Jadwiga Harasowska

---

Życiorys

Okres przedwojenny

Jadwiga Harasowska zakończyła edukację w żeńskiej szkole wydziałowej noszącej imię Adama Mickiewicza w Krakowie, a następnie kontynuowała naukę w seminarium nauczycielskim. Jej pasja do muzyki zaowocowała studiami w Instytucie Muzycznym w Krakowie oraz w Akademii Handlowej w Krakowie, gdzie oprócz nauki, prowadziła chóry i uczyła śpiewu. Wiele zawdzięczała swojemu zaangażowaniu w zakładanie Krakowskiego Towarzystwa Oratoryjnego.

W 1927 roku Jadwiga zaczęła pracować jako sekretarka oraz asystentka Mariana Dąbrowskiego, który był właścicielem koncernu wydawniczego „Ilustrowany Kurier Codzienny” w Krakowie. Zaledwie po kilku latach awansowała na stanowisko sekretarza redakcji całego koncernu, a także redaktorki opracowań graficznych i specjalnych wydań. Jej twórczość obejmowała również pisanie dla wydawanego przez IKC od 1935 roku ilustrowanego tygodnika „As”, który był dedykowany eleganckiej klienteli. To w nim często poruszała zagadnienia kulturowe oraz reprezentowała koncern w publicznych wystąpieniach, wcześniejsze nazwisko to Zbrożkówna.

W kwietniu 1938 roku, Jadwiga poślubiła kompozytora oraz dyrygenta Adama Harasowskiego. Tworzyła artykuły dotyczące kultury dla popularnego tygodnika „As”, a jej korespondencja z Bolesławem Wallek-Walewskim, dyrektorem Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie jest dowodem na ważne relacje zawodowe. W końcu września 1939 roku, razem z grupą dziennikarzy z „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, ewakuowała się do Lwowa, a następnie udała się do Rumunii, gdzie spotkała swojego męża.

Okres wojenny

Jadwiga opuściła oboz dla internowanych w Rumunii, podróżując przez Włochy i Francję do Anglii. 24 listopada 1939 roku dotarła do portu Folkestone, gdzie razem z mężem zameldowała się na posterunku policji w Newark-on-Trent, miejscowości, w której Adam wcześniej odbywał praktyki inżynieryjne. Na początku roku 1940 zdecydowali się przenieść do Glasgow w Szkocji, gdzie konsekwentnie realizowali program zbliżenia kulturalnego polsko-szkockiego.

W Glasgow Jadwiga założyła polskie wydawnictwo Książnica Polska, które natychmiastowo rozpoczęło działalność prasową. Regularnie w lokalnej gazecie publikowała rubrykę „Kronika Polska”, skierowaną do polskich żołnierzy, którzy jeszcze nie posługiwali się językiem angielskim. W tym czasie, w szkockich szpitalach przebywali polscy żołnierze ranni w kampanii norweskiej i francuskiej, dla których założyła czasopismo „Kuryer Glasgowski”, później zmienione na „Wiadomości Polskie”. Współpracowała także z drukarnią i wydawnictwem William MacLellan, publikując broszurę o życiu codziennym na Wyspach Brytyjskich, której autorstwo przypisano sobie z mężem.

W 1941 roku była współautorką podręcznika języka angielskiego dla żołnierzy, a jej wydania pieśni „Modlitwa obozowa” Adama Kowalskiego, w różnych aranżacjach męża, stały się fundamentalnym elementem dla Polskich Sił Zbrojnych. W 1940 roku wraz z Adamem, wydała zeszyty „Polish Christmas Carols – Najpiękniejsze Polskie Kolędy” oraz redagowała kolumnę w „Sunday Chronicle”. Wczesną jesienią 1941 roku otworzyła sklep „Polish Shop – Polski Sklep” w Glasgow, gdzie sprzedawano polskie wydawnictwa i pamiątki. W tamtym czasie korzystała z pseudonimu „Jadwiga z Glasgowa”.

Harasowska wydawała także informacje dla polskich żołnierzy I Korpusu i przygotowywała anglojęzyczne mutacje tych publikacji dla brytyjskich odbiorców. 21 września 1942 roku w Glasgow, Prezydent Rzeczypospolitej Władysław Raczkiewicz odwiedził Książnicę Polską oraz redakcję „Dziennika Żołnierza”, wydawanego przez Jadwigę. Książnica dostawała wówczas wsparcie od polskiego rządu z Funduszu Kultury Narodowej. W grudniu 1943 roku „Dziennik Żołnierza” połączył się z „Dziennikiem Polskim” w Londynie, tworząc najpopularniejsze pismo emigracji polskiej w Wielkiej Brytanii.

