Gmach Państwowego Banku Rolnego w Krakowie

---

Historia

Gmach, którego projekt powstał w 1938 roku, został wzniesiony na działce o trapezoidalnym kształcie. Zastąpił on wyburzony Hotel Krakowski, reprezentujący styl neogotycki z XIX wieku. Architekt Wacław Krzyżanowski został wybrany do realizacji tego projektu w wyniku zamkniętego konkursu. Budowę rozpoczęto jeszcze w tym samym roku, jednak wkrótce sytuacja polityczna zmieniła plany dotyczące obiektu. W trakcie II wojny światowej przewidywano przemianowanie budynku na hotel.

9 października 1948 roku, po zakończeniu wojny, Państwowy Bank Rolny zainaugurował swoją działalność w nowo wybudowanym gmachu. Warto nadmienić, że prace wykończeniowe trwały aż do 1951 roku. Interesującym faktem jest, że pierwotnie planowano wzniesienie gmachu o jedną kondygnację wyższej, jednak ze względu na działania niemieckiej okupacji zdecydowano się na jego obniżenie. Po wojnie kontynuowano prace budowlane pod nadzorem wspomnianego architekta, Wacława Krzyżanowskiego.

Architektura

Gmach Państwowego Banku Rolnego w Krakowie to doskonały przykład nowoczesnej architektury z końca lat 30. XX wieku. W tej niezwykłej budowli połączono funkcjonalizm z luksusowymi materiałami, a także z monumentalnym stylem nowego klasycyzmu.

Budynek łączy w sobie różnorodne funkcje: mieszkalną oraz biurową, z wyraźnie wydzieloną częścią bankową. Jest on wzniesiony w konstrukcji mieszanej. Dolne partie, począwszy od poziomu suteren aż do pierwszego piętra, zrealizowane zostały z zastosowaniem żelbetu, zaś wyższe kondygnacje cechuje zastosowanie lekkiego szkieletu stalowego.

Założenie architektoniczne podzielone zostało na dwie wyraźne części: frontową, która obejmuje dwukondygnacyjną przestrzeń z pomieszczeniami bankowymi oraz tylną w formie wieżowca, gdzie znajdują się biura na parterze i mieszkania na wyższych piętrach. Fasada część mieszkalnej wygina się w eleganckim łuku, a centralnie usytuowany prześwit jest podzielony przez monumentalne, smukłe filary na całej długości budowli.

W obiekcie zaprojektowano mieszkania o różnorodnym standardzie, od kawalerek aż po pięciopokojowe z dodatkowymi pomieszczeniami gospodarczymi. Część bankowa wyróżnia się wstęgowym układem okien na bocznych elewacjach, co nadaje jej unikalny charakter.

Wnikliwe spojrzenie na architekturę ujawnia wiele nawiązań do klasycznej tradycji. Przykładem tego może być pomysłowe wejście do banku, które zostało ujęte w portyk, gdzie zobaczyć można wielki porządek filarów, dźwigających brzegowe belkowanie z trójdzielnym architrawem. Wrażenie klasycyzmu potęguje rytm filarów w prześwicie, a także wyraźnie zaakcentowane gzymsy, które zwieńczają wieżowiec.

Elewacje budynku zostały starannie wykończone, chociaż pierwotnie miały kwadratowe i prostokątne podziały, które dziś zachowały się jedynie w części mieszkalnej. Wnętrza banku emanują reprezentacyjnym charakterem, gdzie szerokie schody prowadzą do foyer, za nim zaś znajduje się obszerna sala bankowa, przykryta żelbetowo-szklanym stropem z kasetonami.

Wzdłuż ściany, naprzeciwko wejścia, ma miejsce monumentalna kolumnada, która stanowi tło dla poszczególnych stanowisk operacyjnych. Po drugiej stronie znajdują się półkoliste schody z chromowanymi balustradami, wykonanymi w stylu art déco. Wyposażenie sali operacyjnej zostało wzbogacone różnorodnymi materiałami okładzinowymi, nadając jej unikalny charakter.

Źródła

Listę źródeł, które mogą wzbogacić wiedzę na temat Gmachu Państwowego Banku Rolnego w Krakowie, stanowią następujące publikacje:

• Praca zbiorowa: Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1,
• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2.

---

Oceń: Gmach Państwowego Banku Rolnego w Krakowie

---