W sercu Krakowa, przy ulicy Biskupiej oraz placu Matejki, znajdują się dwie wyjątkowe kamienice Fabryki Ćmielów. Te historyczne budowle, wzniesione w latach 30. XX wieku, reprezentują charakterystyczny styl modernistyczny.
Inwestorami tych zachwycających struktur byli dyrektor oraz główny udziałowiec Fabryki Porcelany w Ćmielowie. To miejsce stanowi doskonały przykład architektury przemysłowej tamtej epoki oraz ukazuje bogate dziedzictwo kulturowe Krakowa.
Warto zwrócić uwagę na architektoniczne detale kamienic oraz ich historyczne znaczenie, które przyciąga wielu miłośników sztuki i historii.
Historia
W drugiej połowie lat 30. XX wieku, Stanisław Syski, pełniący funkcję dyrektora Fabryki Porcelany w Ćmielowie oraz ich kluczowy udziałowiec Stanisław Burtan, zdecydowali się na znaczącą inwestycję, która miała miejsce w Krakowie. Celem tej inwestycji była budowa dwóch kamienic.
Aby zrealizować ten ambitny projekt, zlecono krakowskiemu architektowi Fryderykowi Tadanierowi zaprojektowanie obu budynków. W rezultacie, powstały dwa obiekty, które dziś stanowią cenną część historii architektury tego regionu.
Obie kamienice zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków, co potwierdza ich znaczenie oraz wartość kulturową. Dzięki odpowiedniej opiece i ochronie, mają szansę na dalsze przetrwanie oraz zachowanie swojego historycznego charakteru na wiele lat.
Kamienica przy ulicy Biskupiej
W latach 1937-1938 powstała kamienica przy ulicy Biskupiej 9-11, która została zrealizowana dla inżyniera Stanisława Syskiego oraz firmy „Ćmielów”. Jest to doskonały przykład umiarkowanego modernizmu, który zachwyca swoją architekturą. Przed jej budową mieścił się tutaj dom zaprojektowany przez Aleksandra Biborskiego, wzniesiony w latach 1881-1886.
Omawiany budynek ma cztery piętra, a w stronę ulicy Sereno Fenn’a wyróżnia się dodatkową kondygnacją. Jego elewacje zostały elegancko podzielone dzięki wertykalnym profilowanym detalom, a okna umieszczone są w płytkich wnękach. Szczególną uwagę zwraca duże narożne okno weneckie, które mieści się w obramowaniu, nadając całości wyjątkowego charakteru. Parter ozdobiono płytami ze sztucznego kamienia, które wykorzystano również do wykończenia gzymsów.
Budynek wyróżnia się ciekawą artykulacją poziomą elewacji, którą tworzą gzymsy umiejscowione nad „boniowanym” parterem, kolejny gzyms w okolicy czwartej kondygnacji, a także te umieszczone nad piątą kondygnacją oraz gzyms wieńczący całość. W parterze kamienicy znajdują się mieszkania kawalerskie oraz lokal dla dozorcy, podczas gdy na piętrach usytuowane są trzypokojowe mieszkania. Warto również wspomnieć o klatce schodowej, która została wyposażona w windę, co jest niezbędnym udogodnieniem dla mieszkańców.
Interesującym akcentem architektonicznym jest portal wejściowy od strony ulicy Biskupiej, który zdobi piękne godło plastyczne, symbolizujące firmę Ćmielów. W momencie zatwierdzania projektu, Wydział Budownictwa krakowskiego magistratu zażądał niezwykle estetycznego dodania godła nad klatkami wejściowymi. Dlatego nad wejściem, które prowadzi od strony ulicy Sereno Fenn’a, znalazła się rzeźba górnika, stworzona przez Franciszka Kalfasa, nawiązująca do górniczego wykształcenia dyrektora Syskiego. Warto także wspomnieć, że w 1938 roku na drugim piętrze zamieszkał architekt budynku – Fryderyk Tadanier, którego wizytówka przetrwała do dziś.
Kamienica przy placu Matejki
W latach 1938–1940, w sercu Krakowa, powstała druga kamienica, zlokalizowana przy placu Jana Matejki. Jej projekt odzwierciedlał styl umiarkowanego modernizmu, a budynek składa się z pięciu kondygnacji, na każdym z poziomów mieszczą się dwa trzypokojowe apartamenty. Wysokość tego obiektu została starannie dopasowana do sąsiadującego Gmachu Narodowego Banku Polskiego.
W wytycznych Wydziału Budownictwa zalecano, aby kamienne filary na parterze były gładkie, pozbawione dodatkowych zdobień, natomiast obramienia okien na I piętrze miały być bardziej kunsztowne. Elewacja frontowa budynku charakteryzuje się silnymi wertykalnymi podziałami, które oddzielają okna za pomocą eleganckich lizen. Na pierwszym piętrze, po bokach skrajnych okien, umieszczono stylowe płaskorzeźby, które wykonano z sztucznego kamienia, przedstawiających zgeometryzowane wazony z kwiatami. Autorstwo tego projektu przypisuje się Franciszkowi Kalfasowi.
Warto zauważyć, że na elewacji budynku zachowała się tabliczka-wizytówka Fryderyka Tadaniera z datą 1940 roku. W tym samym roku złożono dodatkowe plany dotyczące reorganizacji układu wnętrz piwnic i parteru, w których przewidziano przestrzenie na aptekę oraz dyżurkę laboratorium.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
- Kamila Twardowska: Kamienica czynszowa Fabryki Ćmielów S.A.. [w:] Szlak Modernizmu [on-line]. [dostęp 22.07.2018 r.]
- Barbara Zbroja: Architektura międzywojennego Krakowa 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek, 2013, s. 254-255. ISBN 978-83-936117-8-2.
- Barbara Zbroja: Architektura międzywojennego Krakowa 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek, 2013, s. 281-283. ISBN 978-83-936117-8-2.
- a b Beata Makowska: Modernistyczne kamienice w Krakowie zaprojektowane przez Fryderyka Tadaniera. s. 139-140.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Prałatówka Kościoła Mariackiego w Krakowie | Tyniecka chałupa | Wikarówka na Wawelu | Budynek Feniksa w Krakowie (Rynek Główny) | Dom Stu Balkonów w Krakowie | Dom Suskiego w Krakowie | Dom „Pod Globusem” w Krakowie | Dom Turecki w Krakowie | Dom Cechu Rzeźników i Masarzy w Krakowie | Dom Długosza w Krakowie | Kamienica Zacherlowska w Krakowie | Kamienica Wikariacka w Krakowie | Kamienica Szarffenbergów w Krakowie | Kamienica Straszewskich w Krakowie | Kamienica Sasinowska w Krakowie | Kamienica przy ulicy Zacisze 16 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Zacisze 10 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Wiślnej 10 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Westerplatte 7 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Urzędniczej 62 w KrakowieOceń: Kamienice Fabryki Ćmielów w Krakowie