Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki

---

Zamek Królewski na Wawelu. Historia muzeum

Warto poznać historię Zamku Królewskiego na Wawelu, którego początki jako muzeum sięgają 1882 roku. W owym czasie Jan Matejko przekazał swoją cenioną pracę „Hołd pruski” do muzeum, planowanego w królewskiej siedzibie. Obraz ten w chwili obecnej znajduje się w depozycie Muzeum Narodowego w Krakowie, w Galerii Malarstwa XIX wieku w Sukiennicach.

Początek gromadzenia zbiorów wawelskich miał miejsce w 1905 roku, gdy rozpoczęto prace konserwatorskie na zamku po jego opuszczeniu przez wojska austriackie. Istotną rolę w rozwoju muzeum odegrało Kierownictwo Restauracji Zamku na Wawelu, które zostało założone w celu zarządzania pracami renowacyjnymi w zamku po jego nabyciu od austro-węgierskich władz wojskowych. Instytucja ta funkcjonowała do końca 1985 roku, a dzięki niej znacząco zmodernizowano wiele zabudowań.

W 1986 roku zadania związane z organizacją prac konserwatorskich przejęły Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Prace nad zbiorami trwały również w okresie I wojny światowej. W 1930 roku powstała centralna jednostka muzealna: Dyrekcja Państwowych Zbiorów Sztuki, która miała zamek wawelski jako jeden z swoich oddziałów. Trzon tych zbiorów tworzą dzieła sztuki oraz pamiątki historyczne, które zostały rewindykowane z Rosji po traktacie ryskim w 1921 roku, w tym znane arrasy króla Zygmunta Augusta oraz Szczerbiec, koronacyjny miecz królów polskich.

W 1945 roku Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki zyskał status samodzielnego muzeum. Ważnym momentem w historii wawelskich zbiorów po II wojnie światowej był rok 1961, kiedy to powróciły ze względu na wojenne zawirowania arrasy królewskie z Kanady. Kolejnym istotnym wydarzeniem był rok 1994, kiedy Karolina Lanckorońska przekazała część swojej rodzimej kolekcji dzieł sztuki, zgromadzonej przez jej ojca, Karola Lanckorońskiego, a w niej wyjątkowe malarstwo renesansowe.

Obecnie zamek oferuje dziesięć stałych tras ekspozycyjnych, które obejmują: Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, Prywatne Apartamenty Królewskie z gabinetem porcelanowym, Skarbiec Koronny oraz Zbrojownię. Do tego dochodzi również sztuka wschodnia, posiadająca unikalną kolekcję tureckich namiotów, Wawel Zaginiony, Wawel Odzyskany, Lapidarium, Ogrody Królewskie na Wawelu, a także rezerwat archeologiczny kościoła Św. Gereona i wystawy w dwóch oddziałach: na zamku w Pieskowej Skale i dworze w Stryszowie.

Zamek Królewski na Wawelu. Misja

Obiekt funkcjonuje zgodnie z regulacjami określonymi w statucie nadanym przez Ministra Kultury, zawartym w Dzienniku Urzędowym MKiDN nr 4 poz. 7 z 2000 roku. Zamek Królewski na Wawelu stanowi muzeum, które ma charakter historycznej rezydencji.

Głównym celem Zamku jest ochrona zabytkowego dziedzictwa Wawelu, które uznawane jest za jeden z najważniejszych pomników historii, a także za element kultury i religijnego dziedzictwa narodu polskiego oraz światowego. Ważnym aspektem działalności jest również ideowe odtworzenie przeszłych wydarzeń związanych z Wawelem w różnych aspektach i szerokie włączenie tych wartości w ogólny obieg kultury narodowej.

Aby zrealizować swoje cele, Zamek podejmuje szereg działań, w tym:

• gromadzenie oraz skuteczne ochranianie starannie wyselekcjonowanych dzieł sztuki i pamiątek historycznych,
• konserwację zabytkowych budynków i zbiorów, by zapewnić ich jak najlepszy stan,
• promowanie w kraju oraz za granicą swoich zbiorów oraz wiedzy na temat Wawelu, aby umożliwić pełne docenienie ich wartości,
• organizowanie i prowadzenie badań naukowych,
• działalność wydawniczą, edukacyjną oraz informacyjną,
• utrzymanie w dobrym stanie budynków oraz otoczenia, z wykorzystaniem ich zgodnie z przeznaczeniem.

Warto zaznaczyć, że nazwa, wizerunek oraz logo Zamku są zastrzeżone w Urzędzie Patentowym RP.

Kierownictwo Restauracji Zamku na Wawelu (Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu)

W dziejach restauracji zamku na Wawelu kluczowe postacie odegrały fundamentalną rolę w procesie jego odnowy. Od samego początku nadzorowali oni prace, przywracając blask tej niezwykłej budowli.

• arch. Zygmunt Hendel (1905–1914),
• arch. Ignacy Sowiński (1914–1916),
• arch. Karol Skawiński (1916),
• prof. dr hab. Adolf Szyszko-Bohusz (1916–1939; 1945–1946),
• prof. dr hab. Bohdan Guerquin (1946–1947),
• prof. dr arch. Witold Minkiewicz (1947–1951),
• prof. dr hab. Alfred Majewski (1951–1983),
• Tadeusz Szafer (1984–1985).

Każdy z tych architektów wniósł coś unikalnego do tego projektu, tworząc wspólne dziedzictwo, które cieszy zarówno mieszkańców Krakowa, jak i turystów odwiedzających to niezwykłe miejsce.

Kustosze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu

Kolekcja Zamku Królewskiego na Wawelu była zarządzana przez różnorodnych kustoszy, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój zbiorów sztuki. Poniżej przedstawiamy listę niektórych z nich:

• prof. dr Włodzimierz Antoniewicz (1917–1918),
• Aleksander Borawski (1920–1921),
• prof. dr Marian Morelowski (1926–1929),
• prof. dr Stanisław Świerz-Zaleski (1930–1939).

Dyrektorzy Zamku Królewskiego na Wawelu

W historii Zamku Królewskiego na Wawelu, kluczową rolę odgrywały osoby, które zarządzały tym niezwykle ważnym miejscem dla kultury i sztuki w Polsce. Poniżej znajduje się lista dyrektorów, którzy kierowali tym muzeum:

• prof. dr hab. Tadeusz Mańkowski (1945–1951),
• prof. dr hab. Jerzy Szablowski (1952–1989),
• prof. dr hab. Jan Ostrowski (1989–2020),
• prof. dr hab. Andrzej Betlej (2020–).

W dniu 6 sierpnia 2024 roku, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, będące organizatorem muzeum, ogłosiło zamiar przeprowadzenia konkursu na stanowisko nowego dyrektora.

---

Oceń: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki

---