Andrzej Czeczot

Kultura i sztuka

Andrzej Czeczot, urodzony 27 października 1933 roku w Krakowie, odszedł 9 maja 2012 roku w Warszawie. Był to niezwykle utalentowany polski grafik i twórca filmów animowanych.

Największą popularność zyskał dzięki swoim rysunkom satyrycznym oraz klasycznym filmom animowanym, które do dziś cieszą się uznaniem. Jednakże jego umiejętności nie ograniczały się jedynie do animacji – ważnym aspektem jego działań artystycznych było projektowanie grafiki użytkowej, obejmującej szeroki wachlarz form, takich jak plakaty, afisze, okładki i ilustracje książkowe.

Życiorys

Andrzej Czeczot, wybitny artysta i rysownik, był absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie studiował w Katowicach na Wydziale Grafiki. Uzyskał dyplom w 1957 roku. Od 1955 roku był aktywnym członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W obliczu stanu wojennego został internowany.

Po 1982 roku, aż do 1997 roku, mieszkał oraz tworzył w Stanach Zjednoczonych. Jego twórczość znalazła uznanie w Polsce oraz za granicą. Debiutował w tygodniku „Szpilki” w 1956 roku. W PRL publikował swoje rysunki w wielu popularnych tytułach, a także rozpoczął współpracę z niemieckim pismem Pardon oraz amerykańskim The New Yorker. Podczas emigracji jego prace mogły być podziwiane w takich gazetach jak The New York Times i The Wall Street Journal. Ponadto, szwajcarskie czasopismo Graphis poświęciło mu monografię w jednym z numerów z lat 80.

Andrzej Czeczot był również autorem tekstów dla czasopism takich jak „Polityka” i „Nie”. W 2002 roku stworzył pełnometrażowy film animowany zatytułowany Eden, za który otrzymał Nagrodę Dodatkową Jury na 27. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Jego życie oraz twórczość zostały uwiecznione w dokumencie Z Czeczotem przez niebo i piekło (2000) w reżyserii Piotra Bikonta.

W dniu 15 grudnia 2008 roku, z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego, otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Niestety, artysta zmarł 9 maja 2012 roku w wyniku choroby nowotworowej, na którą zachorował na ponad rok przed swoją śmiercią. Został pochowany na cmentarzu św. Jadwigi w Pszczynie.

Proces o karykaturę

W 1976 roku, Andrzej Czeczot znalazł się w obliczu sądowego sporu z aktorem Ryszardem Filipskim, który dotyczył kontrowersyjnego rysunku opublikowanego w tygodniku Literatura. Na ilustracji widniała postać z twarzą ukrytą pod kominiarką, siedząca przy stole, obok którego leżał pistolet oraz puszka oznaczona etykietą „Zyklon B”. W tle znajdował się afisz z nazwą: Teatr Ludowy w Nowej Hucie – „Ryszard IV”. Filipski, wówczas pełniący funkcję dyrektora tego teatru, zinterpretował rysunek jako przekroczenie granic krytyki skierowanej w jego stronę.

Czeczot stworzył rysunek, aby napiętnować polityczne działania Filipskiego, który otwarcie wspierał Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR) oraz nadużywał haseł nacjonalistycznych o charakterze antysemickim. Pierwsza wersja rysunku była jeszcze bardziej dosadna, jednak została ocenzurowana. Przedstawiała bowiem mężczyznę wzorowanego na Filipskim, który w bryczesach i oficerach prowadził tłum w stronę budynku przypominającego krematorium, oznaczonego szyldem Teatru Ludowego w Nowej Hucie.

W związku z tym, że Filipski cieszył się poparciem ówczesnej władzy, Czeczota spotkały liczne szykany jeszcze przed rozpoczęciem rozprawy sądowej. Artysta został niezwłocznie usunięty z redakcji Literatury, gdzie prowadził stałą rubrykę, stał się celem ataków w prasie partyjnej, a także musiał meldować się na posterunku milicji cztery razy w tygodniu. Dodatkowo, był legitymowany w miejscach publicznych przez patrole Milicji Obywatelskiej oraz otrzymywał telefony z gróźbami i wyzwiskami.

W trakcie procesu, obrońcami Czeczota byli Jan Olszewski i Stanisław Szczuka. Z kolei Filipskiego wspierał w sądzie reżyser filmowy Bohdan Poręba, również zaangażowany w politykę. Wśród świadków powołanych przez oskarżenie byli Kazimierz Kutz oraz Jonasz Kofta. Kutz miał potwierdzić, że Czeczot rzekomo przyznał Porębie, iż za stworzeniem rysunku stali syjoniści. Kofta opisał podobne stwierdzenie Czeczota, które miało paść podczas obiadu w krakowskiej restauracji SPATiF, w towarzystwie rysownika oraz jednego z aktorów Teatru Ludowego. Obydwaj świadkowie zgodnie twierdzili, iż słowa Czeczota miały charakter żartu, którego celem było wywołanie reakcji u Poręby i aktora.

Oskarżenie próbowało dowieść, że Czeczot przejawiał antysemityzm oraz brak szacunku wobec obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Argumentami na rzecz tego zarzutu miały być: obecność wizerunku tzw. mieczyka Chrobrego, symbolizującego przedwojenną antysemicką organizację ONR, a także umieszczenie w rysunku puszki z środkiem Cyklon B oraz pistoletu Parabellum, schematyzujących postać żołnierza niemieckiego z czasów II wojny światowej.

Jesienią 1976 roku, sąd orzekł skazanie Czeczota na sześć miesięcy więzienia w zawieszeniu, nakładając również na niego obowiązek poniesienia kosztów procesu, wpłacenia nawiązki na cel społeczny oraz wystosowania publicznych przeprosin. Wydarzenia związane z tym procesem miały swoje konsekwencje, które dotknęły Czeczota także w 1981 roku, kiedy to został internowany.

Nagrody

Andrzej Czeczot to artysta, którego twórczość została doceniona w wielu prestiżowych konkursach. Poniżej przedstawiamy listę jego nagród.

  • 1970, 1971, 1973 – Złota Szpilka, nagroda przyznawana przez redakcję tygodnika Szpilki,
  • 1978 – Brązowy Lajkonik na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie,
  • 2003 – Eryk, przyznany przez Stowarzyszenie Polskich Artystów Karykatury.

Zbiory książkowe rysunków

Andrzej Czeczot, znany ze swoich unikalnych zbiorów książkowych, stworzył wiele interesujących dzieł. Oto niektóre z nich:

  • Gumno. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1979. ISBN 83-207-0060-4, brak numerów stron w książce,
  • Nic się nie zdarzyło !! !. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1980. ISBN 83-07-00118-8, brak numerów stron w książce,
  • IFO – zidentyfikowane obiekty latające. Gdańsk: Wydawnictwo KAW, 1980, brak numerów stron w książce,
  • New York Fables. Bajki nowojorskie. Nowy Jork-Chotomów: Verba, 1990. ISBN 83-85061-04-5, brak numerów stron w książce,
  • Album przedśmiertny. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2008. ISBN 978-83-244-0084-3, brak numerów stron w książce.

Oceń: Andrzej Czeczot

★★★★★
Średnia ocena:4.49 Liczba ocen:8