Kamienica Sasinowska w Krakowie

---

Historia

Historia architektury Kamienicy Sasinowskiej w Krakowie sięga drugiej połowy XIV wieku, kiedy to została wzniesiona jako budynek parterowy z jednomodalnym układem wewnętrznym i stropami. W XV wieku nastąpiła znacząca rozbudowa, która obejmowała dobudowę tylnego traktu oraz dodanie pierwszego piętra, co pozwoliło jej zyskać cechy typowej krakowskiej kamienicy. W tym czasie przekształcono także przejście i sień, co nadawało nowy charakter tej budowli.

W latach 1542–1582 kamienica znajdowała się w rękach rodziny Czeczotków. W 1601 roku jej nowe losy zaczęły się, gdy nabył ją Kacper Sasin. Przez kolejne lata, między 1610 a 1626 rokiem, zarządzał nią Sebastian Petrycy, który rozpoczął kolejną falę zmian – dodano drugie piętro i przebudowano wnętrza, w tym przesklepienie sieni i tylnych izb oraz budowę dach pogrążonego z latarnią.

W latach 30. XVII wieku kamienica przeszła w ręce rodziny Kucharskich. Później, w połowie XVII wieku, wykupiono należącą do posesji przy ulicy Sławkowskiej 15 tylnią oficynę, która także została przebudowana. W ciągu kolejnych dekad kamienica zmieniała wielu właścicieli: w latach 40. i 50. XVII wieku była w posiadaniu rodziny Przyłęckich, w 1662 roku przeszła w ręce rodziny Mączyńskich, a następnie została zakupiona przez chorążego zatorskiego Jakuba Dębskiego oraz Opatkowską.

W I połowie XVIII wieku kamienica była własnością Otwinowskich, a konkretnie najpierw stolnika wyszogrodzkiego Jana Jakuba, potem podczaszego nowogrodzkiego Antoniego. W 1744 roku budynek częściowo opustoszał, a jego losy były dalej związane z osobą kasztelana oświęcimskiego Gabriela Sierakowskiego, który był mężem Rozalii z Otwinowskich. W 1753 roku miała miejsce remont, podczas którego dodano nowy portal wejściowy.

W latach 70. XVIII wieku właścicielem był starosta nowotarski Franciszek Rychter. Kamienica przeszła na własność Macieja Jaksę Otwinowskiego w 1789 roku. W styczniu 1793 roku nabyli ją Szujscy, szybko sprzedając ją Magdalenie Pruszyńskiej. W ciągu XIX wieku budynek zmieniał właścicieli, w tym Roch Dąbski (1805–1808) oraz Teresę Mirecką (1808–1814) z późniejszymi dziedzicami.

W połowie XIX wieku dokonano dużej przebudowy, która obejmowała między innymi wymianę dachu z pogrążonego na kalenicowy oraz utworzenie lepszego dostępu do piwnic. W 1860 roku budynek był w posiadaniu Jana Zalewskiego, a następnie przeszedł w ręce Lubomirskich. W 1873 roku nastąpiła kolejna znacząca przebudowa na zlecenie księcia Eugeniusza Lubomirskiego, którą zaprojektował Maksymilian Nitsch.

W 1874 roku zbudowano nową oficynę według projektu Nitscha. Następnie w 1877 roku, księżna Róża Lubomirska przejęła kamienicę, a zbudowany w tym samym roku drewniany ganek połączył budynek frontowy z oficyną. Przełom XIX i XX wieku przyniósł kolejne zmiany właścicielskie, a w 1923 roku kamienica doczekała się renowacji fasady.

W latach 20. i 30. XX wieku była własnością banku kredytowego „Dom Handlowy Hugo Ripper i ska”. W 1930 roku budynek przeszedł dużą przebudowę według projektu Juliusza Eintrachta i Rudolfa Handa, a w latach 1954 i 1970 przeprowadzono dalsze adaptacje i badania konserwatorskie. W 1993 roku przeprowadzono adaptację strychu oraz remont dachu, a w pierwszej dekadzie XXI wieku dodano czwarte piętro do tylnej oficyny.

19 lutego 1968 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków, co czyni ją istotnym elementem dziedzictwa kulturowego Krakowa.

