Kamienica Bajerowska w Krakowie

---

Historia

Kamienica Bajerowska w Krakowie ma bogatą i fascynującą historię, która sięga XV wieku. Pierwotnie została wzniesiona jako jednopiętrowy, dwutraktowy obiekt, z piwnicą oraz sklepioną sienią, która prowadziła do dwóch pomieszczeń o sklepieniu. W XVI wieku budynek przeszedł znaczną przebudowę, w ramach której dodano drugie piętro, a także tylny trakt. W 1552 roku nowym właścicielem kamienicy był Erazm Strauss, a z kolei w latach 1612–1642 kamienica znajdowała się w rękach Mikołaja Pernusa.

W roku 1628 budynek zyskał dwupiętrową oficynę tylną, co znacznie zwiększyło jego przestrzeń użytkową. W latach 1644-1655 kamienica przeszła na własność Anny Cyrusowej, a później Gabriela Gładysowicza, który odnowił ją w połowie XVII wieku. W 1712 roku Hiacynta Gładysiewiczówna sprzedała ją Janowi Jerzemu Carli, a w 1742 roku nabył ją opat jędrzejowski, Bernard Łaszewski, który również ją przebudował.

Na początku XVIII wieku kamienica była w posiadaniu kupca i rajcy Macieja Bayera, a w 1805 roku została zakupiona przez Józefa Szmukrowicza. Po restauracji budynku w 1850 roku, przeszła kolejne zmiany w 1875 roku na zlecenie hrabiny Anny Walewskiej, która zleciła przebudowę dachu oraz budowę nowych przybudówek typu klozetowego i ganków przy północnym murze.

W latach 1891–1897 kamienica była własnością księdza Chromińskiego, który zaplanował różne projekty, takie jak przebudowa budynku frontowego oraz rekonstrukcja oficyny, które jednak nigdy nie zostały zrealizowane. W 1897 roku zainstalowano nowe, żelazne schody w oficynie. Od 1907 roku kamienica znalazła się w rękach rodziny Turków, w tym Franciszka oraz Kunegundy, a później ich syna, Franciszka, który był malarzem.

W 1965 roku przeprowadzono generalny remont fasady budynku, który niestety doprowadził do częściowego uszkodzenia portalu. Rekonstrukcja zniszczonych elementów miała miejsce w 1975 roku. Niestety, w 1982 roku doszło do zawalenia się tylnej oficyny, która została częściowo rozebrana.

Kamienica Bajerowska została wpisana do rejestru zabytków 5 czerwca 1931 roku oraz ponownie 8 maja 1973 roku. Oprócz tego, obiekt znajduje się również w gminnej ewidencji zabytków, co podkreśla jego znaczenie w kontekście kulturalnym i historycznym Krakowa.

Architektura

Kamienica Bajerowska to obiekt o bogatej i różnorodnej architekturze. Jej dwupiętrowa konstrukcja w części tylnej sięga trzech kondygnacji, co nadaje jej wyjątkowy charakter. Budynek posiada również podpiwniczenie, a jego bryła przykryta jest dwuspadowym dachem kalenicowym.

Fasada tego pięknego budynku odzwierciedla późnobarokowy styl z końca XVIII wieku. Jest ona tynkowana i dwupiętrowa, z charakterystycznym układem dwuosiowym na parterze oraz trójosiowym na piętrach. Zastosowanie szkarpy z ciosów wapiennych osadzonej od południa podkreśla majestat budowli.

W centralnej części parteru odnajdujemy gotycki portal z XV wieku, lekko zaostrzony i profilowany, bogato zdobiony rokokowym kartuszem, który wzbogacono motywami kwiatowymi oraz muszlami. Dominującą cechą portalu jest osadzona w nim drewniana, deskowo-spągowa brama – również z elementami klasycyzmu.

Dodatkowo, po północnej stronie parteru znajduje się prostokątny otwór witryny, z kamiennym nadprożem, a górna część parteru kończy się gzymsem kordonowym, oddzielającym ją od pięter. Wyższe kondygnacje wyróżniają się pilastrami w wielkim porządku i prostokątnymi postumentami z bogato zdobionymi płycinami roślinnymi.

Okna pierwszego piętra są prostokątne i ośmiokwaterowe, natomiast okna drugiego piętra charakteryzują się łukowymi zwieńczeniami. Warto zwrócić uwagę, że partia pięter wieńczona jest gzymsem koronującym, a attyka w centralnej części wyróżnia się płaskorzeźbą przedstawiającą oko opatrzności.

Na tylnych elewacjach budynku znajdują się drewniane ganki, co dodaje kamienicy uroku i sprawia, że w kompozycji architektonicznej jest ona bardzo harmonijna. W piwnicach zachowały się unikatowe elementy z XV i XVI wieku, w tym sklepienia kolebkowe, co świadczy o bogatej historii tego miejsca.

Nie można zapomnieć o oficynach, które zostały dobudowane do budynku. Oficyna północna, znana jako Baszta, ma swoje korzenie w XIII wieku. Z kolei oficyna południowa datowana jest na I połowę XIX wieku i zachowała unikalne cechy architektoniczne, mimo że obecnie znajduje się w stanie ruiny.

Całość dopełnia dziedziniec z brukiem z wapienia oraz charakterystyczną studnią, co w znacznym stopniu przyczynia się do atrakcyjności tej lokalizacji.

---

Oceń: Kamienica Bajerowska w Krakowie

---