Pomnik Józefa Piłsudskiego w Krakowie

---

Historia

Historia powstania pomnika Józefa Piłsudskiego oraz Czynu Niepodległościowego w Krakowie zaczyna się od pomysłu z 1922 roku, który jednak nie doczekał się realizacji. Pomysł wznowiono dopiero w 1989 roku dzięki staraniom Związku Legionistów Polskich, który postanowił, że monument stanie na Błoniach, jednak z powodu zawirowań prawnych plany te nie mogły zostać zrealizowane.

Nowa inicjatywa związana z budową pomnika pojawiła się w marcu 2008 roku, kiedy to krakowska prasa zarejestrowała publiczne wystąpienie Leszka Gołdy, starszego Bractwa Kurkowego. Szybko ustalono, że fundatorem ma być właśnie Bractwo, a na autora pomnika wybrano Czesława Dźwigaja. Z rąk rzeźbiarza przedstawiono trzy projekty, z których Bractwo zdecydowało się na jeden. 23 kwietnia 2008 roku Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę w sprawie budowy pomnika.

Początkowo zakładano, że lokalizacja pomnika znajdzie się u zbiegu ulic Piłsudskiego i Retoryka, jednak wojewódzki konserwator zabytków zgłosił sprzeciw. Ostatecznie w dniu 10 września podjęto decyzję o przeniesieniu pomnika w okolicę obecnego miejsca, tj. na zbieg ulic Piłsudskiego, Wenecja i Garncarskiej.

Bractwo Kurkowe zaangażowało się w finansowanie wykonania figury Piłsudskiego oraz przygotowało pięć projektów architektonicznych – trzy dla wcześniej planowanej lokalizacji i dwa dla nowej. Z kolei miasto zainwestowało 1,7 mln zł w Czwórkę Legionową oraz maszt, a także przygotowanie terenu, w tym fundamentów i zieleni.

Uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce 10 listopada 2008 roku, na dzień przed 90. rocznicą odzyskania niepodległości. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. minister obrony Bogdan Klich, kardynał Stanisław Dziwisz, Jacek Majchrowski, Janusz Onyszkiewicz, generałowie: Mieczysław Bieniek, Edward Gruszka oraz Jerzy Wójcik, a także bracia kurkowi i setki krakowian zgromadzonych na wydarzeniu. Odsłonięcia dokonali: minister Klich, prezydent Majchrowski, radna Małgorzata Radwan-Ballada oraz Leszek Gołda.

Opis

Pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego zlokalizowany jest w sercu Krakowa, na skwerze pokrytym kostką. W jego kompozycji znajduje się nie tylko sama statua Piłsudskiego, ale również grupa rzeźbiarska, która przedstawia Czwórkę Legionową oraz maszt flagowy.

Najważniejszym elementem tego pomnika jest wysoki, marmurowy cokół. Na jego powierzchni umieszczono wyryty napis: MARSZAŁEK JÓZEF PIŁSUDSKI 1867-1935. Na cokole stoi figura samego Piłsudskiego, ukazane w pozycji stojącej, gdzie marszałek opiera się na szabli. Ubrany jest w wojskowy mundur, płaszcz oraz czapkę, co nadaje mu dostojny wygląd. Pod jego stopami znajduje się rzeźba orła, który zrywa łańcuchy, symbolizując wolność. Całość pomnika sięga około 6 metrów wysokości.

Po lewej stronie głównego pomnika umieszczona jest rzeźba Czwórki Legionowej, która wyrusza na walkę z krakowskich Oleandrów. Figury uformowane są na lekko pochylonym cokole, na którym widnieje inskrypcja – zwrotka z pieśni „My, Pierwsza Brygada”: (Legiony to – żołnierska buta, / Legiony to – ofiarny stos, / Legiony to – żołnierska nuta, / Legiony to straceńców los!). Za postacią Piłsudskiego stoi 8,5-metrowy maszt, który ozdobiony jest wieńcem laurowym z różami oraz kopią główki laski marszałkowskiej z czasów II Rzeczypospolitej na jego szczycie.

Kontrowersje

Budowa pomnika Józefa Piłsudskiego wywołała szereg dyskusji i kontrowersji wśród mieszkańców Krakowa. Znaleźli się zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy tego projektu. Do grupy popierającej pomnik należeli m.in. Edward Jankowski, prezes Małopolskiego Oddziału Związku Piłsudczyków oraz Paweł Sularz, radny miasta. Jednakże, nie brakowało także głosów krytycznych.

W lipcu 2008 roku, Stowarzyszenie Architektów Polskich postanowiło wysłać list do Jacka Majchrowskiego, prezydenta Krakowa, w którym apelowano o umiar oraz zwrócono uwagę na dużą liczbę pomników w mieście.

Ponadto, po odsłonięciu pomnika, w prasie krakowskiej zaczęły pojawiać się oskarżenia o możliwym plagiacie. To, co wzbudzało kontrowersje, to podobieństwo pomnika Piłsudskiego do pomnika Czwórki Legionowej, stworzonego przez Jana Raszkę w 1918 roku. Pomnik ten był wzorem dla budowy Pomnika Czynu Legionowego, który zrealizowano w Kielcach w 1938 roku, a zniszczono podczas II wojny światowej, lecz został odbudowany w 1991 roku.

Co więcej, gipsowy model legionistów autorstwa Raszki znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Danuta Bielecka, córka artysty i spadkobierczyni jego praw autorskich, wyraziła chęć, aby pomnik Dźwigaja został podpisany nazwiskiem jej ojca. Ponadto, podkreśliła, że nikt nie zasięgnął jej zgody na wykorzystanie motywu. Jednakże, zarówno Leszek Gołda, jak i rzeźbiarz Czesław Dźwigaj, nie przyjęli zastrzeżeń Bieleckiej jako uzasadnione.

Gołda zauważył, iż Wojsko Polskie maszeruje w kolumnach czwórkowych, więc trudno mówić o monopolizowaniu tego schematu przez kogokolwiek. Dźwigaj dodał natomiast, że opinie Bieleckiej to jedynie uwagi starszej kobiety, które nie mają faktycznego uzasadnienia. Podkreślił też, że przewidywał takie zarzuty, jednak były one jego zdaniem bezpodstawne.

---

Oceń: Pomnik Józefa Piłsudskiego w Krakowie

---