Budynki biurowe „Żyletkowce” w Krakowie

---

Historia

Projekt architektoniczny mieszczących się w Krakowie „Żyletkowców” został stworzony w 1966 roku przez duet architektów, Marię i Jerzego Chronowskich, przy współpracy z Jerzym Gardulskim. Budynki te stały się częścią znacznie szerszej koncepcji urbanistycznej, która miała na celu zbudowanie pierzei zabudowy miejskiej po wschodniej stronie alei Powstania Warszawskiego, która została zrealizowana po drugiej wojnie światowej.

Obok „Żyletkowców” w tym samym okresie powstał kompleks gmachów Sądu Wojewódzkiego. Aleja Powstania Warszawskiego, zlokalizowana po wschodniej stronie centrum Krakowa, miała wtedy znaczenie podobne do tego, jakie miały Aleje Trzech Wieszczów po stronie zachodniej przed II wojną światową, które również zostały zabudowane obiektami użyteczności publicznej, w tym m.in. Starego Miasta.

Budynki powstały w latach 1969-1970, a ich głównym celem było zapewnienie wystarczającej powierzchni biurowej dla dużych przedsiębiorstw, które funkcjonowały w ramach ówczesnej centralnie planowanej gospodarki. Cały zespół zrealizowano na parceli o powierzchni zbliżającej się do 2 hektarów, a jego projekt przewidywał możliwości pracy dla około 1700 zatrudnionych.

Najdalej na północ wysunięty budynek, znajdujący się przy ulicy Przy Rondzie 6, został przeznaczony dla „Biproskóru”, czyli Biura Projektów Przemysłu Skórzanego. Organizacja ta skupiała się na opracowywaniu projektów zakładów przemysłowych oraz urządzeń do przetwarzania skóry, takich jak garbarnie. Z kolei dwa pozostałe wieżowce ulokowane w kompleksie przyjęły na siebie potrzeby Miejskiego Biura Projektów, Krakowskiego Biura Projektowo-Badawczego Budownictwa Ogólnego oraz Zakładu Projektowania i Usług Inwestycyjnych.

Po transformacjach ustrojowych w 1989 roku wiele z dawnych przedsiębiorstw państwowych, które prosperowały w „Żyletkowcach”, zniknęło lub przeszło istotne przekształcenia. Wiele z nich podjęło decyzje o wynajęciu posiadanej powierzchni komercyjnej. Od tej chwili biura w kompleksie zaczęły przyjmować instytucje publiczne, w tym Urząd Miasta Krakowa oraz Urząd Wojewódzki.

W latach 90-tych XX wieku, na wschodniej stronie centralnego wieżowca, przy alei Powstania Warszawskiego 10, wzniesiono nowoczesny gmach, który odpowiadał stylowi architektury postmodernistycznej. W roku 2010 Sąd Okręgowy, zarządzający północnym wieżowcem, który wcześniej zajmowało „Biproskór”, przedstawił plany renowacji tego budynku. Proponowane zmiany obejmowały ocieplenie elewacji styropianem oraz usunięcie charakterystycznych łamaczy światła umiejscowionych pomiędzy oknami. Jednakże, sprzeciw miłośników architektury modernistycznej oraz intensywne działania medialne doprowadziły do rezygnacji z tych planów. Ostatecznie dokonano modernizacji budynku z zachowaniem oryginalnych elementów projektu znanego jako „żyletki”.

W 2016 roku rozpoczęto prace modernizacyjne drugiego, środkowego wieżowca, których zakończenie miało miejsce w 2017 roku. W trakcie remontu zdecydowano o demontażu łamaczy światła, co wzbudziło kontrowersje i obawy, że nie zostaną one przywrócone. W roku 2018 przystąpiono do modernizacji ostatniego biurowca, ulokowanego najdalej na południe, który zajmował Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego oraz Biuro Rozwoju Krakowa.

Podczas prac remontowych ocieplono elewację budynku, a łamacze światła również zdemontowano. Ostatecznie jednak plany dotyczące ich ponownego montażu nie zostały zrealizowane. Elementy, do których mógłby nastąpić montaż „żyletek”, również zniknęły, a administratorzy budynku zadeklarowali, że oryginalne detale zostaną odtworzone. W planach było przywrócenie łamaczy w wersji uzupełnionej o panele fotowoltaiczne, co pozwoliłoby na zwiększenie samowystarczalności energetycznej wieżowca, zwłaszcza w kontekście potrzeb związanych z klimatyzacją. Do roku 2021 jednak żadne z tych działań nie zostały zrealizowane.

Architektura

Budynki biurowe w Krakowie, popularnie znane jako „Żyletkowce”, to trzy imponujące, podłużne wieżowce, które wyróżniają się swoją nowoczesną architekturą, nawet jak na czas, w którym powstały. Ich łączna powierzchnia użytkowa wynosi około 16 000 m², co czyni je znaczącą przestrzenią biurową w mieście.

Na parterze każdego z tych nowatorskich budynków zaprojektowano przestronne lobby, w którym znajduje się kilka sal konferencyjnych, umożliwiających organizację różnych wydarzeń. Powyżej wznoszą się dziewięć kondygnacji, które zostały zbudowane z żelbetowych ścian wykonanych z prefabrykatów.

Szerokie wstęgi okien, rozciągające się na całą szerokość elewacji, nadają budynkom charakterystyczny wygląd, a także optycznie otwierają przestrzeń. Okna te, nachodzące na narożniki, potęgują nowoczesny charakter w budynku. Kluczowym elementem architektonicznym „Żyletkowców” są cienkie, pionowo zamontowane aluminiowe łamacze światła, które znajdują się pomiędzy oknami. Ich obecność oraz naprzemienny układ mają na celu przełamanie pewnej monotonii, która często towarzyszy architekturze modernistycznej.

Te błyszczące aluminiowe akcenty stają się szczególnie zauważalne w promieniach słońca, a ich forma przypomina kształt żyletek. To właśnie ta cecha architektoniczna przyczyniła się do nadania biurowcom ich popularnej, potocznej nazwy.

---

Oceń: Budynki biurowe „Żyletkowce” w Krakowie

---