I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie

---

Historia

„Szkoła została założona na mocy uchwały senatu Akademii Krakowskiej, znanej dzisiaj jako Uniwersytet Jagielloński, 5 maja 1586 roku, jako Collegium Nowodworskiego. W ramach reform systemu nauczania podstawowego, zainicjowanych przez rektora Akademii, Piotra z Gorczyna, instytucja ta miała na celu wyrównanie oraz uzupełnienie wiedzy przyszłych studentów Akademii.

Gimnazjum zostało otwarte w 1588 roku i początkowo działało w Bursie Jerozolimskiej, usytuowanej u zbiegu ulic Gołębiej oraz Jagiellońskiej. W ramach funkcjonowania szkoły, fundusze płynęły z zapisów, m.in. Bartłomieja Nowodworskiego, sekretarza królewskiego, który w 1617 roku przekazał znaczącą sumę 15 tysięcy złotych. Kolejnym darczyńcą był ks. Gabriel Prowancjusz Władysławski, sekretarz królewski oraz nauczyciel Władysława IV oraz Jana Kazimierza. To właśnie z tych powodów instytucja zyskała miano Szkoły Nowodworskiej lub Władysławsko-Nowodworskiej.

Dzięki darowiznom, w latach 1639–1643 wzniesiono nowy budynek szkoły, zlokalizowany naprzeciw kościoła św. Anny, zaprojektowany przez Jana Leitnera (Collegium Nowodworscianum, obecnie Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego). Od tego momentu instytucja ta znana była jako Nowodworsko-Władysławska. W XVII wieku uczelnia ta uchodziła za najlepsze kolegium w kraju, zdecydowanie przewyższając pod względem jakości nauczania popularne kolegia jezuickie. W tym okresie, w szkole uczyli się bracia Jan i Marek Sobiescy (1640–1643). W 1777 roku, instytucja przeszła reformę, którą wprowadził Hugo Kołłątaj.

W 1818 roku, w amfiteatrze szkolnym ogłoszono konstytucję Rzeczypospolitej Krakowskiej, a do 1846 roku, spotykała się tam Izba Reprezentantów, odpowiadająca polskiemu sejmowi w ramach Wolnego Miasta Krakowa. Również w 1818 roku, na mocy inicjatywy Austriaków, szkole nadano nowe imię – św. Anny, które utrzymała aż do 1928 roku, kiedy to ponownie przywrócono honorowe imię Bartłomieja Nowodworskiego.

Od 1898 roku placówka zlokalizowana jest przy placu Na Groblach 9. Nowy budynek powstał w latach 1897–1899, a jego projekt stworzył Józef Sary. W herbie szkoły znajduje się krzyż maltański, co odnosi się do służby Nowodworskiego w Zakonie Kawalerów Maltańskich.

Szkoła miała zaszczyt gościć wielu znakomitych przybyłych, w tym króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, króla saskiego Fryderyka Augusta oraz cesarza Franciszka Józefa.

Zgodnie z zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1937 roku, powołano „I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie” – państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, składającą się z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum. Po wprowadzeniu tzw. reformy jędrzejewiczowskiej, instytucja przyjęła formę męską, a program liceum był humanistyczny. Na koniec lat 30. szkoła znajdowała się pod adresem plac Groble 9.

W 1938 roku, Prezydent RP Ignacy Mościcki przyznał szkole Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, natomiast w 1988 roku przyznano jej Krzyż Komandorski OOP.

I LO jest unikalną szkołą w Krakowie, oferującą klasy o profilu klasycznym, w których nauczane są łacina i greka. Wprowadzono ją w 1980 roku, dzięki wysiłkom krakowskiego filologa klasycznego Kazimierza Korusa. Uczniowie klas klasycznych biorą udział w olimpiadzie języka łacińskiego i kultury antycznej, a w 2008 roku aż 18 z nich zakwalifikowało się do etapu centralnego.

Organizacje szkolne

Od 1986 roku, w I Liceum Ogólnokształcącym im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, działa Chór Nowodworski. Jego pierwotnym dyrygentem był Zbigniew Toffel, a od 1992 roku kieruje nim Ryszard Źróbek. Co roku do zespołu dołączają nowi uczniowie, a każdy kto pragnie zostać jego członkiem, musi pomyślnie przejść przez obowiązkowe przesłuchania. Chór koncertuje nie tylko w Polsce, ale również w Europie i poza jej granicami. W skład zespołu wchodzi około 100 Nowodworczyków.

Dodatkowo, na terenie szkoły funkcjonuje jedna z najstarszych drużyn harcerskich w Polsce – Szczep Szarej Siódemki im. gen. Mariusza Zaruskiego, znany również jako Szara Siódemka. Drużyna ta należy do Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej.

