Budynek Feniksa w Krakowie (Rynek Główny)


Budynek Feniksa to nie tylko znana zabytkowa kamienica, ale również przykład ciekawej historii architektonicznej w Krakowie. Usytuowany w dzielnicy I, przy Rynku Głównym 41, na rogu z ulicą św. Jana 2–4, budynek ten stanowi część Starego Miasta. Kamienica powstała w miejscu trzech średniowiecznych budowli, które uległy zniszczeniu w 1914 roku. Wśród mieszkańców jednej z tych kamienic w 1792 roku przebywał znany matematyk i astronom Jan Śniadecki.

Historia budynku Feniksa jest pełna zaskakujących zdarzeń. Podczas rozbiórki dawnych kamienic, odkryta została kamienna figurka św. Krzysztofa, o wysokości 106 cm, która po zbadaniu trafiła do Muzeum Narodowego. Początkowe plany przewidywały budowę hotelu, jednak wybuch I wojny światowej pokrzyżował te zamiary. Choć prace budowlane ruszyły, plac pozostał ogrodzony, a w 1918 roku przyciągał uwagę krakowian jako polityczna „gazetka ścienna”. Umieszczano na nim liczne hasła, takie jak „Precz z Prusakami” oraz rysunki satyryczne.

W 1928 roku Wiedeńskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks” złożyło zamówienie na projekt nowego budynku, który miał być wzorowany na nowoczesnych trendach architektonicznych. Architekt Adolf Szyszko-Bohusz, zaproszony do tej współpracy, stworzył w latach 1928–1932 awangardową bryłę w stylu art déco, która wywołała wiele kontrowersji. Silne protesty środowiska konserwatorskiego zostały złagodzone dzięki interwencji prezydenta Ignacego Mościckiego. Kamienicę nazwano przez mieszkańców „Domem pod Kominami”, co odnosiło się do charakterystycznej attyki budynku.

Róg kamienicy zdobi aluminiowa rzeźba kobiety, symbolizująca {córcę zdrowia} (Higieję). W narożnym lokalu przez wiele lat znajdował się sklep legendarnej marki czekolady „E. Wedel”, a mozaikowa posadzka z logiem tej firmy przypomina o jego działalności. Budynek Feniksa był także pionierem w Krakowie, wprowadzając klimatyzację do mieszkań.

Okres II wojny światowej przyniósł kolejny etap zmian, kiedy kamienicę przebudowali Niemcy. Lata 1931–1933 to czas, kiedy zbudowano również drugi budynek Feniksa przy ulicy Basztowej 15, co potwierdza dynamiczny rozwój architektury w tym okresie. Dnia 2 stycznia 1991 roku, po wielu latach zmian i przekształceń, kamienica została wpisana do rejestru zabytków, a obecnie znajduje się również w gminnej ewidencji zabytków.

Źródła

Oto zestawienie rzetelnych źródeł, które dostarczają informacji na temat budynku Feniksa i jego okolic.

Linia A–B
  • kamienica Pod Jeleniem (nr 36)
  • kamienica Wosińska (nr 37)
  • kamienica Kencowska (nr 38)
  • kamienica Pod Konikiem (nr 39)
  • kamienica Januszowiczowska (nr 40)
  • Budynek Feniksa (nr 41)
  • kamienica Zacherlowska (nr 42)
  • kamienica Pod Słońcem (nr 43)
  • Kamienica Betmanowska (nr 44)
  • Pod Orłem (nr 45)
  • Kamienica Czerwona (nr 46)
  • Kamienica Mennica (nr 47)
Linia C–D
  • Pałac „Pod Baranami” (nr 27)
  • Pod Jagnięciem (nr 28)
  • kamienica Pod Blachą (nr 29)
  • Pałac Małachowskich (nr 30)
  • Budynek Banku Pekao w Krakowie (nr 31)
  • kamienica „Pod Trzema Gwiazdami” (nr 32)
  • kamienica Ciemowiczowska (nr 33)
  • Pałac Spiski (nr 34)
  • pałac „Pod Krzysztofory” (nr 35)
Linia E–F
  • Pod Św. Anną (nr 14)
  • Kamienica Pinocińska (nr 15)
  • Kamienica Morsztynowska (nr 16)
  • Kamienica Hetmańska (nr 17)
  • Kamienica Amodejowska (nr 18)
  • Pod Obrazem (nr 19)
  • Pałac Zbaraskich (nr 20)
  • Pod Ewangelistami (nr 21)
  • Kamienica Straszewska (nr 22)
  • Kamienica Kromerowska (nr 23)
  • Pod Kanarkiem (nr 24)
  • Pod Krukami (nr 25)
  • Pod św. Janem Kapistranem (nr 26)
Linia G–H
  • Kamienica Czyncielów (nr 4)
  • Kamienica Bidermanowska (nr 5)
  • Szara Kamienica (nr 6)
  • Dom Włoski (nr 7)
  • Pod Jaszczurką (nr 8)
  • Kamienica Bonerowska (nr 9)
  • Pod Złotym Karpiem (nr 10)
  • Dom Wenecki (nr 11)
  • Kamienica Fontanowska (nr 12)
  • Pod Złotą Głową (nr 13)
Strona nieparzysta
  • Kamienica Zacherlowska (nr 1)
  • Kamienica Goetzów-Okocimskich (nr 3)
  • Kamienica Słowikowska (nr 5)
  • Kościół śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty (nr 7a)
  • Klasztor Sióstr Prezentek (nr 7)
  • Kamienica Bajerowska (nr 9)
  • Pałac Wodzickich (nr 11)
  • Pałac Przebendowskich (nr 13)
  • Pałac Lubomirskich (nr 15)
  • Pałac Czartoryskich (nr 17–19)
Strona parzysta
  • Budynek Feniksa (nr 2–4)
  • Hotel Saski (nr 6)
  • Hotel Grand (nr 8–10)
  • Kamienica Krauzowska (nr 12)
  • Kamienica Tencerowska (nr 14)
  • Kamienica Hallerowska (nr 16)
  • Kamienica Sasinowska (nr 18)
  • Pałac Popielów (nr 20)
  • Kamienica Kowalskiego (nr 22)
  • Kamienica Otwinowskich (nr 24)
  • Dom Dziboniego (nr 26)
  • Dom Piorkowski (nr 28)
  • Kamienica Pod Pawiem (nr 30)
  • Hotel Francuski (nr 32)

Przypisy

  1. a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 05.10.2024 r.]
  2. Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 05.10.2024 r.]
  3. Feniks: historia budynku [online], Krowoderska.pl, 29.07.2020 r. [dostęp 30.07.2021 r.]
  4. Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Kamienica Kremerowska, „Echo Krakowa”, 1991 r.
  5. Kraków pod hitlerowską flagą.

Oceń: Budynek Feniksa w Krakowie (Rynek Główny)

Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:14