Architektura

Kamienica Sasinowska to niezwykle interesujący obiekt, cechujący się skomplikowaną strukturą architektoniczną. Oferuje ona trzypiętrową fasadę w frontowej części budynku oraz dwupiętrową w tylnej. Ciekawostką jest, że piwnice i parter zbudowane są na podstawie rozwiązań dwu- i trzytraktowych. Pierwsze piętro jest trzytraktowe, a drugie piętro oferuje cztery traktowe wnętrza. Całość przykryta jest eleganckim, dwuspadowym dachem o pokryciu blachą, z oryginalną niską latarnią usytuowaną od strony zachodniej.

Fasada kamienicy zachwyca eklektycznym wystrojem. Trzykondygnacyjna struktura charakteryzuje się zmniejszającą się ku górze wysokością poszczególnych kondygnacji, a jej trójosiowa, niesymetryczna konstrukcja została pokryta tynkiem. Parter oraz pierwsze piętro oddzielone są od siebie gzymsami kordonowymi. W południowej osi parteru odnajdziemy późnobarokowy portal, który został częściowo odrestaurowany w 1930 roku. Portal ten ma prostokątny kształt i jest otoczony parą toskańskich półkolumn, które podtrzymują efektowny fronton z wyjątkowo zdobionym gzymsem. W jego tympanonie widnieje kamienny kartusz z herbem Ogończyk, zdobiony palmowymi liśćmi i motywem rocaille’a.

W pozostałych osiach parteru znajdują się dwa prostokątne, kamienne obramienia, a w osi północnej umieszczono przeszkloną bramę dwuskrzydłową, ozdobioną klasycyzującymi motywami roślinnymi. Okna w fasadzie są prostokątne, otoczone profilowanymi obramieniami. Co ciekawe, okna pierwszego piętra mają dodatkowe ozdoby w postaci uszaków, natomiast drugiego piętra wyróżniają się gzymsami parapetowymi. Ostatnie piętro okalają toskańskie pilastry, które wspierają górne belkowanie z fryzem kostkowym oraz wydatnym gzymsem koronującym.

Co do tylnej elewacji, również jest dwupiętrowa, trójosiowa i tynkowana. Wyróżnia się wsparciem wydatnej szkarpy oraz półkolistym zwieńczeniem otworu dawnej bramy. Okna na piętrach są proste, na pierwszym piętrze z gzymsami parapetowymi, a na drugim z gzymsem kordonowym. W osi północnej umiejscowione są również balkony, które dodają uroku tej konstrukcji. Ciekawym elementem są także prostokątne okienka strychowe, umieszczone tuż pod okapem dachu.

Piwnice kamienicy pochodzą z XIV i XV wieku, a ich struktura budzi wiele ciekawości. Składają się one z traktu frontowego i tylnego, które są oddzielone komorą rozejścia oraz schodami prowadzącymi na parter. Komory piwniczne są sklepione kolebkowo z lunetami, a zachwycająca jest również ich dekoracja, gdzie zachowały się cztery półkoliście zwieńczone portale z XV wieku. Wejście do piwnic prowadzi przez sienię i także jest przykryte sklepieniem kolebkowym.

Wnętrze kamienicy to miejsce, gdzie możemy podziwiać różnorodne elementy architektoniczne — od przeszklonej bramy z klasycyzującymi zdobieniami, przez okna ozdobione stiukowymi ramami, aż po eleganckie sufity z gładkimi fasetami. Niektóre pomieszczenia pierwszego piętra mogą poszczycić się malowidłami ściennymi, które odkryto podczas badań w 1980 roku. W osi południowej traktu frontowego znajduje się dawny lokal gastronomiczny, a w osi północnej pozostałości świetności dawnego sklepu.

Na trzecim piętrze zachowały się klasycystyczne drzwi dwuskrzydłowe, zdobione kanelowaniem, które uczęszczają do pięknych wnętrz kamienicy. Kamienica Sasinowska ma również czteropiętrową oficynę tylną, która harmonijnie współgra z głównym budynkiem. Jej elewacja frontowa jest symetryczna oraz tynkowana, a gospodarczą rolę spełnia klatka schodowa z modernistycznymi detali przy schodach i witrażami. Witraże te, stworzone w latach 30. XX wieku, dodają kolorytu i unikalnego charakteru tej wyjątkowej kamienicy.

---

Oceń: Kamienica Sasinowska w Krakowie

---