Paweł Wiederman, znany również jako Feiwel Wiederman, to postać nie tylko interesująca, ale także istotna w kontekście literatury żydowskiej. Urodził się 20 lutego 1889 roku w Krakowie, a jego życie zakończyło się po 1955 roku w Nowym Jorku. Wiederman był utalentowanym pisarzem, którego twórczość skupiała się na trudnych realiach życia społeczności żydowskiej.
Jego najbardziej znaną powieścią jest Płowa Bestia, która w przejmujący sposób przedstawia dramatyczne warunki, w jakich Żydzi żyli podczas pogromów w gettach w Sosnowcu i Będzinie. Ta książka, będąca rarytasem w świecie antykwarycznym, zyskała na znaczeniu, ponieważ jest praktycznie niedostępna – w Polsce znajduje się zaledwie jeden egzemplarz, a powieść nigdy nie była wznawiana.
Twórczość Wiedermana, pełna głębokich obserwacji i emocjonalnych treści, stanowi ważny element w mozaice literatury, która dokumentuje historię i kulturę Żydów w Polsce.
Życiorys
Paweł (Feiwel) Wiederman przyszedł na świat 20 lutego 1889 roku w Krakowie. Jego rodzicami byli Reisel Goldstoff, urodzona w 1856 roku w Krakowie, oraz Chaim Wiederman, który przyszedł na świat w Kamieńcu Litewskim również w 1856 roku.
Pawel uczęszczał do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, gdzie w 1910 roku z wyróżnieniem zdał egzamin maturalny. W kolejnych latach studiował prawo, filozofię oraz nauki polityczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, zdobywając tytuł doktora praw oraz dyplom nauczyciela szkół średnich.
W czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej. Po jej zakończeniu poświęcił się organizowaniu średniego szkolnictwa żydowskiego w Polsce. W latach 1918–1923 pełnił funkcję dyrektora gimnazjum „Jabne” w Będzinie, a od 1923 do 1939 roku kierował gimnazjum w Sosnowcu. Pisał wiele artykułów dotyczących zagadnień pedagogicznych i krajoznawczych. Angażował się także w życie społeczne i polityczne, zasiadając w radzie miejskiej Będzina.
Pawel był współzałożycielem oraz prezesem Żydowskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zagłębiu Dąbrowskim. Działał w Oddziale Polskiego Związku Narciarskiego i Oddziale Towarzystwa „Nadzieja”, które miało na celu ratowanie zdrowia chorej młodzieży żydowskiej. Był członkiem Okręgowej Rady Szkolnej w Sosnowcu, jak również Wydziału Głównego Towarzystwa „Nadzieja” w Krakowie oraz Wydziału Głównego Żydowskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie. Wspierał również Bibliotekę Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie i został wpisany do Złotej Księgi Żydowskiego Funduszu Narodowego.
Jego żona to Brajndla Chaja Hela, urodzona 17 stycznia 1890 roku w Będzinie. Zawierali małżeństwo w Będzinie 30 listopada 1917 roku, a ich syn, Benedykt Berek Wiederman, przyszedł na świat 9 kwietnia 1928 roku w Krakowie.
W trakcie niemieckiej okupacji w latach 1939–1943 Pawel pracował w Centrali Żydowskich Rad Starszych Wschodniego Górnego Śląska (Zentrale der Ältestenräte der jüdischen Kultusgemeiden in Ost-Oberschlesien), zajmując się organizowaniem powszechnego i zawodowego szkolnictwa dla Żydów. W kwietniu 1943 roku mieszkał z rodziną w sosnowieckim getcie przy ul. Siedlerzeile 18. Od grudnia 1943 do lipca 1944 roku ponoć ukrywał się na terenie Środuli. Niestety, jego żona i syn zostali deportowani w 1943 roku do Auschwitz-Birkenau, gdzie zginęli.
Po zakończeniu wojny w 1945 roku Pawel znalazł się w amerykańskiej strefie w Monachium. Tam podjął pracę w dziale propagandy w europejskim dowództwie armii Stanów Zjednoczonych (EUCOM). Wykorzystując dostęp do drukarni, opublikował swoje notatki z getta w powieści zatytułowanej „Płowa Bestia”. Przed 1950 rokiem emigrował z Monachium do Izraela, a w 1955 roku mieszkał na przedmieściach Nowego Jorku. Dalsze losy Pawła pozostają nieznane, a data jego zgonu nie jest znana.
Przypisy
- Jacek Proszyk: „Płowa Bestia” Paweł Wiedermann. proszyk.blogspot.com, 13.12.2016 r. [dostęp 23.02.2018 r.]
- Andrzej Strzelecki: Zagłada Żydów z Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2014 r., s. 359, 400. ISBN 978-83-7704-074-4.
- Paweł Wiederman: Płowa Bestia. Monachium: EUCOM Civil Affairs Division, 1948 r. Brak numerów stron w książce
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Agnieszka Wielgosz | Gaja Grzegorzewska | Tadeusz Cybulski | Wiktoria Filus | Małgorzata Heretyk-Musiał | Natalia Zarzecka | Marek Chodorowski | Artur Józef Nowakowski | Tadeusz Kazimierz Sowicki | Teoniki Rożynek | Mura Kalinowska | Krzysztof Lisowski | Władysław Owsiński | Stanisław Sobolewski (malarz) | Stanisław Drabik | Olga Frycz | Władysław Antoniewski | Bogumiła Gizbert-Studnicka | Bartosz Śniadecki | Cecylia MalikOceń: Paweł Wiederman