Narodowe Centrum Nauki

---

Budżet

„Do końca 2021 roku, Narodowe Centrum Nauki (NCN) przyznało ponad 25 tysięcy grantów na łączną sumę blisko 12 miliardów złotych. To istotne wsparcie, z którego ponad połowa przydzielonej kwoty w 2021 roku, została skierowana na rozwój młodych badaczy. Granty przyznawane przez NCN stanowią dla nich wielką szansę na osiągnięcie samodzielności naukowej.

Rok	Kwota [mld zł]
2016	1,03
2017	1,19
2018	1,35
2019	1,28
2020	1,29
2021	1,30

Zadania

Do zadań Narodowego Centrum Nauki należy szereg kluczowych działań, mających na celu rozwój badań podstawowych. W ramach tych zadań wyróżnia się między innymi:

• finansowanie projektów badawczych, obejmujące także zakupy oraz tworzenie aparatury naukowo-badawczej niezbędnej do realizacji badań,
• wspieranie projektów badawczych realizowanych z pomocą międzynarodowych inicjatyw, które nie podlegają współfinansowaniu z zagranicznych źródeł,
• wsparcie badań prowadzonych przez młodych naukowców, zgodnie z definicją zawartą w art. 360 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, celem utworzenia unikalnego warsztatu naukowego lub nowego zespołu naukowego,
• przyznawanie stypendiów doktorskich oraz organizacja staży dla osób, które uzyskały stopień doktora,
• finansowanie badań prowadzonych przez doświadczonych badaczy, skoncentrowanych na pionierskich oraz interdyscyplinarnych przedsięwzięciach, które są istotne dla rozwoju nauki,
• realizowanie badań naukowych, które nie są finansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju,
• nadzór nad realizacją wyżej wymienionych projektów badawczych,
• współpraca międzynarodowa w kontekście finansowania działań związanych z badaniami podstawowymi,
• upowszechnianie informacji o ogłaszanych przez NCN konkursach w środowisku naukowym,
• inspiracja oraz monitorowanie pozabudżetowego finansowania badań podstawowych,
• realizacja innych zadań zleconych przez ministra odpowiedzialnego za naukę, które mają znaczenie dla rozwoju badań podstawowych, w tym opracowywanie programów badawczych kluczowych dla kultury narodowej,
• finansowanie nagrody Narodowego Centrum Nauki, przyznawanej na podstawie regulaminu uchwalonego przez Radę i zatwierdzonego przez Ministra.

Organizacja

Dyrektor Narodowego Centrum Nauki (NCN) jest wybierany przez odpowiedniego Ministra ds. nauki, w wyniku przeprowadzenia otwartego konkursu. Historia tego stanowiska sięga początku 2011 roku, kiedy to prof. Andrzej Jajszczyk został powołany jako pierwszy dyrektor na czteroletnią kadencję, która trwała od 4 marca 2011 do 3 marca 2015. Po nim, przez dwie kadencje, funkcję tę sprawował prof. Zbigniew Błocki, który pełnił obowiązki dyrektora od 4 marca 2015 roku. W dniu 30 października 2023 dyrektorem NCN został prof. Krzysztof Jóźwiak.

Rada NCN, mająca na celu wspieranie i koordynowanie działań Centrum, składa się z dwudziestu czterech członków. Członkowie ci są wybierani przez Ministra odpowiedzialnego za naukę spośród kandydatów, których wskazuje Zespół Identyfikujący. Rada rozpoczęła swoją działalność 15 grudnia 2010 roku, co stanowi ważny krok w rozwoju polskiej nauki.

Konkursy NCN

Narodowe Centrum Nauki jest instytucją, która ma na celu finansowanie różnorodnych projektów badawczych w zakresie badań podstawowych, oferując stypendia dla doktorantów oraz staże dla osób, które zdobyły stopień naukowy doktora, a także wspierając szerokie działania naukowe.

