Budynek Feniksa to nie tylko znana zabytkowa kamienica, ale również przykład ciekawej historii architektonicznej w Krakowie. Usytuowany w dzielnicy I, przy Rynku Głównym 41, na rogu z ulicą św. Jana 2–4, budynek ten stanowi część Starego Miasta. Kamienica powstała w miejscu trzech średniowiecznych budowli, które uległy zniszczeniu w 1914 roku. Wśród mieszkańców jednej z tych kamienic w 1792 roku przebywał znany matematyk i astronom Jan Śniadecki.
Historia budynku Feniksa jest pełna zaskakujących zdarzeń. Podczas rozbiórki dawnych kamienic, odkryta została kamienna figurka św. Krzysztofa, o wysokości 106 cm, która po zbadaniu trafiła do Muzeum Narodowego. Początkowe plany przewidywały budowę hotelu, jednak wybuch I wojny światowej pokrzyżował te zamiary. Choć prace budowlane ruszyły, plac pozostał ogrodzony, a w 1918 roku przyciągał uwagę krakowian jako polityczna „gazetka ścienna”. Umieszczano na nim liczne hasła, takie jak „Precz z Prusakami” oraz rysunki satyryczne.
W 1928 roku Wiedeńskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks” złożyło zamówienie na projekt nowego budynku, który miał być wzorowany na nowoczesnych trendach architektonicznych. Architekt Adolf Szyszko-Bohusz, zaproszony do tej współpracy, stworzył w latach 1928–1932 awangardową bryłę w stylu art déco, która wywołała wiele kontrowersji. Silne protesty środowiska konserwatorskiego zostały złagodzone dzięki interwencji prezydenta Ignacego Mościckiego. Kamienicę nazwano przez mieszkańców „Domem pod Kominami”, co odnosiło się do charakterystycznej attyki budynku.
Róg kamienicy zdobi aluminiowa rzeźba kobiety, symbolizująca {córcę zdrowia} (Higieję). W narożnym lokalu przez wiele lat znajdował się sklep legendarnej marki czekolady „E. Wedel”, a mozaikowa posadzka z logiem tej firmy przypomina o jego działalności. Budynek Feniksa był także pionierem w Krakowie, wprowadzając klimatyzację do mieszkań.
Okres II wojny światowej przyniósł kolejny etap zmian, kiedy kamienicę przebudowali Niemcy. Lata 1931–1933 to czas, kiedy zbudowano również drugi budynek Feniksa przy ulicy Basztowej 15, co potwierdza dynamiczny rozwój architektury w tym okresie. Dnia 2 stycznia 1991 roku, po wielu latach zmian i przekształceń, kamienica została wpisana do rejestru zabytków, a obecnie znajduje się również w gminnej ewidencji zabytków.
Źródła
Oto zestawienie rzetelnych źródeł, które dostarczają informacji na temat budynku Feniksa i jego okolic.
- Jacek Purchla Urbanistyka, architektura i budownictwo, [w:] Dzieje Krakowa, t. 4, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997,
- Zdjęcia z budowy domu z lat 1931-1932,
- W sprawie tzw. Fenicjany – miesięcznik 'Kraków” marzec 2015,
- Kamienice przy Rynku Głównym w Krakowie,
Linia A–B |
|
---|---|
Linia C–D |
|
Linia E–F |
|
Linia G–H |
|
- p- d- e,
- Ulica św. Jana w Krakowie,
Strona nieparzysta |
|
---|---|
Strona parzysta |
|
Przypisy
- a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 05.10.2024 r.]
- Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 05.10.2024 r.]
- Feniks: historia budynku [online], Krowoderska.pl, 29.07.2020 r. [dostęp 30.07.2021 r.]
- Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Kamienica Kremerowska, „Echo Krakowa”, 1991 r.
- Kraków pod hitlerowską flagą.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Dom Stu Balkonów w Krakowie | Dom Suskiego w Krakowie | Dom „Pod Globusem” w Krakowie | Dom Turecki w Krakowie | Dom Cechu Rzeźników i Masarzy w Krakowie | Dom Długosza w Krakowie | Dom Dominikański w Krakowie | Dom Dziekański w Krakowie | Dom Egipski w Krakowie | Dom Erazma Barącza w Krakowie | Wikarówka na Wawelu | Tyniecka chałupa | Prałatówka Kościoła Mariackiego w Krakowie | Kamienice Fabryki Ćmielów w Krakowie | Kamienica Zacherlowska w Krakowie | Kamienica Wikariacka w Krakowie | Kamienica Szarffenbergów w Krakowie | Kamienica Straszewskich w Krakowie | Kamienica Sasinowska w Krakowie | Kamienica przy ulicy Zacisze 16 w KrakowieOceń: Budynek Feniksa w Krakowie (Rynek Główny)