Szpital Kliniczny im. dr. Józefa Babińskiego

---

Historia

Wnioski dotyczące budowy drugiego szpitala psychiatrycznego w Galicji złożono w 1903 roku. Cel ten miał na celu odciążenie przepełnionego Zakładu dla Chorych Umysłowych na Kulparkowie pod Lwowem. Intensywne prace przygotowawcze trwały przez cztery lata, a w ich prowadzenie zaangażowane były wybitne postaci polskiej psychiatrii, w tym między innymi prof. Jana Mazurkiewicza oraz prof. Henryka Halbana.

Na koniec 1907 roku Sejm krajowy uchwalił projekt budowy szpitala i podjął decyzję o zakupie działki o powierzchni 104 morgów w Kobierzynie. Chociaż teren położony był na wysokości 256 m n.p.m., cechował się dużym wilgotnym środowiskiem, co wymagało przeprowadzenia prac odwadniających. W ramach tych działań drenaż objął Kobierzyn oraz pobliskie Skotniki i Sidziny.

Podjęto również działania zmierzające do podłączenia szpitala do miejskich wodociągów. Pierwotnie planowano, że szpital będzie mógł leczyć 500 pacjentów, jednak ta liczba wzrosła do 550. Infrastruktura obiektu pozwalała na dalszy rozwój, co umożliwiłoby znaczne zwiększenie liczby pacjentów do 800. Zakładano także, że cały personel – od dyrektora, przez lekarzy, pielęgniarki, aż po administrację i zarządców – będzie mieszkać na terenie szpitala.

Prawie ukończony szpital oczekiwał na otwarcie przez cały okres wojenny, które miało miejsce dopiero w 1917 roku. Idea funkcjonowania i projekt tego obiektu wzorowane były na koncepcji miast-ogrodów. W rozległym parku zbudowano 15 pawilonów oraz kompleks administracyjno-mieszkalny. Na terenie szpitala mieściły się również piekarnia, pralnia, palarnia, warsztaty terapeutyczne, gospodarstwo rolne oraz ogród warzywny. Wśród pozostałych ważnych obiektów znalazły się budynek teatralny, boisko, kaplica oraz cmentarz.

Podczas II wojny światowej szpital przeszedł tragiczne chwile, w wyniku których uległ zniszczeniu. W latach 1940–1942 hitlerowcy prowadzili systematyczne działania mające na celu głodzenie i wyniszczanie pacjentów. 23 czerwca 1942 roku ponad 500 pacjentów zostało deportowanych do obozu KL Auschwitz, a ciężko chorzy, którzy nie mogli być transportowani, zostali straceni na miejscu.

Osobny artykuł opisuje zbrodnie na pacjentach w Państwowym Zakładzie dla Umysłowo i Nerwowo Chorych w Kobierzynie. Po zakończeniu II wojny światowej szpital natychmiast wznowił swoją działalność. W 1947 roku powstał oddział odwykowy. W 1950 roku zorganizowano pierwszą w Polsce pracownię psychologiczną w warunkach szpitalnych, kierowaną przez Mieczysława Choynowskiego oraz Antoniego Kępińskiego. Z kolei w 1953 roku utworzono oddział dziecięcy, który oferował różnorodne zajęcia terapeutyczne dla dzieci w wieku 3–10 lat, obejmujące kinezyterapię, socjoterapię, reedukację oraz terapię zajęciową i behawioralną.

Warsztaty terapeutyczne obejmowały rozmaite formy artystyczne, takie jak terapia plastyczna, rzeźba, tkactwo, stolarstwo oraz muzykoterapia. W latach 70. pacjenci zaangażowani byli w produkcję kosmetyków kolorowych dla Fabryki Kosmetyków Pollena – Miraculum. Warta uwagi była działalność Klubu Twórców Sztuki Nieprofesjonalnej Hestia, gdzie pacjenci mieli okazję zaprezentować swoje obrazy na wystawach w Krakowie oraz w Pomaz na Węgrzech, gdzie funkcjonował podobny klub terapeutyczny. Organizowano wspólne plenery malarskie, a także wystawy poplenerowe w Budapeszcie i Szentendre.

Pacjenci pasjonujący się literaturą mieli możliwość publikacji swoich utworów w zbiorkach tomików zatytułowanych „Pisane w mroku”. Z kolei w latach 70. powstał Klub Rodzina, w którym spotykali się byli pacjenci, organizując wyjścia do krakowskich kawiarniach oraz wspólne wizyty w kinach i na koncertach.

W latach 90. rozpoczęto proces redukcji liczby pacjentów, równocześnie rozwijając opiekę oraz wizyty w domach osób chorych. Przeprowadzono również remonty szpitala wraz z modernizacją techniczną. Pod nadzorem konserwatora zabytków urządzono kaplicę oraz budynki teatralne. Zmodernizowano także Willę Dyrektorów, w której obecnie znajduje się galeria prac pacjentów oraz pracownia komputerowa.

Ksiądz Piotr Niezgoda, dziekan generalny Wojska Polskiego, pełnił obowiązki kapelana zakładu w latach 1947–1952.

Lokalizacja

Obszar, na którym zlokalizowany jest Szpital Kliniczny im. dr. Józefa Babińskiego, oferuje niezwykłe widoki, które z pewnością zachwycają każdego odwiedzającego. Z jednej strony rozciągają się panoramy Krakowa, Bielan oraz charakterystycznego kopca Kościuszki, a z drugiej otwierają się malownicze pejzaże Beskidów.

Cała działka została przedzielona przez ruchliwą drogę, która prowadzi z Krakowa do Skawiny. Na większej części terenu, o powierzchni 86 morgów, wzniesiono nowoczesne budynki mieszkalne oraz obiekty gospodarcze. W tej okolicy założono także park o powierzchni 7 morgów, który stanowi przyjemne miejsce do wypoczynku w zieleni. Dodatkowo, wzdłuż drogi umiejscowiono folwark, który służy okolicy.

Natomiast mniejsza część, licząca 18 morgów, leżąca po drugiej stronie drogi, została przeznaczona do upraw. Na końcu tej działki zapadła decyzja o utworzeniu cmentarza, co dodaje miejscu historycznego i kulturowego znaczenia.

Dyrektorzy szpitala

Historia dyrektorów Szpitala Klinicznego im. dr. Józefa Babińskiego zawiera zarówno okresy przedwojenne, jak i powojenne. W latach 1918-1919, na czoło tej instytucji stanął Jan Mazurkiewicz, a za nim, w latach 1919-1925, Roman Zagórski. Następnie Juliusz Morawski zarządzał szpitalem w latach 1925-1928. W szczególności należy również wspomnieć o Władysławie Stryjeńskim, który pełnił tę funkcję od 1928 do 1939 roku.

Po II wojnie światowej szpitalem kierowali:

• Zdzisław Mieniewski,
• Władysław Issajewicz w latach 1945–1952,
• Jan Gallus (1952–1971),
• Tadeusz Pańków (1971–1984),
• Zdzisław Wasieczko (1984–1991),
• Andrzej Kowal (1991–2003),
• Anna Przewłocka w latach 2003–2008,
• Marzena Grochowska (2008–2012),
• Stanisław Kracik (2012–2021),
• Anna Depukat jako p.o. dyrektora w 2021 roku,
• Michał Tochowicz, który piastuje tę funkcję od 2021 roku.

---

Oceń: Szpital Kliniczny im. dr. Józefa Babińskiego

---