Sukiennice w Krakowie

---

Historia Sukiennic

Sukiennice w Krakowie, znane z bogatej historii, przez wieki przechodziły liczne modyfikacje, a ich aktualna forma znacząco różni się od pierwotnych konstrukcji. Już w XIII wieku, dokładnie w roku 1257, podczas lokacji Krakowa, książę Bolesław Wstydliwy obiecał zbudować kamienne kramy sukienne, które stanowiły podwójny rząd, tworzący wrażenie małej uliczki w sercu Rynku Głównego. W tej formie Sukiennice przetrwały aż do połowy XIV stulecia.

Kamienne Sukiennice do połowy XIV w.

Pierwsze Sukiennice miały postać drewnianych kramów, otoczonych budami, jatkami oraz straganami. Zgodnie z aktem lokacyjnym, król miał za zadanie postawić kamienne obiekty, które utworzyły podwójny szereg kramów z zamkniętą pośrodku uliczką, którą na noc zamykano z obu stron. Około 1300 roku kramy zostały przykryte dachem, co nadało im wygląd hali targowej. Tak wyglądały aż do drugiej połowy XIV wieku.

Gotyckie Sukiennice 1358–1555

Nowa, gotycka odsłona Sukiennic powstała z inicjatywy króla Kazimierza III Wielkiego, który rozpoczął prace przed 1358 rokiem. Środkowa hala miała imponujące wymiary – długości 108 metrów i szerokości 10 metrów, z dostawionymi po obu stronach dwoma rzędami kramów sięgających głębokości 7,5 metra. W długiej osi znajdowało się 18 kramów, które przykryto sklepieniami, natomiast ich wnętrza zdobiły ostrołukowe oraz półkoliste portale. Po południowej i północnej stronie powstały podwójne ostrołukowe arkady, które zbliżały się do formy obecnych Sukiennic. Ta konstrukcja przetrwała aż do 1555 roku, kiedy to niestety spłonęła.

Renesansowe Sukiennice od 1559

W latach 1556–1559 przystąpiono do odbudowy zniszczonych Sukiennic, a prace te prowadził mistrz Pankracy, który projektując budynek zastosował kolebkowe sklepienie nad główną halą. Obiekt otrzymał również attykę z arkadami i zdobieniami w postaci maszkaronów, które stworzył Santi Gucciego. Zrealizowano także kolumnowe loggie, według projektu Jana Marii Padovano. W 1601 roku przebito nowe przejście w obrębie Sukiennic, które wzbogacono o ryzalitowe elementy.

XIX-wieczna przebudowa

W okresie lat 1875–1879, zgodnie z planem uporządkowania Rynku, Sukiennice zostały przebudowane według projektu Tomasza Prylińskiego. W trakcie prac usunięto przylegające do budynku kramy oraz inne konstrukcje. Dolna hala zyskała nową formę ciągu drewnianych kramów, które ustawiono wzdłuż ścian, dekorując je w 1895 roku herbami miast polskich i godłami cechowymi. Górna sala została zaadaptowana jako muzeum.

Ważnym elementem przemian było dodanie ryzalitów w osi wschód-zachód oraz parterowych arkadowych podcieni. Na wschodnich szczytach ryzalitów umieszczono maszkarony, które przedstawiają karykatury dwóch prezydentów Krakowa, Józefa Dietla i Mikołaja Zyblikiewicza. Ich autorstwo przypisuje się Walemu Gadomskiemu, stworzonemu na podstawie rysunku Jana Matejki.

Na fasadzie zachodniego ryzalitu, powyżej okien, znajdują się kartusze z łacińskimi sentencjami autorstwa Józefa Szujskiego. Po lewej stronie (patrząc z ul. Szewskiej) umieszczono napis: „NATALE SOLVM DVLCE DINE CVNCTOS DVCIT ET IMMEMORES NON SINIT ESSE SVI”, co w tłumaczeniu na polski oznacza: „Nasz kraj przepełnia nas niezwykłą słodyczą i nigdy nie pozwala zapomnieć, że do niego należymy” – pochodzi z „Listów z Pontu” Owidiusza. Po prawej stronie widnieje sentencja „ILLA NON EST CIVITAS CVM LEGES IN EA NIHIL VALENT CVM MOS OCCI DIT PATRIVS”, tłumacząca się jako: „Nie może istnieć państwo, gdy prawa w nim nic nie znaczą i gdy ginie obyczaj ojczysty” – z „Paradoksów” Cycerona.

Ostatecznie, szczyt ryzalitu ozdobiła rzeźba autorstwa Jana Matejki zatytułowana „Dzień i Noc”.

Współczesność

W czasie okupacji niemieckiej wizerunek Sukiennic znalazł swoje miejsce na banknotach o nominale 50 złotych, które wyemitował Bank Emisyjny w Polsce.

Obecnie, w Sukiennicach można znaleźć dwa rzędy kramów, w których oferowane są głównie biżuteria, pamiątki oraz rękodzieło. Na piętrze gmachu, w miejscu, które kiedyś pełniło funkcję szmatruza, mieści się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Galeria ta jest częścią Muzeum Narodowego.

Na parterze Sukiennic znajduje się także znana kawiarnia Noworolski, która przyciąga mieszkańców oraz turystów, stanowiąc idealne miejsce na chwilę odpoczynku. Co ciekawe, pod zewnętrzną częścią Sukiennic zachowało się historyczne i działające oświetlenie gazowe, które dodaje uroku tej zabytkowej przestrzeni.

W 2010 roku otwarto oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, które można znaleźć w Podziemiach Rynku Głównego. Wejście do tego unikalnego miejsca znajduje się w Sukiennicach. Zwiedzający mają okazję przechadzać się pod ziemią, gdzie szklane pochylnię i kładki prowadzą ich nad dawnymi traktami, w tym nad brukiem średniowiecznych Sukiennic.

---

Oceń: Sukiennice w Krakowie

---