Austeria Promnicka w Krakowie

W latach 1546–1548, biskup krakowski Samuel Maciejowski zlecił budowę pałacu o włoskim stylu willi na Białym Prądniku. Z kolei w połowie XVIII wieku, biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski rozszerzył ten zespół pałacowy, dodając m.in. długo oczekiwaną budowlę karczmy. Nad wejściem do austerii można zauważyć kartusz z inicjałami "PK", które należą do pierwszego dzierżawcy, Piotra Kalickiego. To dzieło prawdopodobnie zaprojektował Franciszek Placidi.

Wnętrze budynku było proste, z sienią zamykaną drewnianymi wrotami, a po lewej stronie znajdowały się pomieszczenia szynku, a po prawej izby gościnne. Po rozbiorze Polski, dobra biskupie zostały skonfiskowane przez Austriaków, co negatywnie wpłynęło na stan budynku, który w 1910 roku popadł w ruinę. Remont, który przeprowadzono potem, przyniósł zmianę przeznaczenia karczmy, a w okresie powojennym został ona przejęta przez lokalne władze.

Niestety, życie austerii nie było łatwe. Zdewastowany budynek, wraz z dworkiem, ostatecznie przeszedł na własność miasta. Pomimo kolejnych prób rewitalizacji, austeria nadal pełniła głównie funkcje mieszkalne. Problemy z odnalezieniem inwestorów i kwestiami konserwatorskimi w latach 80. XX wieku prowadziły do wykwaterowania mieszkańców.

Po 1989 roku sytuacja budynku stała się szczególnie skomplikowana. Deweloper z kapitałem zagranicznym zainwestował w karczmę, planując obok nową zabudowę, lecz jego działania tylko pogłębiły stan ruiny. Różnorodne zniszczenia, w tym dwa pożary w latach 1998 i 2000, jeszcze bardziej osłabiły konstrukcję budynku. Ostatecznie w 2001 roku dewastacja stała się przyczyną wywłaszczenia, na podstawie przepisów ochrony zabytków.

W wyniku tego, miasto podjęło decyzję o odbudowie austerii w stanie z 1958 roku. Proces rewaloryzacji ujawnił, że większość oryginalnych murów nie nadaje się do renowacji. Mimo to, środkową część fasady oraz piwnice zachowano w takim stanie, w jakim były pierwotnie.

Obecnie austeria jest użytkowana i administrowana przez Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki i to tu ma swoją siedzibę Rada Dzielnicy IV. Nazwa Zajazd Kościuszkowski, jak wskazuje Michał Rożek, wywodzi się z lokalnych legend, które mówią, że Tadeusz Kościuszko w przededniu bitwy pod Racławicami spędzał czas w pobliskim parku z kosynierami.

W dniu 2 czerwca 1948 roku, budynek został wpisany do rejestru zabytków, a także figuruje w gminnej ewidencji zabytków, co świadczy o jego znaczeniu w kontekście dziedzictwa kulturowego Krakowa.