Kamienica Tencerowska w Krakowie

---

Historia

Kamienica Tencerowska, usytuowana w sercu Krakowa, ma bogatą historię, która sięga XIV wieku, kiedy to została wzniesiona jako jednopiętrowy budynek o prostym układzie. Wnętrze pierwotnie składało się z dwóch pomieszczeń, które były kryte stropami, zarówno w piwnicy, jak i na parterze.

W ciągu XV wieku nastąpiła istotna rozbudowa obiektu, który zyskał dodatkowy niepodpiwniczony trakt tylny oraz oficynę, połączoną gankiem przy północnym murze granicznym. Kolejne wieki przyniosły zmianę właścicieli; w 1542 roku kamienica należała do kramarki Jędraszkowej, w 1578 do Dąbrowskiego, a w 1601 do Oktawiana Rivendalo.

Dynamiczny rozwój tego miejsca miał miejsce w XVII wieku, kiedy to nadbudowano drugie piętro, które wyposażono w murowane obwodowe ściany oraz drewniane pozostałe elementy. W latach 1607–1635 kamienica była w posiadaniu rodziny Borków, a później Jana Szydłowskiego. W latach 1654–1676 ściany budynku były własnością kasztelana konarskiego, Jacentego Dąbskiego.

W 1693 roku na podworcu wybudowano drewnianą stajnię oraz kuchnię. Na przełomie XVII i XVIII wieku kamienica stała się własnością Jakuba Tencera. W kolejnych latach, w połowie XVIII wieku, wykonano istotne zmiany, w tym budowę nowych ścian działowych oraz stropów na drugim piętrze, a także nowej piętrowej oficyny w 1753 roku. W drugiej połowie XVIII wieku obiekt przeszedł w ręce rodzin Bayerów i Tomaszkiewiczów.

W roku 1800 kamienica trafiła w ręce rodziny Müllerów, a trzy lata później – do Raczyńskich. W 1824 roku nabyli ją Leszczyńscy i przeprowadzili gruntowny remont, podczas którego dokonano przekształcenia fasady, zwężono otwory okienne, oraz przearanżowano klatkę schodową. Ważne zmiany w wyglądzie kamienicy miały miejsce także w 1857 roku, kiedy to wymieniono okna parteru.

Rok 1876 przyniósł nowe elementy w postaci krytych ganków przy południowym murze, zaprojektowanych przez Jacka Matusińskiego. Od 1876 do 1893 roku budynek należał do rodziny Gebhardtów, a w 1909 roku został nabyty przez Krakowskie Towarzystwo Zaliczkowe Urzędników, które zleciło gruntowną przebudowę, eliminując niektóre cechy stylowe oraz zmieniając układ pomieszczeń podłogi i kształt dachu.

W latach 60. XX wieku wyburzono oficynę. W 1969 roku pierwsze piętro zaadaptowano na przychodnię lekarską, a w 1980 obiekt przeszedł kolejny duży remont. W 1986 roku przeprowadzono konserwację elementów kamieniarki fasady, natomiast w latach 1989–2000 trwały gruntowne renowacje wnętrz tego historycznego miejsca, obejmujące m.in. trakt frontowy drugiego piętra w 1989 roku, pierwszego piętra w 1992 roku, a także parteru w 1999 i 2000 roku.

Ostatnie prace konserwatorskie na fasadzie miały miejsce w 2011 roku. 9 czerwca 1931 roku kamienica zyskała status zabytku i została wpisana do rejestru zabytków, a także umieszczona w gminnej ewidencji zabytków, co podkreśla jej znaczenie oraz wartość historyczną dla Krakowa.

Architektura

Kamienica Tencerowska, znana ze swojej bogatej architektury, ma dwupiętrową strukturę, wzbogaconą o ciekawą aranżację wnętrz. W części piwnicznej budynku możemy znaleźć układ dwutraktowy, podczas gdy wyższe kondygnacje cechują się trójtraktowym rozplanowaniem. Całość wieńczy dach dwuspadowy, którego pokrycie stanowi blacha, zaś wewnątrz znajduje się również świetlik, który pozwala na dostęp światła dziennego.