W roku 1940 Jadwiga była jedną z inicjatorek powołania The Scottish-Polish Society, której oddziały znajdowały się w Edynburgu i Glasgow. Wspólnie z sir Patrickiem Dollanem współprzewodniczyła oddziałowi w Glasgow. Pod koniec wojny The Scottish-Polish Society liczyło 35 oddziałów i niemal 10 000 członków, co ogromnie wpłynęło na rozwój kulturalny oraz relacje społeczne między wojskiem polskim oraz społeczeństwem szkockim.

Była również jednym z promotorów polskiego szkolnictwa wyższego w Szkocji, co przyniosło efekty w postaci Polskiego Wydziału Lekarskiego, który działał w ramach Uniwersytetu Edynburskiego od lutego 1941 roku (do marca 1949), a także polskich wydziałów weterynaryjnych, prawniczych i pedagogicznych. Glasgow stało się centrum polskiego kształcenia w różnych dziedzinach. The Scottish-Polish Society organizowało kluby, wykłady o polskiej kulturze i historię oraz wspierało regularne wizyty polskich żołnierzy w lokalnych domach.

Od stycznia 1941 do kwietnia 1942 roku, Jadwiga redagowała dwujęzyczny tygodnik „Ogniwo Przyjaźni – The Clasp of Friendship” oraz później dwutygodnik „Voice of Poland”, który był rozsyłany do wojsk polskich stacjonujących na Bliskim Wschodzie. W 1941 roku wydała w Glasgow Halkę Moniuszki z własnym wstępem. Opera ta miała premierę w 1961 roku. W 1943 roku, z okazji 95. rocznicy recitalu Fryderyka Chopina w Glasgow, zorganizowała koncert z udziałem pianistów Jerzego Sulikowskiego i Adama Harasowskiego.

Dla żołnierzy 2 Korpusu Polskiego (dowodzonego przez gen. Władysława Andersa) przebywających w Palestynie, wydrukowała w dużym nakładzie Trylogię. Była redaktorem broszur w języku angielskim, które popularyzowały polską historię i kulturę. W 1944 roku wydała w języku angielskim antologię polskiej poezji konspiracyjnej z okupowanej Warszawy. Wydała również albumy o polskiej muzyce i tłumaczenia pieśni patriotycznych. W 1945 roku wydała dwutomowe dzieło „Straty Kultury Polskiej, 1939–1944”, będące efektem pracy konspiracyjnej komisji naukowej.

Jadwiga prowadziła szeroką korespondencję z intelektualistami brytyjskimi, angażując się w sprawy polskie wobec rządu brytyjskiego. Po tragicznej katastrofie w Gibraltarze, w której zginął generał Władysław Sikorski, skontaktowała się z brytyjskim Foreign Office, gdzie wydała broszurę H. W. Hendesona na temat winy Adolfa Hitlera, która trafiła po wojnie do archiwum Instytutu Hoovera.

Okres powojenny

Po lutowym wycofaniu uznania przez brytyjskie władze dla rządu polskiego w Londynie, Jadwiga i Adam musieli spłacać długi związane z wcześniejszymi zamówieniami na wydawnictwa przez ówczesny rząd. Po 1948 roku działalność Książnicy Polskiej przeszła w ręce londyńskiej Alma Book Company, która funkcjonowała do 1953 roku. Po opuszczeniu Szkocji, Jadwiga i jej mąż zamieszkali początkowo pod Lincoln, a później osiedlili się w Balderton w Nottinghamshire, gdzie spędziła resztę swojego życia.

Po jej śmierci, Adam ożenił się w 1980 roku z Joyce Meldrum (obecnie Joyce Meldrum-Harasowska), która po jego śmierci w 1996 roku przekazała archiwa Jadwigi i Adama Harasowskich do Archiwum Emigracji, które prowadzi Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Historycy zajmujący się wojennymi i powojennymi relacjami polsko-szkocko-angielskimi zauważyli, że „Jadwiga ze Zbrożków oraz Adam Harasowscy z pewnością zasłużyli na osobną monografię”.

Warto również dodać, że wśród krewnych Jadwigi znajdował się filolog Marian Plezia oraz dominikanin o. Jan Góra.

---

Oceń: Jadwiga Harasowska

---