Wieża Zygmuntowska na Wawelu

---

Historia

Do I ćwierci XV wieku wieża Zygmuntowska pełniła funkcję obronną, stanowiąc część systemu fortecznego Wawelu. W okresie, kiedy biskupem był Wojciech Jastrzębiec, przeszła pod zarząd katedry wawelskiej, a także zostały do niej dołączone przylegające mury, co zintegrowało ją z kościołem. W tym miejscu umieszczono cztery duże dzwony, przekształcając wieżę w dzwonnicę, co podkreśla jej nowe znaczenie w kontekście religijnym.

W XVI wieku prowadzono prace, które miały na celu zwiększenie wysokości wieży, co pozwoliło na zawieszenie Dzwonu Zygmunt, jednego z najważniejszych dzwonów w Polsce. W tym czasie stworzono także wyjątkową dębową konstrukcję wsporczą, która nie styka się z samymi murami wieży i pozostaje w nienaruszonym stanie po dziś dzień.

W latach 1895–1899 podjęto szeroko zakrojone prace konserwacyjne, które obejmowały m.in. pokrycie wieży nowym hełmem, zaprojektowanym przez Sławomira Odrzywolskiego. Nowa czasza łączyła w sobie różnorodne elementy stylowe, co czyni ją jeszcze bardziej wyjątkowym punktem na mapie Krakowa.

Dzwony

W chwili obecnej, na wieży katedralnej na Wawelu, znajdują się pięć dzwonów, które odgrywają istotną rolę zarówno w ceremoniach religijnych, jak i jako symbol historyczny. Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące każdego z nich:

Nazwa	Masa	Średnica	Rok odlania	Odlewnia
Zygmunt	9650 kg	242 cm	1520	Hans Behem
Stanisław	6000 kg	189 cm	1463	nieznana*
Kardynał	3400 kg	160 cm	1455	nieznana*
Urban	2628 kg	167,5 cm	1757	Johannes Weidner i Samuel Scholtz
Wacław	1800 kg	139 cm	1462	nieznana*

Dzwon Zygmunt

Osobny artykuł dedykowany temu dzwonowi można znaleźć w odniesieniu do utworu o zjawiskowym znaczeniu tego instrumentu w polskiej kulturze. Nazwa dzwonu jest synonimem królewskiej tradycji i narodowej tożsamości.

Dzwon Stanisław

Nieco mniej znany dzwon, znany również pod nazwą Tęczyński lub Półzygmunt, to dzieło fundowane w 1463 roku przez kasztelana krakowskiego, Jana Tęczyńskiego, w celu modlitwy za duszę jego zamordowanego brata, Andrzeja. Dzwon ten zrobiony został z materiałów pochodzących ze starszego dzwonu Nawoja i nosi imię świętego Stanisława, który jest patronem polskiej katedry oraz kraju.

Dzwon Kardynał

Dzwon, który został odlany w 1455 roku, powstał z fundacji Kapituły Katedralnej i dedykowany był Zbigniewowi Oleśnickiemu, wówczas kardynałowi. Dzwon ten doznał znacznego uszkodzenia w XIX wieku, kiedy to fragment serca Dzwonu Zygmunt odłamał się od jego powierzchni.

Dzwon Urban

Ten dzwon zyskał swoje imię na cześć papieża Urbana V w podziękowaniu za zgodę na założenie Akademii Krakowskiej. Pierwotnie zawieszony w Niepołomicach, przetransportowany został na Wawel przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego około roku 1450. Dzwon przez wiele lat zyskał status najczęściej używanego w katedrze. Został przelany trzykrotnie, ostatnia taka operacja miała miejsce w 1757 roku, i w takiej formie przetrwał do dnia dzisiejszego. Na dzwonie możemy odnaleźć pobożne wezwanie: „Strzeż nas Panie, jak źrenicy oka”, co jest intencją jego twórców. W 2022 roku dzwon przeszedł renowację i został ponownie włączony do użytku, dzwoniąc regularnie w niedziele o godzinie 9:50 oraz podczas najważniejszych uroczystości, w towarzystwie Dzwonu Zygmunt.

Dzwon Wacław

Nazywany również Głownik lub Homicidalis, został odlany w okolicach roku 1460 z fundacji Kapituły Katedralnej i jej kanonika Jakuba z Sienna. Jego imię honoruje świętego Wacława, patrona katedry. Nazwa Głownik została nadana mu w 1462 roku, kiedy dzwon bił podczas egzekucji, które dotyczyły mieszczan skazanych za zabójstwo wojewody Andrzeja Tęczyńskiego.

---

Oceń: Wieża Zygmuntowska na Wawelu

---