Dyrektorzy

W historii I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie figura kilku istotnych dyrektorów, których kadencje znacząco wpłynęły na rozwój tej renomowanej placówki. Wśród nich możemy wymienić:

• Ignacy Stawarski,
• Leon Kulczyński (dyrektor od 1887 do 1923 roku),
• Jakub Zachemski (dyrektor od 1 stycznia 1925 roku),
• Kazimierz Lewicki.

Nauczyciele

W I Liceum Ogólnokształcącym im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, kadrę pedagogiczną tworzy wielu wybitnych nauczycieli. Wymieniamy poniżej niektóre z ich nazwisk, które wyróżniają się w swojej dziedzinie.

• Wiktor Arvay,
• Antoni Bielak,
• Piotr Biliński (historia, historia sztuki),
• Michał Chyliński (język polski, historia),
• Erwin Czerwenka (rysunek odręczny i geometria wykreślna; 1915–1929),
• Jan Czubek,
• Augustyn Frączkiewicz (matematyka),
• Walerian Heck,
• Stanisław Jastrzębski (historia; 1964–2005),
• Eugeniusz Janota (polski, niemiecki, geografia; 1852–?),
• Tadeusz Grabowski (polski; 1896–1900),
• Mieczysław Jamrógiewicz,
• Adam Kleczkowski (polski, niemiecki; 1906–1908),
• Ignacy Kranz,
• Stanisław Pardyak,
• Aleksander Płonczyński (malarstwo i rysunek; 1847–?),
• Jan Pryziński (1904–1906),
• Stanisław Rospond (religia; 1905–1920),
• Ludwik Sikora (historia, geografia, 1903–1906),
• Tadeusz Sinko (języki klasyczne; 1904–1907),
• Wincenty Stroka (polski, niemiecki, łacina; 1880–1896),
• Leopold Świerz,
• Zbigniew Toffel (muzyka),
• Franciszek Tomaszewski (1879–1896),
• Stanisław Tondos (nauczyciel nadetatowy rysunków),
• Wilhelm Urbanicki,
• Roman Vimpeller,
• Maksymilian Wiśniowiecki,
• Stanisław Witkowski (języki klasyczne; 1895–1896).

Wielość specjalizacji tych nauczycieli pokazuje ich różnorodność oraz pasję do nauczania, co w znaczący sposób wpływa na edukację młodych ludzi w Krakowie.

Uczniowie

Kryterium, które ustalało, kto znalazł się na tej liście, opierało się na posiadaniu biogramu w polskiej Wikipedii.

Wiek XVII

• Wespazjan Kochowski – historyk, poeta,
• Jan Karol Kopeć – wojewoda połocki, cześnik wielki litewski,
• Jan Franciszek Kurdwanowski – biskup pomocniczy warmiński,
• Jan Ferdynand Sapieha – cześnik wielki litewski,
• Jan III Sobieski – król Polski,
• Marek Sobieski – magnat, brat Jana,
• Aleksander Koniecpolski (1620–1659) – magnat, wojewoda sandomierski, syn hetmana wielkiego koronnego.

Wiek XVIII

• Wojciech Bogusławski – aktor, reżyser, dramaturg,
• Wacław Hieronim Sierakowski – rzymskokatolicki arcybiskup lwowski, konfederat barski,
• Jędrzej Śniadecki – lekarz, biolog, chemik, filozof,
• Stanisław Trembecki – poeta.

