Henryk Martyna

---

Kariera piłkarska

Młodość i początki kariery

Henryk Martyna przyszedł na świat 14 listopada 1907 roku w Krakowie, w rodzinie zajmującej się handlem, której członkami byli Maria z d. Lepucka oraz Franciszek. Jego edukacja rozpoczęła się w Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego, które ukończył w 1922 roku. Już dwa lata przed tym wydarzeniem zadebiutował na boiskach piłkarskich, zaczynając swoją przygodę z Orłem Kraków, zespołem występującym w klasie C, w którym grał przez kolejne trzy lata jako napastnik. W latach 1923–1927 ratunkowe studia odbywał w Wyższym Studiu Handlowym. W 1924 roku przeszedł do Korony Kraków, grając w klasie B do momentu, kiedy zaciągnął się do wojska.

Swój debiut w nowym zespole zaliczył 6 kwietnia 1925 roku w spotkaniu z ŻRKS-em Kraków. Mimo że początkowo grał jako lewy obrońca, w razie potrzeby był przesuwany do linii ataku. W barwach Korony rozegrał również cztery mecze dla reprezentacji Krakowa.

Legia Warszawa

W 1928 roku Henryk rozpoczął dwuletnią służbę wojskową w 20. pułku piechoty na Powiślu, a także dołączył do drużyny Legii Warszawa. Debiutancki mecz w barwach „Wojskowych” odbył się 12 sierpnia przeciwko Pogoni Lwów, kończąc się remisem 1:1, gdzie wystąpił na pozycji napastnika. Po tym spotkaniu prasa zasugerowała, że większe umiejętności Henryka powinny być wykorzystywane w obronie, co ostatecznie zatwierdził trener Elemér Kovács.

Martyna miał mieszane uczucia co do zmiany pozycji, obawiając się, że może w ten sposób nie osiągnąć statusu jednego z najlepszych polskich piłkarzy. W sezonie 1928 Legia zakończyła rozgrywki na trzecim miejscu, a Martyna uczestniczył w dwunastu meczach. W kwietniu 1929 roku odniósł kontuzję podczas wygranego meczu z Pogonią Lwów (0:2, 14 kwietnia), lecz dotrwał do końca spotkania. Niedługo później, w maju, został odesłany z boiska przez sędziego Andrzeja Rutkowskiego podczas przegranego meczu z Wartą Poznań (3:1, 9 maja) za brutalną grę.

W czerwcu Martyna został wypożyczony do Wisły Kraków na tournée w Niemczech, gdzie zagrał przeciw VfB Lipsk (1:2, 22 czerwca) i Guts Muts Dresden (1:2, 23 czerwca). W obydwu meczach strzelił również gola z rzutu karnego. W sierpniu nabawił się urazu w towarzyskim sparingu z PSV Eindhoven (3:1, 17 sierpnia), co uniemożliwiło mu występ w lidze przeciw Czarnym Lwów. W październiku zdobył swoją pierwszą bramkę dla Legii w meczu z Pogonią Lwów (3:2, 20 października). W listopadzie, w drugiej połowie spotkania z Ruchem Chorzów (1:2, 10 listopada), po zdobyciu gola został ponownie przesunięty do ataku, jednak powrócił na swoją nominalną pozycję. Sytuacje na boisku były różne, ale Martyna odgrywał kluczową rolę w drużynie, która ostatecznie zajęła czwarte miejsce w tabeli ligowej.

Warszawianka

Po doświadczeniach w Legii, w 1937 roku Martyna, na zaproszenie pułkownika Leopolda Goebela, przeniósł się do Warszawianki. W ramach swojego transferu, który był inicjatywą ze strony prezesa klubu, otrzymał sześć tysięcy złotych. Debiut przytrafił mu się 2 maja 1937 roku w meczu z Wartą Poznań, który zakończył się remisem 1:1. W sezonie 1937 Warszawianka zakończyła na siódmym miejscu, a Henryk wystąpił w siedmiu meczach.

Rok później, Martyna zdobył swoją pierwszy bramkę dla Warszawianki, strzelając z rzutu karnego 1 maja podczas meczu przeciwko Polonii Warszawa, który zakończył się zwycięstwem 3:1. Ostatecznie, zespół zakończył sezon 1938 na ósmym miejscu w tabeli, a piłkarz rozegrał szesnaście meczów, zdobywając jednego gola. W czerwcu 1939 roku miał okazję uczestniczyć w Wielkiej Rewii Asów Sportu na Stadionie Wojska Polskiego, gdzie uzyskał imponujące pięćdziesiąt trzy metry w konkursie dalekiego wykopu piłki, co dało mu drugie miejsce w zawodach.