Konkursy krajowe

• OPUS – jest to otwarty konkurs na projekty badawcze, dostępny dla wszystkich naukowców. Od września 2020 roku, formuła tego konkursu umożliwia również realizację projektów z międzynarodową współpracą oraz przedsięwzięć wykorzystujących wielkie międzynarodowe urządzenia badawcze przez polskie zespoły.
• PRELUDIUM – adresowany do osób, które nie mają jeszcze stopnia naukowego doktora, ale chcą zrealizować swoje projekty badawcze.
• PRELUDIUM BIS – ma na celu wsparcie doktorantów w kształceniu w szkołach doktorskich oraz finansowanie ich projektów badawczych związanych z przygotowaniem rozpraw doktorskich.
• SONATINA – jest przeznaczony dla młodych badaczy, którzy uzyskali stopień doktora w ciągu ostatnich 3 lat lub mają go otrzymać do 30 czerwca bieżącego roku.
• SONATA – skierowany jest do naukowców, którzy uzyskali stopień doktora od 2 do 7 lat przed rokiem złożenia wniosku.
• SONATA BIS – ten konkurs wspiera powołanie nowych zespołów naukowych przez osoby, które uzyskały stopień naukowy doktora od 5 do 12 lat przed złożeniem wniosku.
• MINIATURA – koncentruje się na działaniach naukowych obejmujących badania wstępne, staże, wyjazdy badawcze lub konsultacyjne dla naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w ciągu ostatnich 12 lat.
• MAESTRO – skierowany do doświadczonych naukowców na projekty pionierskie, w tym interdyscyplinarne, które mają znaczenie dla rozwoju wiedzy i mogą prowadzić do odkryć naukowych.
• ARTIQ – jego celem jest zwiększenie potencjału w Polsce w obszarze sztucznej inteligencji przez utworzenie trzech Centrów Doskonałości.
• TANGO – ten konkurs jest prowadzony we współpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, umożliwiając dofinansowanie prac koncepcyjnych oraz badań przemysłowych opartych na wcześniejszych badaniach sfinansowanych przez NCN.

Konkursy krajowe, które zostały zawieszone lub zakończone, obejmują:

• SYMFONIA – ten konkurs, który wspierał międzydziedzinowe projekty badawcze, jest zawieszony od 2016 roku.
• FUGA – konkurs na staże krajowe dla doktorów, również zawieszony od 2016 roku.
• ETIUDA – konkurs na stypendia doktorskie.
• UWERTURA – konkurs umożliwiający staże w zagranicznych zespołach naukowych prowadzących projekty finansowane przez granty ERC.

Konkursy międzynarodowe

Konkursy dwustronne:

• BEETHOVEN CLASSIC – konkurs dla polsko-niemieckich projektów badawczych, realizowanych przez zespoły z obu krajów.
• DAINA – dotyczy polsko-litewskich projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach naukowych.
• DIOCURI – program zainicjowany przez Towarzystwo Maxa Plancka, mający na celu utworzenie Centrów Doskonałości w Europie Środkowej i Wschodniej.
• SHENG – konkurs na badania realizowane przez zespoły polsko-chińskie.

Konkursy wielostronne: są organizowane wspólnie z zagranicznymi agencjami badawczymi w ramach międzynarodowych konsorcjów.

• BiodivERsA – projekty dotyczące ochrony środowiska i zrównoważonego zarządzania bioróżnorodnością.
• CHIST-ERA – badania w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
• EqUIP – współpraca z Indiami w obszarze nauk społecznych i humanistyki.
• ERA-CAPS – sieć agencji finansujących badania w biologii roślin.
• ForestValue – inicjatywa wspierająca innowacyjność sektora leśnego w Europie.
• HERA – badania społeczne, kulturowe oraz polityczne wyzwania w Europie.
• JPI Urban Europe – wsparcie dla projektów badawczych związanych z wyzwaniami urbanizacji.
• JPIAMR – badania nad odpornością na antybiotyki.
• JPND – badania nad chorobami neurodegeneracyjnymi.
• NORFACE – badania w zakresie nauk społecznych.
• Solar-driven Chemistry – projekty dotyczące procesów fotochemicznych.
• Trans-Atlantic Platform (T-AP) – wsparcie dla nauk społecznych i humanistycznych.

NCN prowadzi współpracę opartą na procedurze agencji wiodącej (LAP), co umożliwia wykorzystanie krajowych konkursów do oceny projektów międzynarodowych. Wnioski o finansowanie projektów są oceniane tylko przez jedną instytucję – agencję wiodącą, co usprawnia proces selekcji.

Dodatkowo, Narodowe Centrum Nauki koordynuje międzynarodowe sieci takie jak:

• QuantERA – obejmuje 41 organizacji i ma na celu organizację konkursów w technologii kwantowej, a całościowy budżet programu wynosi 89 mln euro.
• CHANSE – program koordynujący projekty badawcze z 27 instytucjami z 24 krajów europejskich, z budżetem ok 36,5 mln euro.