Wiek XIX

• Michał Bałucki – pisarz,
• Franciszek Barda – rzymskokatolicki biskup przemyski,
• Antoni Białecki – prawnik,
• Józef Bem – generał,
• Michał Bobrzyński – historyk i polityk,
• Tadeusz Boy-Żeleński – pisarz, tłumacz,
• Adam Tomasz Chłędowski – bibliograf, dziennikarz, publicysta i wydawca,
• Kazimierz Chłędowski – pisarz, satyryk, historyk kultury, polityk,
• Adam Chmiel – historyk kultury,
• Józef Chmielewski – inżynier, przedsiębiorca,
• Joseph Conrad – pisarz,
• Zygmunt Dadlez – lekarz chirurg i pulmonolog,
• Ignacy Daszyński – polityk, premier II RP,
• Stanisław Dobrzycki – historyk literatury, rektor UAM,
• Szymon Dutkiewicz – nauczyciel, kolekcjoner,
• Władysław Ekielski – architekt,
• Walery Eljasz-Radzikowski – malarz i fotograf,
• Władysław Eljasz-Radzikowski – rzeźbiarz,
• Karol Estreicher starszy – historyk, bibliograf,
• Stanisław Estreicher – historyk prawa, bibliograf, rektor UJ,
• Henryk Ettmayer – c. k. urzędnik,
• Kazimierz Firganek – profesor i dyrektor gimnazjalny,
• Andrzej Galica – generał, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, poseł na Sejm RP,
• Jakub Girtler – profesor i dziekan Wydziału Prawa UJ,
• Bronisław Gustawicz – krajoznawca, taternik,
• Chaim Hilfstein – lekarz, działacz społeczny i syjonistyczny,
• Franciszek Hodur – biskup i organizator PNKK,
• Stanisław Wincenty Kasznica – prawnik, profesor Uniwersytetu Poznańskiego,
• Jan Ignacy Kenig – inżynier, budowniczy kolei,
• Józef Kenig – dziennikarz, krytyk teatralny,
• Adam Kleczkowski – filolog, językoznawca,
• Stanisław Kochanowski – oficer, nauczyciel,
• Wojciech Kossak – malarz,
• Jan Kowalczyk – astronom,
• Edward Krasiński – działacz społeczny,
• Józef Kremer – filozof, historyk sztuki, rektor UJ,
• Walerian Krywult – nauczyciel,
• Adolf Kudasiewicz – językoznawca,
• Władysław Kulczyński senior – zoolog, arachnolog, taternik,
• Stanisław Kutrzeba – historyk prawa, rektor UJ,
• Juliusz Leo – polityk, prezydent Krakowa,
• Zygmunt Lisowski – prawnik, rektor Uniwersytetu Poznańskiego,
• Zdzisław Lubomirski – prawnik, polityk,
• Władysław Łuszczkiewicz – malarz, historyk sztuki,
• Józef Majer – przyrodnik, rektor UJ,
• Jan Matejko – malarz,
• Leon Korwin-Mikucki – inżynier, współtwórca przemysłu naftowego,
• Ludwik Młynek – etnograf, pisarz, pedagog,
• Czesław Niewiadomski – prawnik, urzędnik,
• Kazimierz Nitsch – dialektolog,
• Jan Opieński – lekarz, chemik,
• Ignacy Pick – pułkownik WP,
• Franciszek Popiołek – nauczyciel i historyk,
• Adam Pragier – polityk, doktor praw, pisarz,
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer – poeta,
• Tadeusz Reger – polityk, działacz społeczny,
• Mikołaj Rey – ziemianin, działacz społeczny,
• Karol Hubert Rostworowski – dramaturg, poet, muzyk,
• Jan Michał Rozwadowski – językoznawca,
• Stanisław Ruff – chirurg,
• Maksymilian Rutkowski – generał, profesor medycyny,
• Michał Schmidt – prawnik, polityk,
• Henryk Szarski – kupiec,
• Marcin Szarski – prawnik, polityk,
• Adam Szarski – kupiec,
• Stanisław Szarski – polonista, poległy w legionach, syn Henryka,
• Jerzy Józef Szembek – rzymskokatolicki arcybiskup metropolita mohylewski,
• Andrzej Szeptycki – greckokatolicki metropolita lwowski,
• Józef Szujski – historyk,
• Ignacy Szyszyłowicz – botanik,
• Saturnin Świerzyński – malarz,
• Stanisław Kostka Tarnowski – historyk literatury, rektor UJ,
• Stanisław Tomkowicz – historyk sztuki, redaktor,
• Jan Walewski – adwokat, polityk,
• Karol Wątorek – inżynier, rektor Politechniki Lwowskiej,
• Jerzy Barthel de Weydenthal – dyplomata,
• Maksymilian Wiśniowiecki, właśc. Wiśniowiec – nauczyciel,
• Stanisław Wróblewski – generał dywizji Wojska Polskiego,
• Józef Wyrobek – nauczyciel,
• Stanisław Wyspiański – poeta, malarz,
• Jakub Zachemski – nauczyciel,
• Fryderyk Zoll starszy – prawnik, rektor UJ.
• Szymon Zuzak – duchowny.

