Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie

---

Historia

Początki obecnej ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego sięgają średniowiecza. To wówczas powstała droga, która prowadziła do miejscowości Wola Chełmska, znanej od XVI wieku jako Wolą Justowską. Jej właścicielem, od 1528 roku, był Jost Decjusz, pełniący funkcje sekretarza królewskiego oraz rajcy krakowskiego.

W 1807 roku ulica Piłsudskiego została oficjalnie zidentyfikowana jako Wolska (Wohler Gasse), co potwierdził również Plan Miasta Krakowa z 1836 roku. W tamtych czasach ulica kończyła się na Rudawie w jej pierwotnym biegu, gdzie obecnie znajduje się skrzyżowanie z ulicą Retoryka. Wspomniane miejsce było otoczone fortyfikacjami i okopami, które powstały w początkach XIX wieku, aby zastąpić rozebrane mury obronne.

W pierwszej połowie XIX wieku teren przy dzisiejszych ulicach Piłsudskiego i Floriana Straszewskiego był zdominowany przez ogrody oraz niewielkie domki. W 1839 roku obszar ten przeszedł w posiadanie Jacentego Kochanowskiego, który zlecił budowę włoskiej willi w stylu renesansowym. Realizacją projektu zajął się przybyły z Wiednia majster murarski von Pierret. Budynek został ukończony w 1841 roku i od nazwiska właściciela zyskał nazwę „Kochanów”.

Willa wzbudziła ogromne zainteresowanie w polskim kręgu architektonicznym oraz artystycznym. W 1842 roku poznański „Orędownik Naukowy” opisał ją jako „prześliczną” oraz „arcydzieło gustu, elegancji i nowszego stylu”. Wraz z upływem czasu w miejscu „Kochanowa” wzniesiono nowoczesne budynki, takie jak nr 4 i 6 przy ul. Piłsudskiego oraz narożny budynek (ul. Piłsudskiego 2) nr 21-22 przy ul. Straszewskiego.

W latach 60. XIX wieku fortyfikacje zostały przesunięte, co umożliwiło przedłużenie ulicy do dzisiejszych Alei Trzech Wieszczów. Na jej końcu zbudowano Bramę Wolską, a w końcu XIX wieku oraz na początku XX wieku rozbudowano sąsiednie odcinki ulicy.

3 października 1933 roku rada miejska Krakowa postanowiła, aby nadać ulicy imię Józefa Piłsudskiego, związane z historią legionową Oleandrów. W tym dniu Marszałek otrzymał również honorowe obywatelstwo miasta. W czasie niemieckiej okupacji ulicę przemianowano na Universität Straße. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1948 roku, nazwa uległa zmianie na ul. Manifestu Lipcowego.

W 1990 roku przywrócono pierwotną nazwę ulicy, uzyskując tym samym ponowne wyrażenie hołdu dla Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Zabudowa

Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie obfituje w znaczące budowle, które mają swoje miejsca w historii miasta. Wśród nich można wymienić:

• Budynek Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego, usytuowany przy ul. Piłsudskiego 2, w pobliżu ul. Straszewskiego 21–22,
• Pałac Potulickich na ul. Piłsudskiego 4, zbudowany w latach 1874–1875 według planów Leandro Marconiego i Filipa Pokutyńskiego, który dzisiaj pełni rolę siedziby Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej;
• Zabytkowa secesyjna kamienica to kolejny przykład architektury ul. Piłsudskiego, znajdująca się pod numerem 9, zbudowana w latach 1903-1906, zaprojektowana przez Beniamina Torbe.
• Pałac Czapskich przy ul. Piłsudskiego 10–12, zrealizowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku według projektu Antoniego Siedeka, dzisiaj mieści Muzeum Narodowe im. Emeryka Hutten-Czapskiego;
• Dom Władysława Łozińskiego, mieszczący się przy ul. Piłsudskiego 14, jest własnością Muzeum Narodowego, gdzie znajduje się Archiwum oraz inne ważne działy;
• Budynek Drukarni Związkowej, znany również jako Narodowa, przy ul. Piłsudskiego 19, wzniesiony w latach 1911–1912, według projektu Teodora Hoffmanna.
• Pałacyk Ostaszewskich ulokowany na ul. Piłsudskiego 24, w narożniku z ul. Retoryka; zbudowany w 1895 według koncepcji Józefa Pokutyńskiego.
• Budynek TG Sokół przy ul. Piłsudskiego 27, stworzony w 1889 według projektu Karola Knausa; rozbudowany w 1894 przez Teodora Talowskiego, na jego ścianie znajduje się znak „wielkiej wody” z 12 lipca 1902.
• Kamienica Pod Śpiewającą Żabą, znajdująca się na rogu ul. Retoryka 1, której projektantem był Teodor Talowski, powstała w 1889 roku.
• Rogatka Wolska, dawniej rogatka miejska, przy ul. Piłsudskiego 29, zbudowana według projektu Stefana Żołdani w 1983 roku.
• Dom o dwóch frontonach na ul. Piłsudskiego 40, zlokalizowany w rogu al. Zygmunta Krasińskiego 25, zaprojektowany przez architekta Władysława Ekielskiego.
• Zabytkowe kamienice na ul. Piłsudskiego 30, 34, 36, 38, zaprojektowane przez cenionych architektów krakowskich takich jak Henryk Lamensdorf, Sławomir Odrzywolski i Beniamin Torbe.

Warto również zauważyć, że przy tej ulicy, na skwerze pomiędzy Garncarską a Wenecja, odsłonięto w 2008 roku pomnik Józefa Piłsudskiego, stworzony przez Czesława Dźwigaja.

Źródła

W niniejszym dokumencie zawarte są istotne odniesienia do źródeł, które posłużyły jako podstawy do badań nad ulicą Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie.

• Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6, s. 121-122,
• Praca zbiorowa, Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce, Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1, s. 273-274, s. 415–416.

---

Oceń: Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie

---