Anna Górska

---

Życiorys

Anna Tołwińska była jedyną córką Konstantego Tołwińskiego oraz Marii, z domu Krahelskiej. Od 1923 roku osiedliła się w Zakopanem, a swoje edukacyjne kroki stawiała również w Szwajcarii, gdzie uczęszczała do szkoły dla dziewcząt. W 1931 roku zdała maturę w zakopiańskim „Szarotce” (Prywatnym Sanatoryjnym Gimnazjum im. bł. Ładysława z Gielniowa przy ul. Nowotarskiej).

W 1933 roku zainicjowała studia architektoniczne na Politechnice Lwowskiej, a w kolejnych dwóch latach kontynuowała naukę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Ukończyła je w 1939 roku, studiując między innymi pod okiem Tadeusza Tołwińskiego (niespokrewnionego) oraz Bohdana Pniewskiego.

Po zakończeniu studiów podjęła pracę w Wydziale Budowlanym Zarządu Miejskiego w Zakopanem (Der Stadtkommissar in Zakopane – Bauabteilung, znanym również jako Bauamt). Po wojnie przeniosła się na chwilę do Warszawy, gdzie była zatrudniona w pracowni prof. Bohdana Pniewskiego, lecz wkrótce, prawdopodobnie w 1948 roku, wróciła do Zakopanego, by podjąć pracę w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego (aktualnie Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem).

Następnie współpracowała z zakopiańskim oddziałem Biura Projektowo-Badawczego Budownictwa „Miastoprojekt” Kraków w latach 1948–1958 i później z krakowskim Biurem Projektowym Budownictwa Przemysłowego w latach 1958–1968 oraz 1971–1975. W ciągu swojej kariery piastowała wiele ważnych stanowisk, w tym:

• projektant w London County Council, Town Development Division (Wielka Brytania),
• kierownik Wydziału Budownictwa, Urbanistyki i Architektury przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zakopanem (1968–1971),
• rzeczoznawca Ministerstwa Kultury i Sztuki (od 1973 roku).

Anna Tołwińska była dobrze znaną postacią w świecie architektury. Należała do współzałożycieli oraz członkini Oddziału Sądecko-Podhalańskiego SARP, a także była członkinią Związku Polskich Artystów Plastyków oraz Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza.

Ważniejsze projekty

W 1936 roku Anna Górska podjęła się ambitnego zadania, jakim była przebudowa domu, który ojciec zakupił w Zakopanem. Jej twórczość architektoniczna jest szczególnie widoczna w projektowaniu schronisk górskich oraz innych obiektów w Zakopanem.

W latach 1945–1948 zaprojektowała schronisko pod Ornakiem, realizując ten projekt wspólnie z Juliuszem Żórawskim, Jerzym Mokrzyńskim, Janem Olafem Chmielewskim oraz Marianem Sulikowskim. Schronisko to zostało wybudowane w latach 1947–1948. Kolejnym istotnym osiągnięciem było schronisko w Dolinie Pięciu Stawów, gdzie współpracowała z Janem Olafem Chmielewskim, Jędrzejem Czarniakiem, Gerardem Ciołkiem oraz Jerzym Mokrzyńskim. To schronisko udało się zrealizować w latach 1948–1953, a w 1956 roku projekt otrzymał nagrodę zespołową. Następnie zaprojektowała schronisko w Dolinie Chochołowskiej, które powstało w latach 1952–1956 oraz schronisko na Turbaczu, wybudowane w okresie 1952–1958, za które przyznano nagrodę w 1959 roku. Górska miała również na swoim koncie niezrealizowane projekty schronisk nad Morskim Okiem oraz na Hali Miętusiej.

Oprócz schronisk, Anna Górska była autorką wielu istotnych obiektów w Zakopanem, takich jak:

• Zespół Szkół im. Heleny Modrzejewskiej (1976–1983), obecnie Zakopiańskie Centrum Edukacji,
• Spółdzielczy Dom Handlowy „Granit”,
• Technikum Tkactwa Artystycznego,
• zakopiańska strażnica,
• dom wypoczynkowy „Bankowiec”,
• dom wczasowy „Jaskółka”,
• dwurodzinne domki przy ul. Jagiellońskiej,
• restauracja „Kuźnice” (1952–1957),
• wnętrza karczmy „U Wnuka”,
• Domu Turysty oraz Domu Prezydium Rady Ministrów na Kozińcu (znanego również jako „Cyrankiewiczówka”, obecnie Galeria Muzeum Tatrzańskiego),
• Domu Regionu Podhala w Ludźmierzu (1970–1976) oraz Domu Cechu Rzemiosł Różnych w Zakopanem (1977–1983).

Warto zaznaczyć, że Anna Górska była doceniana jako współtwórczyni tzw. stylu neozakopiańskiego, który nawiązywał do tradycji zakopiańskich, zapoczątkowanej przez Stanisława Witkiewicza. Ponadto, prowadziła działalność plastyczną od 1952 roku, a swoje prace wystawiała od 1968 roku, zajmując się rysunkami, formami użytkowymi, meblami oraz metaloplastyką.

W 2013 roku zorganizowano wystawę „Anna Górska: Projekty i realizacje 1946–1975” w Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN przy ul. Chałubińskiego 42a w Zakopanem. Również w tym samym roku miała miejsce wystawa „Anna Górska «Pasja życia»” w Miejskiej Galerii Sztuki im. Władysława hr. Zamoyskiego w Zakopanem.

Nagrody

Anna Górska, uznawana osobowość w swojej dziedzinie, została uhonorowana wieloma wyróżnieniami, co jest świadectwem jej znaczącego wkładu.

• srebrny Krzyż Zasługi,
• nagroda Państwowa w 1968 roku,
• brązowa Odznaka SARP w 1978 roku,
• złota odznaka „Zasłużony dla województwa nowosądeckiego”.

Życie rodzinne

Anna Tołwińska, znana również jako Anna Górska, w 1942 roku zawarła związek małżeński z Michałem Górskim. Z tego małżeństwa urodziła się ich jedyna córka, Ewa Górska-Schumacher.

Po śmierci, która miała miejsce 27 czerwca 2002 roku, Anna zosta¬ła pochowana na Nowym Cmentarzu w Zakopanem, gdzie spoczywa obok swojego męża, w kwaterze K3-12-10.

---

Oceń: Anna Górska

---