Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie

---

Historia

Instytucja kultury, która dziś znana jest jako Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, została uruchomiona 1 października 1998 roku. Powstanie muzeum nastąpiło dzięki inicjatywie Gminy Kraków, a jego pierwotna nazwa brzmiała Muzeum Inżynierii Miejskiej. Siedzibą muzeum stały się zabytkowe hale najstarszej zajezdni tramwajowej w Krakowie, co czyni ten kompleks wyjątkowym w europejskim pejzażu muzealnym.

Historia tej instytucji sięga lat 70. XX wieku. Już w 1975 roku, z okazji setnej rocznicy krakowskiej komunikacji miejskiej, zaczęto snuć plany dotyczące jej powstania. W powstawanie muzeum zaangażowały się różne grupy, w tym krakowskie instytucje związane z techniką, takie jak Sekcja Historyczna przy MPK w Krakowie, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji oraz Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej. Szczególną rolę w tej kwestii odegrało Krakowskie Towarzystwo Ochrony Zabytków Techniki, które powstało w 1990 roku i znacząco przyspieszyło organizację nowej instytucji.

Wielu zmian i remontów doświadczyła siedziba muzeum, znajdująca się przy ulicy św. Wawrzyńca 15, która była stopniowo przystosowywana do wymogów nowoczesnego muzeum. W ramach tych działań wykonano m.in.:

• od 2000 roku przeprowadzono remont wozowni tramwajów elektrycznych wąskotorowych, warsztatów oraz elektrowni – obecnie funkcjonuje jako hala D,
• w latach 2006–2007 zmodernizowano wozownię tramwaju konnego, która obecnie stanowi halę E,
• w okresie 2007–2008 wykonano remont hali z 1912 roku, przystosowując garaż tramwajów elektrycznych normalnotorowych do funkcji hali F, do której doprowadzono także szyny w celu uruchomienia Krakowskiej Linii Muzealnej, obsługiwanej przez zabytkowe tramwaje (działa okresowo),
• w latach 2008–2009 przeprowadzono renowację budynku siedziby Krakowskiej Spółki Tramwajowej, pochodzącego z 1882 roku, który obecnie pełni rolę administracyjną muzeum,
• odnowiono magazyny oraz inne zabytkowe gmachy z 1882 roku,
• wyremontowano dziedziniec muzealny, podczas którego odsłonięto zabytkowy zbiornik na benzynę z 1923 roku, eksponowany teraz pod szklaną piramidą.

W 2019 roku muzeum uzyskało fundusze unijne na realizację ambitnego projektu pod nazwą „Rewaloryzacja zabytkowej siedziby Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie na potrzeby nowoczesnego Muzeum Nauki i Techniki”. Projekt jest częścią Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020; jego celem jest poprawa stanu ekspozycji oraz organizacja tematycznych wystaw czasowych. Składa się on z trzech kluczowych etapów: przebudowy siedziby głównej, konserwacji obiektów oraz utworzenia nowej stałej wystawy.

Prace budowlane zakończono w 2021 roku, a ich rezultatem było podwojenie przestrzeni ekspozycyjnej muzeum, która obecnie wynosi około 6 tysięcy metrów kwadratowych. Oprócz poszerzenia powierzchni, nowoczesne połączenia komunikacyjne umożliwiły stworzenie funkcjonalnego układu, ułatwiającego zwiedzanie. Muzeum wzbogaciło się również o przestronne centrum obsługi gości, salę konferencyjno-edukacyjną oraz relaksacyjną strefę z małym sklepikiem muzealnym. Wprowadzono przyjazne ekologicznie technologie, takie jak fotowoltaika na dachu hali D. Dodatkowo, dziedziniec muzeum został wyposażony w odpowiednie instalacje, umożliwiające organizację wydarzeń plenerowych.

Dyrektorzy

Wśród osób, które miały znaczący wpływ na rozwój Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, można wymienić następujących dyrektorów:

• Stanisław Pochwała, który pełnił swoją funkcję w latach 1998–2013,
• Marek Golonka, dyrektor w latach 2014–2016,
• Piotr Gój, pełniący obowiązki od 2017 roku.

Status prawny i struktura organizacyjna

Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie funkcjonuje na podstawie przepisów zawartych w ustawie o muzeach oraz ustawie dotyczącej organizacji i prowadzenia działalności kulturalnej. Kluczowym dokumentem, który określa działalność muzeum, jest statut, który został zatwierdzony Uchwałą z dnia 16 lutego 2022 roku.

Zgodnie z przyjętym statutem, muzeum jest uznawane za miejską instytucję kultury, która jest wyodrębniona zarówno pod względem prawnym, jak i ekonomiczno-finansowym. Organizatorem Muzeum Inżynierii i Techniki jest Gmina Miejska Kraków, co oznacza, że to miasto Kraków pełni rolę głównego zarządcy tej instytucji.

Nadzór nad działalnością muzeum sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sposób ogólny, a nadzór bezpośredni sprawuje organizator.

Oddziały

W ramach Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, znajduje się wiele interesujących oddziałów dostępnych dla zwiedzających. Warto szczególnie zwrócić uwagę na:

• Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema w Krakowie,
• Hangar Czyżny przy ul. Stella-Sawickiego,

Zbiory

Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie pełni ważną rolę w zachowaniu dziedzictwa technicznego i dokumentowaniu postępu inżynieryjnego, z szczególnym uwzględnieniem polskich osiągnięć w tej dziedzinie. Gromadzi historyczne obiekty oraz dokumentację dotyczącą techniki i przemysłu, co czyni je cennym źródłem wiedzy o rozwoju inżynierii miejskiej w regionie.

