Zamek w Przegorzałach

---

Historia powstania

Budowę zamku w Przegorzałach zapoczątkował baron Otto von Wächter, wyjątkowy osobnik, który za swoje zaangażowanie w zorganizowanie zamachu stanu w Austrii został uhonorowany stanowiskiem gubernatora krakowskiego w czasie okupacji. Jako gubernator miał prawo do rezydencji miejskiej, której wybór padł na pałac zwany „Pod Baranami”. Z kolei na letnią rezydencję zdecydował się na Willę Basztę. Wspomniana willa, która przetrwała do dzisiaj w formie półrotundy, powstała w latach 1928–1929 dzięki Adolfowi Szyszko-Bohuszowi. Przez pewien czas istniała propozycja dzierżawy lub zamiany nieruchomości, jednak Szyszko-Bohusz zdecydował się na odmowę, co miało poważne konsekwencje. 19 grudnia 1940 roku aresztowano go pod wymyślonym pretekstem, do czego przyczyniła się żona Wächtera, określana przez Szyszko-Bohusza jako antypatyczna i bezwzględna kobieta, która nieustannie węszyła po zbiorach, pragnąc przywłaszczyć sobie wartościowe przedmioty. W tym okresie zajęto także willę w Przegorzałach.

Prawdopodobnie w połowie 1941 roku przystąpiono do prac projektowych nad obecnym zamkiem, którego datowanie sięga 1 października 1941 roku. Ta niezwykła budowla zyskała nazwę Schloss Wartenberg, co w tłumaczeniu oznacza „zamek-stróż” lub „obserwatorium”. Oczekiwania barona były tak wysokie, że projektując swoją rezydencję, postanowił on urządzić ją z olbrzymim przepychem, przedstawiając ją jako sanatorium, co pozostaje kwestią kontrowersyjną. Prace nad projektem, stylizowanym na nadreńskie zamki z epoki romantyzmu, musiał osobiście wykonać profesor Szyszko-Bohusz. W jego dorobku są dwa projekty: jeden przedstawia zamek w niższej formie, co stanowiło wizualną dominację willi, natomiast drugi odpowiada obecnemu wyglądowi budowli. Prócz polskiego architekta na schematach znajdują się także nazwiska dwóch Austriaków: Richarda Pfoba oraz Hansa Petermaira. W otoczeniu zamku powstały również inne obiekty, które przetrwały do dziś, jak na przykład wartownia z bramy wjazdowej oraz budynek garażowy związany z wartownią.

Prace budowlane rozpoczęto w 1942 roku. Jednak po przeniesieniu Wächterów do Lwowa, związanym z objęciem przez niego nowej funkcji gubernatora w Galicji, budowla przez dłuższy czas pozostawała opuszczona. Sytuacja uległa zmianie 19 listopada 1943 roku, gdy podczas wizyty Heinricha Himmlera w Krakowie zamek został mu podarowany przez Hansa Franka z myślą o utworzeniu sanatorium dla esesmanów. W planach uwzględniono połączenie zamku z położoną około 100 metrów niżej drogą przy pomocy kolei linowej, jednakże plany te nie zostały zrealizowane, gdyż 18 stycznia 1945 roku miasto zajęła Armia Czerwona.

Pod koniec II wojny światowej zamek służył jako szpital. Po zakończeniu działań wojennych rodzina Bohuszów podjęła starania o odzyskanie swoich nieruchomości, niestety, bez większych efektów.

Współcześnie

W 1952 roku kompleks budynków przeszedł pod zarząd Instytutu Badawczego Leśnictwa, który znajdował się w strukturach Ministerstwa Leśnictwa. Następnie, w 1973 roku, podjęto decyzję o przeniesieniu na jego teren Instytutu Badań Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wcześniej działał w pobliskim Kolegium Polonijnym im. Kazimierza Pułaskiego.

W ciągu lat zamek stał się siedzibą dla dwóch ważnych instytucji Uniwersytetu Jagiellońskiego: Instytutu Europeistyki oraz Centrum Badań Holocaustu, które realizowały szereg badań i inicjatyw naukowych.

Obecnie, w zamku funkcjonuje hotel Zinar Castle oraz restauracja Ziyad, oferujące gościom przyjemne chwile relaksu i smaczne posiłki. Z tarasów rozciąga się wspaniała panorama, obejmująca południowo-zachodnią część Krakowa oraz Beskidy.

Dzięki swojemu znaczeniu historycznemu oraz architektonicznemu, zamek został również wpisany do miejskiej ewidencji zabytków, co podkreśla jego wartość kulturową i ochronę dla przyszłych pokoleń.

---

Oceń: Zamek w Przegorzałach

---