Polonez BIS to program współfinansowany przez Komisję Europejską, który umożliwia naukowcom z zagranicy prowadzenie projektów badawczych w Polsce. Program przewiduje zatrudnienie dla 120 doświadczonych naukowców.

NCN działa jako operator programu Badania podstawowe, w ramach którego realizowane są liczne konkursy, w tym GRIEG na polsko-norweskie projekty badawcze oraz IdeaLab, przyciągający wykonawców z Polski i innych krajów skandynawskich. Oferowane wsparcie wykracza zarówno po stronie finansowej, jak i merytorycznej, ułatwiając prowadzenie badań w Polsce.

Procedura oceny

NCN stosuje dwuetapowy system oceny środowiskowej wniosków, powszechnie znany jako peer review. Metoda ta nie tylko koncentruje się na wartości oraz jakości projektu, ale również uwzględnia dokonania osób realizujących projekt. Oceny wniosków są przeprowadzane przez wyspecjalizowane zespoły ekspertów, co zapewnia ich rzetelność oraz obiektywizm.

I ETAP polega na indywidualnej ocenie wniosków przez członków zespołów ekspertów. Wartość wniosku jest analizowana w kontekście jego merytoryczności, a następnie podejmowana jest decyzja o jego zakwalifikowaniu do kolejnego etapu. Taki proces odbywa się w formie kolegialnej podczas spotkania panelowego, co sprzyja uzyskaniu kompleksowej analizy.

II ETAP to moment, w którym wnioski są poddawane ocenie przez ekspertów zewnętrznych. W ramach tego etapu może również mieć miejsce rozmowa kwalifikacyjna z kierownikiem projektu. Na podstawie tych ocen, zespół ekspertów ponownie zbiera się na sesji panelowej, aby podjąć ostateczne decyzje dotyczące kwalifikacji projektu do finansowania.

Nagroda Narodowego Centrum Nauki

Nagroda Narodowego Centrum Nauki została powołana do życia przez Radę NCN w lutym 2013 roku. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest młodym naukowcom, którzy osiągnęli szczególne wyniki w obszarze badań podstawowych. Proces przyznawania nagrody odbywa się pod patronatem Kapituły, która składa się z Dyrektora NCN, członków Rady oraz przedstawicieli sponsorów nagrody.

Osoby nagradzane wyróżniane są w trzech kluczowych dziedzinach badawczych:

• nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce,
• nauki o życiu,
• nauki ścisłe i techniczne.

Po raz pierwszy nagrody zostały wręczone 9 maja 2013 roku w Katowicach podczas obchodów Dni Narodowego Centrum Nauki. Od tego momentu coroczne ceremonie odbywają się w październiku w Krakowie. Poniższa tabela prezentuje laureatów nagrody w poszczególnych latach.

Rok	Obszar
	Nauki humanistyczne, społeczne i o sztuce	Nauki o życiu	Nauki ścisłe i techniczne
2013	Anna Matysiak	Andrzej Dziembowski	Piotr Garstecki
2014	Marcin Miłkowski	Janusz Bujnicki	Michał Horodecki
2015	Michał Bilewicz	Wiesław Babik	Piotr Śniady
2016	Marcin Szwed	Katarzyna Starowicz-Bubak	Mikołaj Bojańczyk
2017	Anna Brożek	Szymon Świeżewski	Adam Rycerz
2018	Bartosz Brożek	Joanna Sułkowska	Piotr Sankowski
2019	Michał Wierzchoń	Roman Szczęsny	Dawid Pinkowicz
2020	Jakub Growiec	Wojciech Fendler	Michał Tomza
2021	Paweł Polkowski	Sebastian Glatt	Jonatan Gutman
2022	Karolina Safarzyńska	Michał Bogdziewicz	Piotr Wcisło
2023	Karolina Ćwiek-Rogalska	Łukasz Opaliński	Katharina Boguslawski
2024	Błażej Skrzypulec	Marcin Magierowski	Wiktor Lewandowski

Laureaci tej nagrody są szczególnie doceniani w swoim środowisku naukowym, co podkreśla znaczenie tego wyróżnienia w polskim świecie akademickim.

---

Oceń: Narodowe Centrum Nauki

---