Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie

---

Historia

Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie rozpoczęło swoją działalność 1 kwietnia 2002 roku, jako efekt współpracy pomiędzy Polską Akademią Nauk a Polską Akademią Umiejętności. W jego tworzeniu kluczową rolę odegrały zbiory oraz wyposażenie zlikwidowanego Oddziału Archiwum Polskiej Akademii Nauk, które zostały przekazane nowej placówce przez Archiwum Polskiej Akademii Nauk.

Warto dodać, że Polska Akademia Umiejętności wniosła w zarząd Archiwum Nauki PAN i PAU cenny zasób archiwalny, który obejmował zbiory biblioteczne oraz trwały majątek Archiwum Polskiej Akademii Umiejętności. Warto przypomnieć, że sama Polska Akademia Umiejętności została reaktywowana w 1993 roku, co przyczyniło się do wzbogacenia zasobów i działalności archiwalnych w Krakowie.

Organizacja

Archiwum Nauki PAN i PAU pełni istotną rolę jako pomocnicza jednostka naukowa obu Akademii. Działa ono zgodnie z umową zawartą 3 kwietnia 2002 roku, która reguluje zasady finansowe oraz organizacyjne dotyczące współpracy Polskiej Akademii Nauk oraz Polskiej Akademii Umiejętności w kontekście jego funkcjonowania.

Podstawą działania Archiwum jest statut, który został przyjęty 9 czerwca 2016 roku przez prezesów obu Akademii. Nadzór nad całkowitą działalnością Archiwum sprawują osoby wyznaczone przez Prezesa PAN oraz Prezesa PAU, a konkretnie Prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Placówka ta jest samodzielna i ma swojego dyrektora oraz Radę Naukową, która składa się z dwunastu członków: pięciu desygnowanych przez Prezydium Oddziału PAN w Krakowie, pięciu wyznaczonych przez Zarząd PAU, dyrektora oraz przedstawiciela zespołu pracowników archiwum.

Do głównych zadań statutowych Archiwum Nauki PAN i PAU należy:

• gromadzenie, przechowywanie, zabezpieczanie, ewidencjonowanie oraz opracowywanie materiałów archiwalnych z jednostek organizacyjnych PAN, które działają w zakresie Oddziału PAN w Krakowie, a także z Polskiej Akademii Umiejętności, stowarzyszeń oraz instytucji naukowych, wraz z archiwami osobistymi osób związanych z nauką i kulturą,
• kształtowanie i rozwijanie zasobu archiwalnego PAN i PAU,
• prowadzenie działań naukowych, wydawniczych oraz informacyjnych na temat Archiwum Nauki, a także popularyzacja jego zbiorów oraz osiągnięć.

Archiwum podejmuje różnorodne inicjatywy w celu popularyzacji swoich materiałów, organizując systematyczną działalność wystawienniczą i wydawniczą, zazwyczaj we współpracy z Polską Akademią Nauk, Polską Akademią Umiejętności oraz innymi instytucjami. W 1994 roku, dzięki środkom pozyskanym z Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, uregulowano przestrzeń ekspozycyjną w postaci sali wystawowej, która została odpowiednio wyposażona w gabloty nabyte przez Polską Akademię Umiejętności.

Wystawom towarzyszą różnorodne foldery, katalogi oraz publikacje okolicznościowe. Ponadto, Archiwum organizuje pokazy, konferencje naukowe, warsztaty, a także wernisaże związane z organizowanymi wystawami. Coroczne sprawozdania z działalności Archiwum Nauki PAN i PAU są publikowane na łamach Rocznika PAU, co stanowi ważny element dokumentacji jego działalności.

Zasób

Zasób Archiwum składa się z materiałów archiwalnych, które są częścią państwowego zasobu archiwalnego. Oparcie tego porozumienia znajduje się w dokumencie przekazanym z dnia 6 marca 2002 roku przez Polską Akademię Nauk na ręce Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Równocześnie Archiwum posiada materiały niepaństwowe, będące własnością Polskiej Akademii Umiejętności. Dla każdego z tych zasobów prowadzona jest odrębna ewidencja.

Zgromadzone w Archiwum dokumenty podzielone są na trzy główne sekcje:

• dział I – akta towarzystw naukowych (w tym zbiory akt Towarzystwa Naukowego Krakowskiego oraz Polskiej Akademii Umiejętności z okresu od 1815 do 1952),
• dział II – akta Oddziału PAN w Krakowie oraz instytucji PAN, które mają siedzibę w tym mieście,
• dział III – archiwa osobiste postaci związanych z nauką oraz kulturą, w tym spuścizny takich osób jak Karolina Lanckorońska, Władysław Konopczyński, Walery Goetel, Wacław Felczak, Wojciech Narębski, Władysław Kotwicz, Stanisław Kutrzeba, Konstanty Grzybowski, Jan Grzegorzewski, Tadeusz Kowalski, Wincenty Lutosławski, Izydora Dąmbska, Adam Vetulani, Jan Marian Włodek, Mieczysław Radwan oraz Marian Mięsowicz).

Na dzień 31 grudnia 2019 roku, stan zasobu Archiwum Nauki PAN i PAU wyniósł 1687,89 mb dokumentacji aktowej oraz pozaaktowej. Zbiory te rozmieszczone są w sześciu klimatyzowanych magazynach archiwalnych, co zapewnia odpowiednie warunki do ich przechowywania. Dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu od Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz Polskiej Akademii Umiejętności, stworzono wyspecjalizowane środowisko dla ochrony tych cennych materiałów.

Warto również zaznaczyć, że Archiwum gromadzi zbiór biblioteczny, w którego skład wchodzi księgozbiór Henryka Barycza, a także Biblioteka Rozdolską Lanckorońskich, ufundowaną Polskiej Akademii Umiejętności przez Karolinę Lanckorońską. Pomieszczenie, w którym ten zbiór się znajduje, zostało odpowiednio wyposażone przez Fundację Lanckorońskich.

Pracownicy

Dyrektorzy

Wśród osób pełniących funkcję dyrektora w archiwum na szczególne wyróżnienie zasłużyli:

• Rita Majkowska,
• Adam Górski, który sprawował urząd w latach 2017–2020,
• Tomasz Pudłocki, dyrektor od 2021 do 2023 roku,
• Adam Korczyński, obejmujący stanowisko od 2024 roku.

---

Oceń: Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie

---