Fasada budynku wyróżnia się klasycystycznym wykończeniem, do którego nawiązują również pozostałości starszej dekoracji. Fasada jest dwupiętrowa, a jednocześnie trójosiowa, co podkreśla jej tynkowana powierzchnia. W części parterowej wspiera ją szkarpa z kamiennych ciosów, a kondygnacje oddzielają od siebie wąskie gzymsy kordonowe.

W osi południowej parteru mieści się zachwycający kamienny, boniowany portal barokowy, który charakteryzuje się gzymsami impostowymi i półkolistą archiwoltą, zakończoną kluczem zwieńczonym kulą oraz stożkiem. Na kluczu umieszczony jest kartusz z bogatą ozdobą w postaci motywów chrząstek, w którym widnieje data „1663” oraz inicjały: „HDCB”.

W osi środkowej parteru ulokowana jest drewniana brama, dwuskrzydłowa, której nadświetle jest zamknięte półkoliście i zdobione eleganckimi płycinami z kolistymi tarczkami. Z kolei w osi północnej parteru istnieje prostokątna witryna, która dodaje charakteru całemu budynkowi. Piętra kamienicy mają prostokątne okna, każde z profilowanym obramowaniem z tynku. Okna na pierwszym piętrze wyróżniają się gzymsami parapetowymi, a także trójkątnymi frontonami w osiach bocznych oraz odcinkowym frontonem w osi środkowej, a ich podparcie stanowią wsporniki z motywami łezek.

Drugie piętro natomiast jest urozmaicone oknami zwieńczonymi prostokątnymi płycinami, które ozdobiono gzymsem. Z kolei okna strychowe przyjmują formę leżących prostokątów, otoczonych i wspieranych profilowanymi opaskami. Prawdziwą zwieńczeniem całości jest szeroki gzyms koronujący, nadający budynkowi jeszcze bardziej elegancki wygląd.

Co więcej, tylna elewacja jest także dwupiętrowa i trójosiowa, tynkowana w tym samym stylu. W osi południowej parteru zachowało się obramienie dawnego portalu przechodu, a w osi północnej pierwszego piętra obecne są węgary XV-wiecznego portalu, który prowadził do nieistniejących już ganków.

Budynek kryje piwnice pod traktem frontowym i środkowym, których struktura składa się z dwóch komór o XIV-wiecznym rodowodzie oraz wytworzonego wtórnie drugiego traktu. Sklepienie tych komór przybrało formę kolebkową, co dodaje im niemałego uroku.

Na parterze widać, że pierwotny układ, typowy dla krakowskiej kamienicy, został zakłócony przez liczne wtórne podziały. Południowa część miejsca, gdzie niegdyś mieściła się sień z kolebkowym sklepieniem, została podzielona na dwa pomieszczenia: sklep z nowym wejściem oraz sień prowadzącą do drugiego pomieszczenia. Od północy ulokowana jest izba dawnego sklepu, gdzie również spotkać można sklepienie kolebkowe z XV wieku. W części południowej traktu środkowego znajduje się klatka schodowa z betonowymi schodami zabiegowymi, które na drugim piętrze przybierają formę dwubiegowej klatki z metalowymi balustradami.

W tylnym trakcie od południa ulokowany jest przechód z kolebkowym sklepieniem z XV wieku, aktualnie podzielony na trzy pomieszczenia, podczas gdy północna izba rosyjska została przekształcona w korytarz prowadzący na dziedziniec oraz salę, którą przykrywa drewniany strop.

Na piętrach układ pomieszczeń jest zbliżony do tego na parterze, z podziałami wtórnymi oraz wizytówką klatki schodowej. Na pierwszym piętrze w trakcie frontowym znajdują się dwa pomieszczenia; południowe z drewnianym stropem sfazowanych belek, a zachodnia ściana klatki schodowej kryje w sobie zachowany kamienny portal z XVIII wieku. Dodatkowo, w północnej części traktu środkowego obok klatki schodowej znajduje się pomieszczenie z przeszkloną ścianą, nakryte sklepieniem krzyżowym z XVII wieku.

Ostatnia kondygnacja budynku, drugie piętro, oferuje XIX-wieczne parkiety o ozdobnym wzorze z listewek i kółeczek. W tylnej części, pomieszczenie północne cechuje strop belkowy, wtórnie zakryty, a w nim przetrwał także piec kaflowy z początku XX wieku, dodając swoistego misternego akcentu całej kamienicy.

---

Oceń: Kamienica Tencerowska w Krakowie

---