Kolekcja muzeum jest imponująca, liczy bowiem ponad 3000 eksponatów. W skład zbiorów wchodzą różnorodne urządzenia techniczne, obejmujące maszyny, narzędzia oraz sprzęt elektroniczny i elektryczny. W 2022 roku przestrzeń wystawowa została poddana modernizacji, co znacząco zwiększyło jej powierzchnię wystawienniczą, pozwalając na odzwierciedlenie 12 kluczowych dziedzin inżynierii.

Obiekty muzealne są eksponowane nie tylko w ramach wystawy stałej, ale również w cyklu wystaw czasowych. Wśród nich wymienić można takie wydarzenia jak: Drukarstwo krakowskie XV-XX wieku, Tramwaje na Wawrzyńca, Motokultura, czy Inżynieryjny portret miasta. Istnieją także wystawy upamiętniające istotne osiągnięcia, jak Siarka złoto chemików oraz Polskie mikrosamochody. Ponadto, Muzeum celebruje ważne momenty z krakowskiej historii, takie jak 110 lat tramwaju elektrycznego w Krakowie czy 150 lat Gazowni Krakowskiej.

Tak bogate zbiory sprawiają, że Muzeum Inżynierii Miejskiej jest nie tylko miejscem odwiedzin dla pasjonatów techniki, ale także istotnym punktem edukacyjnym, który przekazuje wiedzę o inżynieryjno-technologicznym dorobku Krakowa.

Wystawy edukacyjne

Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie jest znane z organizowania interaktywnych wystaw, które koncentrują się na różnych dziedzinach nauki, takich jak technika, fizyka, chemia oraz historia. Dzięki tym wystawom, młodzież szkolna ma możliwość angażowania się i odkrywania fascynujących aspektów nauki, co czyni muzeum ważnym punktem w edukacji naukowej.

• 2018 „To takie proste” – wystawa otwarta 17 stycznia 2018 roku,
• 16 lutego 2016 – 31 grudnia 2017 „Więcej światła”,
• „Wokół koła”,
• 11 czerwca 2003 – 28 czerwca 2009 „Zabawy z nauką”.

Projekty

W ramach działalności Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, zrealizowano szereg interesujących projektów, które podkreślają znaczenie dziedzictwa kulturowego oraz technicznego. Jednym z nich jest Work With Sounds, który został zorganizowany w międzynarodowej współpracy z pięcioma innymi muzeami europejskimi. Projekt ten, dofinansowany z funduszy programu Kreatywna Europa, trwał od września 2013 do sierpnia 2015 roku. Jego głównym celem było dokumentowanie zagrożonych lub zanikających dźwięków społeczności przemysłowej, a także dźwięków, od których ludzie starali się uchronić.

W roku 2007, Muzeum, wspólnie z lokalnymi władzami, Muzeum Lotnictwa Polskiego oraz Parkiem Wodnym w Krakowie, zrealizowało projekt edukacyjny o nazwie „Przygody z wiedzą”. Program ten był adresowany do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, liceów oraz techników. Łączył elementy kształcenia technicznego z promocją zdrowego stylu życia, stanowiąc atrakcyjną formę nauki dla młodzieży.

Nagrody

Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie zdobywało liczne wyróżnienia, które podkreślają jego zaangażowanie w dostosowywanie przestrzeni kulturnych do potrzeb społecznych oraz promowanie edukacji. W 2007 roku otrzymało Nagrodę im. prof. Janusza Bogdanowskiego, która stanowi istotny element uznania dla jego działań.

W 2012 roku muzeum zdobyło nagrodę „Kraków Bez Barier” w IV kategorii, dotyczącej obiektów oraz przestrzeni zabytkowych, co było wyrazem docenienia jego starań o przystosowanie istniejących budynków do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Kolejnym znaczącym osiągnięciem było przyznanie w 2016 roku nagrody na XI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Turystycznych, Ekologicznych i Artystycznych FilmAT. Filmy promujące muzeum zyskały uznanie za swoje wartości edukacyjne, co dowodzi skuteczności działań edukacyjnych placówki.

Instytucja została również dwukrotnie uhonorowana nagrodą „Sybilla” w ramach prestiżowego Konkursu na Wydarzenie Muzealne Roku. W 2003 roku przyznano jej III nagrodę w kategorii „Wystawy przyrodnicze, techniczne i medyczne” za wystawę „Zabawy z nauką.” Natomiast w 2014 roku na XXXV Konkursie, muzeum zajęło miejsce w kategorii „Wystawy przyrodnicze i techniczne” za rozbudowę oferty Ogrodu Doświadczeń im. Stanisława Lema o nowe elementy edukacyjne, takie jak Geo-gródek, Lem-birynt czy Zapachowo.

W 2021 roku muzeum znalazło się w gronie laureatów plebiscytu „Fundusze Europejskie są w Małopolsce!” za projekt „Zimowy Ogród Doświadczeń,” poszerzający ofertę Ogrodu Doświadczeń im. St. Lema w Krakowie. Dzięki temu muzeum staje się coraz bardziej dostępne i atrakcyjne dla szerokiego grona odwiedzających.

Warto dodać, że muzeum jest aktywnym uczestnikiem międzynarodowych oraz krajowych organizacji muzealnych. Należy do Komitetu Narodowego ICOM POLSKA oraz ICOM CIMUSET, który skupia się na muzeach i zbiorach związanych z nauką i techniką. Dodatkowo, muzeum jest członkiem Middle European Union of Technical Museums (MUT), Stowarzyszenia Muzealników Polskich oraz Stowarzyszenia Muzeów Sztuki Inżynieryjnej, a także Stowarzyszenia „Społeczeństwo i Nauka SPiN.” Warto zapoznać się z dodatkowymi informacjami dotyczącymi tych organizacji.

---

Oceń: Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie

---