Ulica Kupa w Krakowie

---

Charakterystyka

Ulica Kupa odgrywa istotną rolę jako drogą gminną oznaczoną numerem 602703K. Zgodnie z systemem TERYT, jej numer to 10411, a dla wszystkich budynków zlokalizowanych wzdłuż tej drogi przypisany został kod pocztowy 31-057.

Cała nawierzchnia ulicy znajduje się na terenie historycznego Kazimierza, który jest częścią krakowskiej dzielnicy I Stare Miasto. Rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Warszauera i prowadzi prostą trasą w kierunku południowym, aż do skrzyżowania z ulicą Józefa.

Warto zauważyć, że południowa część Kupa, znajdująca się pomiędzy ulicami Izaaka i Józefa, jest objęta zakazem ruchu. Numeracja budynków na tej ulicy zaczyna się od strony północnej, co jest ważne dla orientacji i lokalizacji adresów.

Toponimia

Nazwa tej ulicy w Krakowie ma swoje korzenie w synagodze Kupa, która usytuowana jest na jej północnym końcu. Słowo „kupat” w języku hebrajskim tłumaczy się jako „skarb” lub „kiesa kahału”, co wskazuje na znaczenie tego miejsca w historycznym i kulturowym kontekście lokalnej społeczności.

Historia

Ulica Kupa, znana w Krakowie, ma bogatą historię, która sięga początków lokacji miasta Kazimierz na prawie magdeburskim w 1335 roku. Południowa część tej ulicy, znajdująca się pomiędzy ulicami Izaaka i Józefa, zyskała swoje pierwsze wytyczenia w tym właśnie roku. W wyniku segregacji, w 1495 powstała dzielnica żydowska, która początkowo nie obejmowała tej ulicy; jednak już w 1608 roku włączono ją do rozbudowującej się osady żydowskiej.

W latach 1635–1643, w sąsiedztwie północnego muru miejskiego, wzniesiono synagogę Kupa, co przyczyniło się do przedłużenia ulicy w kierunku północnym, aż do nowej synagogi. Rok 1644 to czas, gdy na rogu z ulicą Izaaka ukończono budowę synagogi Izaaka. W XVIII wieku ulica była znana jako Wielki Plac, a na początku XIX wieku otrzymała nazwę ulicy Szerokiej.

W miarę postępującej modernizacji, w 1800 roku, po inkorporacji Kazimierza, cała ulica weszła w skład Krakowa. W połowie XIX wieku władze austriackie przystąpiły do uporządkowywania chaotycznej zabudowy. W 1850 roku ulica zyskała uregulowaną, brukowaną nawierzchnię, a nazywana była odtąd jedynie dla północnej części, podczas gdy południowa nosiła miano Małej. Dopiero w 1881 roku przywrócono nazwę Kupa na całej długości drogi.

W drugiej połowie XIX wieku ulica była zabudowana prostymi, murowanymi kamienicami jedno- i dwukondygnacyjnymi, które w większości należały do uboższych Żydów. W 1898 roku na rogu z ulicą Warszauera powstała trzypiętrowa kamienica czynszowa zaprojektowana przez Nachmana Kopalda. Niestety, po utworzeniu getta krakowskiego w Podgórzu i przesiedleniu mieszkańców, wiele budynków na ulicy zostało opuszczonych; jedynie nieliczne kamienice o wyższym standardzie zasiedlili Polacy.

W wyniku zaniedbań, w latach 50. i 60. XX wieku wiele zniszczonych budynków zostało rozebranych. Na schyłku PRL ulica uchodziła za jedno z najbardziej zaniedbanych miejsc w Krakowie. W drugiej połowie lat 80. pojawiły się pierwsze propozycje rewitalizacji tego obszaru. W 1989 roku Miejskie Biuro Projektów zrealizowało kompleksowy projekt zagospodarowania zachodniej pierzei, pomiędzy ulicami Izaaka i Warszauera, jednak ostatecznie projekt został porzucony.

W kolejnych latach nieruchomości przy ulicy zaczęły być reprywatyzowane, a nowi właściciele przystąpili do indywidualnych inwestycji. Przed rokiem 2000 oddano do użytku trzy budynki w pierzei zachodniej pod numerami: 1, 3 i 5. Z kolei w latach 2005–2009 powstały dwa budynki mieszkalno-usługowe pod numerami: 6 i 12, zaprojektowane przez spółkę GD&K Consulting. Drugi z tych budynków spotkał się z krytyką, przytłaczającą sąsiednią synagogę Izaaka z powodu swej ahistorycznej formy i zbyt dużych gabarytów.

W 2018 roku zrealizowano plombę pod nr. 7, co wypełniło ostatnią lukę w zachodniej pierzei ulicy Kupa. Dzięki tym działaniom, miejsce to zyskało nowy wizerunek, przekształcając się w atrakcyjny punkt na krakowskiej mapie.

Zabudowa

Na ulicy Kupa w Krakowie znajduje się wiele interesujących obiektów, które zasługują na szczegółowe omówienie. Wśród nich wyróżniają się następujące miejsca:

• ul. Kupa 2 (w narożniku z ul. Warszauera 9) – to kamienica czynszowa zbudowana w 1898 roku, której projekt był dziełem Nachmana Kopalda,
• ul. Kupa 4 – kamienica, która powstała w 1883 roku, również według projektu Nachmana Kopalda,
• ul. Kupa 15 – ta zabytkowa kamienica została zbudowana w latach 1825–1835 i 20 marca 1968 roku została wpisana do rejestru zabytków,
• ul. Kupa 16 – znajduje się tutaj synagoga Mizrachi, zaprojektowana przez Zygmunta Prokesza w 1920 roku,
• ul. Kupa 18 (przy rogu z ul. Izaaka) – to zabytkowa synagoga Izaaka, która została zbudowana w latach 1638–1644 na podstawie projektu Jana Laittnera; dnia 24 stycznia 1936 roku została wpisana do rejestru zabytków,
• ul. Kupa 20 (w narożniku z ul. Izaaka 5) – z kolei to zabytkowa synagoga Stowarzyszenia Bóżniczego Szir, która pierwotnie wybudowana została jako dom mieszkalny w XVII wieku, a następnie zaadaptowana na synagogę w 1898 roku.

Wszystkie te obiekty mają swoją unikalną historię oraz znaczenie, stanowiąc integralną część kulturowego dziedzictwa Krakowa.

---

Oceń: Ulica Kupa w Krakowie

---