Wiek XX

• Rafał Barycz – architekt,
• Małgorzata Bela – modelka, aktorka,
• Franciszek Bielak – historyk literatury,
• Jerzy Bielecki – więzień Auschwitz, żołnierz AK,
• Tadeusz Bilikiewicz – lekarz psychiatra, filozof,
• Andrzej Bobkowski – pisarz i przedsiębiorca,
• Adam Bochnak – historyk sztuki,
• Edmund Bulanda – archeolog, rektor Uniwersytetu Lwowskiego,
• Karol Bunsch – pisarz i tłumacz,
• Bronisław Cieślak – aktor,
• Sławomir Cynk – matematyk,
• Mieczysław Czuma – dziennikarz, publicysta, poeta,
• Beata Fido – aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna,
• Ada Fijał – aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, osobowość medialna,
• Sebastian Flizak – nauczyciel,
• Stanisław Gaweł – duchowny, oficer,
• Walery Goetel – geolog, rektor AGH,
• Andrzej Gołaś – naukowiec, prezydent Krakowa, senator,
• Tadeusz Grodyński – ekonomista, znawca zagadnień budżetowych,
• Tomasz Grodzicki – lekarz, profesor medycyny, dziekan Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Jan Güntner – aktor,
• Andrzej Hałaciński – wojskowy,
• Gustaw Holoubek – aktor, reżyser,
• Antoni Kępiński – psychiatra,
• Renata Kim – dziennikarka i autorka,
• Alfred Konkiewicz – oficer,
• Mirosław Kryński – filolog,
• Bogdan Klich – lekarz, polityk, parlamentarzysta, minister,
• Agata Kornhauser-Duda – pierwsza dama RP,
• Tadeusz Jan Kowalski – orientalista,
• Krzysztof Kozłowski – dziennikarz, filozof, senator, minister,
• Barbara Kubica – chemiczka,
• Jalu Kurek – pisarz,
• Andrzej Lam – historyk literatury, krytyk, tłumacz,
• Wilhelm Lawicz-Liszka – wojskowy,
• Piotr Laidler – biochemik, profesor nauk medycznych, prorektor ds. Collegium Medicum UJ,
• Karol Lenczowski – oficer wojskowy,
• Władysław Liro – wojskowy,
• Władysław Madyda – filolog klasyczny, profesor,
• Krzysztof Malkiewicz – reżyser i operator filmowy,
• Adam Małkiewicz – historyk, historyk sztuki, teoretyk architektury nowożytnej,
• Tomasz Mańkowski – architekt, profesor,
• Piotr Mikietyński – historyk,
• Bolesław Miś – podpułkownik,
• Mieczysław Miś – podporucznik Legionów Polskich,
• Roman Młodkowski – dziennikarz,
• Stanisław Moskal – profesor nauk rolniczych, pisarz,
• Sławomir Mrożek – pisarz,
• Edward Mycielski – polityk, przemysłowiec,
• Józef Olszyna-Wilczyński – generał,
• Lucjan Orkisz – astronom,
• Marian Osiński – architekt,
• Juliusz Osterwa – aktor,
• Jan Oszacki – chirurg,
• Maria Peszek – piosenkarka, aktorka,
• Tadeusz Petelenz – kardiolog, profesor medycyny,
• Józef Pietrzak – nauczyciel, dyrektor gimnazjum,
• Ryszard Przewłocki – neurobiolog, neurofarmakolog,
• Mirosław Ramułt – zoolog, profesor UJ,
• Stanisław Rospond – językoznawca,
• Józef Retinger – polityk,
• Marek Sanak – genetyk, biolog molekularny,
• Leon Schiller – reżyser,
• Grzegorz Sinko – anglista, profesor,
• Iwona Siwek-Front – artysta plastyk,
• Adam Stanisław Skąpski – chemik-metalurg,
• Stanisław Stabryła – filolog klasyczny,
• Antoni Staich – wojskowy,
• Mirosław Styczeń – polityk,
• Andrzej Szczeklik – lekarz, profesor medycyny,
• Stanisław Szeligowski – astronom,
• Władysław Szostak – prawnik, politolog,
• Tadeusz Tempka – lekarz internista i hematolog,
• Stanisław Michał Tondos – major Wojska Polskiego,
• Andrzej Trybulec – matematyk, twórca systemu formalizacji MIZAR,
• Jerzy Vetulani – farmakolog, biochemik,
• Marian Warmuzek – kapitan Wojska Polskiego,
• Zbigniew Waruszyński – wojskowy,
• Jacek Wilk – prawnik, poseł na Sejm VIII kadencji, kandydat w wyborach prezydenckich 2015,
• Adam Wsiołkowski – malarz, rektor ASP w Krakowie,
• Alfred Zaręba – profesor językoznawstwa, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Jerzy Znosko – geolog, tektonik, specjalista geologii regionalnej oraz złóż rud metali.

Wiek XXI

• Maria Springwald – wioślarka, brązowa medalistka olimpijska,
• Adam Buksa – piłkarz, reprezentant Polski,
• Katarzyna Sanak-Kosmowska – teoretyczka marketingu.

---

Oceń: I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie

---