Więzienie Montelupich

---

Historia

W okresie II wojny światowej, budynek znajdujący się przy ulicy Montelupich pełnił funkcję hitlerowskiego więzienia, które podlegało Gestapo. W latach 1940–1944 więziono tu około 50 000 osób, w tym wielu profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy zostali aresztowani w trakcie akcji Sonderaktion Krakau, wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji. Na terenie tego więzienia miały miejsce liczne masowe egzekucje więźniów, z których część była mordowana również w okolicach Krakowa, w miejscach takich jak Podłęże oraz fort 49 „Krzesławice”. Większość aresztowanych, po brutalnych przesłuchaniach, wywożono do obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau oraz Plaszow.

Najtragiczniejsza egzekucja, w której zginęło 100 Polaków wywożonych z więzienia Montelupich, miała miejsce 2 lutego 1944 roku. Niemiecki reżim podjął odwet na skutek nieudanego zamachu, który miał miejsce 29 stycznia. Został on przeprowadzony przez partyzantów Armii Krajowej z oddziału „Błyskawica”, celując w generalnego gubernatora Hansa Franka, który podróżował pociągiem do Lwowa. Egzekucja była przeprowadzona na rozkaz dowódcy policji i SS, Wilhelma Koppego, a jej wykonawcami byli członkowie Gestapo, SS i Schutzpolizei (Schupo). W wyniku masowych egzekucji, tysiące więźniów Montelupich straciło życie na wzgórzu przy ul. Kamedulska-Glinnik.

29 stycznia 1944 roku z tego więzienia do miejscowości Pełkinie wywieziono 24 żołnierzy Armii Krajowej, którzy również zostali rozstrzelani w odwecie za odbicie ujętego wcześniej członka ruchu oporu, do czego doszło 19 stycznia tego samego roku.

Po wojnie, w budynku ta instytucja zamieniła się w centralne więzienie karno-śledcze Urzędu Bezpieczeństwa oraz NKWD, przez co przeszło kilka tysięcy polskich żołnierzy, w tym członków AK oraz WiN-u. Wiele z nich zostało wysłanych na zesłanie w głąb ZSRR, a także więźniów Ukraińskiej Powstańczej Armii. W końcówce lat 40. w tym więzieniu wykonywano również kary śmierci na członkach niemieckiej załogi obozu Auschwitz-Birkenau, którzy zostali skazani w pierwszym procesie oświęcimskim.

Ostatni wyrok śmierci w Polsce, który został wykonany w tym miejscu, to kara, która spotkała Andrzeja Czabańskiego 21 kwietnia 1988 roku. Jest to smutny symbol martyrologii Polaków, którzy zostali osadzeni i zamordowani zarówno przez hitlerowców, jak i funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa po 1945 roku. Pamięć o tych wydarzeniach została upamiętniona po 1990 roku na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, gdzie znajduje się napis: „MONTELUPICH / BRYGIDKI / ZAMEK LUBELSKI / 1939 – 1945”.

Tematyka więzienia Montelupich łączy się z kategorią: więźniowie więzienia na Montelupich w Krakowie.

---

Oceń: Więzienie Montelupich

---