II wojna światowa i lata powojenne

Podczas II wojny światowej Martyna walczył w kampanii wrześniowej oraz uczestniczył w powstaniu warszawskim. W wrześniu 1939 roku wziął udział w obronie Modlina i po rozwiązaniu twierdzy Modlin został wzięty do niewoli. Osadzony w obozie jenieckim w Iławie, przebywał tam do 17 listopada 1939 roku. Po uwolnieniu powrócił do Warszawy, gdzie prowadził sklep spożywczy w latach 1940-1944 oraz grywał w konspiracyjnych rozgrywkach piłkarskich jako zawodnik Klubu Sportowego Radość. Podczas powstania warszawskiego pełnił rolę komendanta w kamienicy na ul. Mokotowskiej 52. Po upadku powstania trafił do obozu w Pruszkowie, skąd udało mu się uciec po trzech miesiącach. W 1945 roku, kiedy wojna dobiegła końca, Martyna powrócił do Krakowa, gdzie nie kontynuował kariery piłkarskiej w żadnej formie, co jest potwierdzone w lokalnych źródłach.

Jednakże wiadomo, że w prasie pojawiały się wzmianki o jego występach w składach oldbojów reprezentacji Polski oraz Krakowa, jak również jako trenera w sądowym kole sportowym. W latach 1946–1950 był współwłaścicielem firmy poligraficznej, oraz prowadził sklep w Krakowie. W latach 1951–1978 pracował jako kierownik w sklepie „Ars Christiana”, zlokalizowanym przy Pl. Mariackim 5. Henryk Martyna był również współzałożycielem Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego oraz wieloletnim przewodniczącym koła w Krakowie. W 1971 roku ogłoszono jego członkostwo w Wojewódzkim Komitecie Frontu Jedności Narodu.

Kariera reprezentacyjna

Reprezentacja Polski

Henryk Martyna pełnił rolę reprezentanta Polski w okresie od 1930 do 1936 roku. W tym czasie rozegrał dwudziestu trzech meczach i zdobył cztery bramki. Debiutował w kadrze narodowej 28 września 1930 roku, w spotkaniu, które zakończyło się wygraną 0:3 przeciwko drużynie Szwecji, a jego pierwsza bramka miała miejsce 25 października 1931 roku. Osiągnął ją po skutecznym wykonaniu rzutu wolnego w towarzyskim meczu z Jugosławią, który zakończył się wynikiem 6:3 na korzyść Polski. Karierę reprezentacyjną zakończył 4 października 1936 roku po porażce 2:1 w meczu z Danią. Co ciekawe, w latach 1929–1936 zagrał również w dziewięciu spotkaniach nieoficjalnych, co czyni go nieformalnym rekordzistą pod względem liczby tych meczów dla naszej reprezentacji.

Puchar Europy Środkowej Amatorów 1929–1930

W 1927 roku rozpoczęto rywalizację o Międzynarodowy Puchar Europy, w którym wzięły udział najlepsze zespoły narodowe z Europy. Dwa lata później zorganizowano rywalizację w Pucharze Europy Środkowej Amatorów, do którego przystąpiła reprezentacja Polski, ze względu na m.in. wysoki poziom sportowy i sprawy finansowe. W pierwszej edycji tej turnieju „Biało-Czerwoni” zmierzyli się z kadrą Czechosłowacji, Węgier oraz Austrii. Martyna uczestniczył w każdym z sześciu meczów tego turnieju, rozgrywanego w latach 1929–1930 w systemie mecz-rewanż. W spotkaniu przeciwko Austrii, które miało miejsce 6 października 1929, Martyna strzelił pierwszą bramkę z rzutu karnego, co przyczyniło się do zwycięstwa 1:3. Ostatecznie, dzięki temu sukcesowi, reprezentacja Polski zapewniła sobie tytuł mistrza Europy na kolejkę przed końcem rywalizacji. Należy pamiętać, że wszystkie spotkania z powodu amatorskiego charakteru rozgrywek, uznawane są za nieoficjalne.

Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936

O przyznaniu reprezentacji Polski udziału w letnich igrzyskach olimpijskich w Berlinie zadecydował zarząd Polskiego Związku Piłki Nożnej na spotkaniu z dnia 15 czerwca 1936. Przygotowania do turnieju rozpoczęły się 6 lipca na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie powołano trzydziestu sześciu zawodników, w tym również Martynę. W trakcie zgrupowania drużyna rozegrała cztery spotkania towarzyskie. W dniach 11–12 lipca drużyna zmierzyła się w dwóch sparingach z Admirą Wiedeń, w których Martyna nie miał możliwości wystąpić, ponieważ został zwolniony z obozu z powodu śmierci ojca. Kolejne dwa mecze kontrolne odbyły się 18 i 19 lipca z węgierskim zespołem Phöbus Budapeszt. Martyna zagrał w pierwszym z nich, który zakończył się wynikiem 3:1 dla Polaków, jednak opuścił boisko w wyniku kontuzji. Po zakończeniu przygotowań, zarząd PZPN przyjął listę osiemnastu olimpijczyków, które przedstawił kapitan Józefa Kałużę, a Martyna znalazł się w tej grupie.

