Baltazar Opec

Kultura i sztuka

Baltazar Opec, znany również pod różnymi wariantami swojego nazwiska, takimi jak Balthazar de Cracovia, Opeć oraz Opecki, to postać, która wpisała się w historię literatury religijnej przełomu XV oraz XVI wieku.

Urodzony w latach osiemdziesiątych piętnastego wieku w Krakowie, Opec zyskał uznanie jako pisarz o znaczącym dorobku w obszarze duchowości i nauk religijnych.

Jego życie zakończyło się w pierwszej połowie XVI wieku, jednakże jego twórczość wciąż pozostaje przedmiotem zainteresowania badaczy literatury oraz historii Kościoła.

Życiorys

Baltazar Opec urodził się w Krakowie, niestety brak dokładnych informacji dotyczących roku jego urodzenia. Był on synem mieszczanina o imieniu Wacław. W 1499 roku rozpoczął swoją edukację, a później został absolwentem Akademii Krakowskiej.

W 1505 roku otrzymał tytuł bakałarza, a pięć lat później, w 1510 roku, osiągnął tytuł magistra. Istnieją także źródła, które twierdzą, że był doktorem teologii. W latach 1529-1531 pełnił funkcję proboszcza w Siennie. Niestety, data jego śmierci pozostaje nieznana.

Twórczość

W roku 1522 w Krakowie, w drukarni Hieronima Wietora, zagościło znane dzieło Baltazara Opeca zatytułowane Żywot Wszechmocnego Syna Bożego Pana Jezu Krysta. Utwór ten jest nie tylko biografią Rysunki _sancta familia_, czyli świętej rodziny, ale także unikalną kompilacją polskich oraz łacińskich źródeł. Posiada on charakter apokryficzny, co czyni go jednym z najwcześniejszych tekstów wydanych w naszym ojczystym języku. W dziele tym Opec przedstawił przeróbkę tekstu św. Bonawentury, dzieląc jego treść na 10 apokryficznych rozdziałów. Źródłem inspiracji dla tych rozdziałów stał się rękopis z Przemyśla, znany jako Rozmyślania przemyskie. Dodatkowo, do Żywota dołączono tłumaczenia licznych łacińskich pieśni religijnych. Hipoteza sugerująca istnienie wcześniejszego wydania z 1517 roku została obalona przez J. Janowa w jego pracy „Chronologia pierwszych wydań dzieła B. Opecia” w Sprawozdaniach PAU z 1946 roku.

Wydania

  • Żywot Pana Jezu Krysta, Kraków 1522, drukarnia H. Wietor,
  • wydanie następne: Kraków 1522, drukarnia F. Ungler w oficynie J. Hallera (według redakcji Jana Sandeckiego-Maleckiego),
  • Kraków 1538,
  • Kraków 1541, ogółem ponad 40 wydań,
  • edycje nowsze:
  • – wydanie homograficzne J. Polkowskiego według edycji J. Hallera z 1522, z egzemplarza Biblioteki Branickich w Suchej, Kraków 1882,
  • Gniezno 1884,
  • Poznań 1906,
  • – krytyczna edycja transkrypcji z reprintem: Żywot Pana Jezu Krysta (1522), redagowana przez Wiesława Wydrę i Rafała Wójcika, z wstępem ikonograficznym Katarzyny Krzak-Weiss, Poznań 2014.

Przedrukowanie fragmentów

  • A. A. Kryński i M. Kryński, Zabytki języka staropolskiego, Warszawa 1918,
  • także wyd. 2 Warszawa 1925 (według edycji Poznań 1884),
  • I. Chrzanowski, S. Kot, Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927 (według edycji Poznań 1884),
  • S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich, Lwów 1930,
  • także wyd. 2 Warszawa 1950 (według obu edycji z 1522),
  • także wyd. 3 Warszawa 1963,
  • pieśni z dwóch pierwszych edycji przedrukowane przez M. Bobowskiego w „Polskich pieśniach katolickich od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku”, Rozprawa AU Wydział Filologiczny, t. 19 (1893), s. 137 nn,
  • 7 pieśni przedrukowane przez A. Brücknera w „Średniowiecznej pieśni religijnej polskiej”, Kraków 1933, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 65,
  • wszystkie pieśni omówił i fragmenty przedrukował K. Kosiński w „Z dziejów średniowiecznej hymnologii polskiej”, Jednota 1932 i odb.

Przedrukowanie przedmów

  • Przedmowę H. Wietora do wydania z 1522 w całości lub fragmentach przedrukowali:
  • – J. Lelewel, Bibliograficznych ksiąg dwoje, t. 1, Wilno 1823, s. 118-119,
  • – M. Wiszniewski, Historia literatury polskiej, t. 6, Kraków 1844, s. 381-383,
  • – A. Jocher, Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce, t. 3, Wilno 1857, s. 186-187,
  • – I. Chrzanowski, S. Kot, Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927,
  • – W. Taszycki, „Obrońcy języka polskiego. Wiek XV-XVIII”, Wrocław 1953, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 146,
  • przedmowę J. Sandeckiego do wydania 1522 przedrukowali:
  • – I. Chrzanowski, S. Kot, Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927,
  • przedmowę H. Wietora do wydania 1538 przedrukował W. Taszycki, „Obrońcy języka polskiego. Wiek XV-XVIII”, Wrocław 1953, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 146.

Przypisy

  1. TeresaT. Michałowska TeresaT., Literatura polskiego Średniowiecza: leksykon, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011 r., s. 125, ISBN 978-83-01-16675-5 [dostęp 29.09.2023 r.]

Oceń: Baltazar Opec

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:14