Na igrzyskach olimpijskich w Berlinie, reprezentacja była kierowana przez selekcjonera Kurta Otto oraz kapitana związkowego Józefa Kałużę. Martyna wystąpił w trzech meczach turnieju olympijskiego, pełniąc w nich rolę kapitana drużyny. Jego występ obejmował wygrany mecz w 1/8 finału z amatorską reprezentacją Węgier oraz ćwierćfinał z Wielką Brytanią zakończony wynikiem 5:4 (8 sierpnia 1936), jak również przegrany półfinał z Austrią (1:3, 11 sierpnia 1936). W meczu o trzecie miejsce, w którym Polacy zmierzyli się z Norwegią, Martyna był rezerwowym zawodnikiem. Jego osiągnięcia podczas olimpijskich zmagań pozostają ważnym elementem historii polskiej piłki nożnej.

Sukcesy

Legia Warszawa

Henryk Martyna odniósł znaczące sukcesy jako zawodnik zespołu Legia Warszawa. W historii klubu, w którym grał, przyczynił się do wielu jego zasług, w tym zdobycia czołowych miejsc w polskiej lidze.

W szczególności, zespół zdobył trzecie miejsce w mistrzostwach Polski aż trzy razy, co miało miejsce w sezonach 1928, 1930 oraz 1931. Ten osiągnięty rezultat świadczy o dużym wkładzie Martyny w rozwój klubu oraz jego reputacji w polskiej piłce nożnej.

Styl gry

Henryk Martyna to postać, która wyróżniała się w piłce nożnej lat międzywojennych, nie tylko ze względu na swoje umiejętności, ale również na swoją posturę. Podczas całej swojej kariery jego waga z reguły wahała się między 85 a 95 kilogramami, co czyniło go jednym z bardziej masywnych zawodników tego okresu. Mimo tego, posiadał niezwykłą szybkość oraz skoczność, co było dość niecodzienne dla gracza o takiej wadze. Kluczowym elementem jego gry były znakomite dalekie wykopy, które osiągały odległość od 50 do 60 metrów. Te precyzyjne podania umożliwiały napastnikom przejęcie piłki i stwarzanie realnego zagrożenia pod bramką rywala.

Martyna był również znanym wykonawcą rzutów karnych i rzutów wolnych, co wiązało się z jego silnym strzałem i umiejętnością wykonywania stałych fragmentów gry. Przed wybuchem II wojny światowej stał się najskuteczniejszym obrońcą w I lidze, zdobywając imponujące czternaście bramek z „jedenastek” oraz cztery gole z rzutów wolnych. W niektórych meczach musiał jednak zmagać się z lepszymi technicznie i szybszymi przeciwnikami, co prowadziło do popełnienia przez niego błędów i częstych fauli. Jego styl gry charakteryzował się twardą walką o piłkę, co wynikało z jego fizycznej siły i determinacji. Martyna był bowiem znany z oddania i zaangażowania w każdą rozgrywkę, co czyniło go nie tylko cenionym zawodnikiem, ale również rywalem, którego nie można było łatwo zlekceważyć.

Życie prywatne i zawodowe

Henryk Martyna był osobą o wyjątkowej osobowości. Jego lokalny przydomek „Antałek” z racji tuszy odnosił się do formy, której niezaprzeczalnie notowano w jego czasach. Z kolei w niemieckiej prasie zdobył miano „Moppel”, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „buldożek”, co podkreślało jego twardy i zdecydowany styl gry na boisku.

Martyna zrealizował się również w zawodowym życiu jako księgowy. W swojej karierze pracował kolejno w takich firmach jak „Singer” oraz przedsiębiorstwa odpowiedzialne za budowę Stadion Wojska Polskiego, a także obiekty związane z Centralnym Instytutem Wychowania Fizycznego. Ponadto, od 1932 do 1939 roku, był związany z firmą „Tungsram”.

Po wojnie, Henryk Martyna został kierownikiem sklepu „Ars Christiana”, prowadząc go przez 27 lat (1951–1978). Oprócz swoich obowiązków zawodowych był aktywnie zaangażowany w życie społeczne, pełniąc funkcję przewodniczącego Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego oraz będąc członkiem Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.

W jego życiu osobistym nie brakowało czasu dla rodziny, był żonaty. Po przejściu na emeryturę, która miała miejsce 30 czerwca 1978 roku, zmarł 17 listopada 1984 roku w Krakowie. Jego pamięć jest ciekawią, ponieważ został pochowany 24 listopada na Cmentarzu Podgórskim, gdzie jego miejsce spoczynku oznaczone jest: kwatera XXXV, rząd: 7, miejsce: 6.

Odznaczenia

Henryk Martyna zdobył szereg odznaczeń, które podkreślają jego wkład w polskie życie społeczne i sportowe. Wśród nich znajdują się:

• srebrny Krzyż Zasługi, który otrzymał w 1938 roku,
• złota odznaka przyznana z okazji jubileuszu 50–lecia Legii Warszawa, przyznana w 1966 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, wyróżnienie, które otrzymał w 1970 roku.

---

Oceń: Henryk Martyna

---