Kamienica Gostkowskich w Krakowie

---

Historia

W XIII wieku obszar, na którym obecnie znajduje się kamienica, był częścią posesji wójtowskiej. Ta posesja obejmowała również teren, gdzie znajduje się sąsiednia Kamienica Niderlandowska (nr 7). Na koniec XIII wieku wójt Henryk zrealizował budowę murowanej wieży mieszkalnej, która charakteryzowała się jednym pokojem na każdej kondygnacji. Wieża ta pozostawała w rękach kolejnych wójtów, aż do wydarzeń związanych z buntem wójta Alberta, kiedy to król skonfiskował majątek, przekazując go Spytkowi z Melsztyna, który został później kasztelanem krakowskim.

Wojewoda i jego następcy w drugiej połowie XIV wieku przekształcili wójtowską wieżę w okazałą rezydencję miejską. W XV wieku nastąpiła dalsza rozbudowa pałacu, obejmująca m.in. dodanie tylnego traktu oraz wstawienie na fasadzie dużych kamiennych okien. Pod koniec XV wieku, gmach został podzielony na dwa osobne budynki. Budynek północny, nazwany Bursą Węgierską, oraz budynek południowy, znany jako dom Jerzego z Drohobycza.

Budynek północny przeszedł w 1464 roku w ręce Akademii Krakowskiej, do której przeniósł się jako burs dla węgierskich studentów, pełniąc tę funkcję przez osiemdziesiąt lat. W roku 1776 budynek został zakupiony na licytacji przez S. Glixellego, który dokonał gruntownego remontu, na przykład likwidując wiele gotyckich detali. W 1818 roku przekształcił budynek na dom zajezdny, gdzie na parterze powstała traktiernia, na piętrze urządzono pokoje gościnne, a w sieni zorganizowano wozownię i stajnię w oficynie. Dom południowy od połowy XV wieku aż do XIX wieku pozostawał w rękach mieszczańskich. Oba budynki spłonęły podczas katastrofalnego pożaru Krakowa w 1850 roku.

Na skutek odbudowy i scalenia obu kamienic, w latach 1851–1852 powstała Kamienica Gostkowskich, zaprojektowana przez Bogumiła Trennera dla R. Gostkowskiego. W czasie prac budowlanych zbudowano nową klatkę schodową oraz oficyny, a także przekształcono pierwsze piętro na mieszkania. W latach 1934–1935 zmodernizowano otwory w parterze fasady i usunięto kolumnę międzyokienną, która była ostatnim zachowanym elementem dekoracji nowożytnej.

W 1904 roku Zygmunt Sarnecki otworzył w tej kamienicy pierwszy w Krakowie salon sprzedaży dzieł sztuki – „Ars”. W połowie lat 30. XX wieku pod adresem nr 5 mieściła się Sala Królestwa krakowskiego zboru Świadków Jehowy, a także filia administracji czasopisma „Złoty Wiek”. W latach 2000–2011 w budynku funkcjonowała kawiarnia Stara Prowincja, a od 2004 roku obok niej znajduje się kawiarnia Grzegorza Turnaua Nowa Prowincja.

Kamienica została wpisana do rejestru zabytków 20 czerwca 1967 roku i figuruje również w gminnej ewidencji zabytków.

Architektura

Kamienica Gostkowskich w Krakowie to doskonały przykład stylu późnoklasycystycznego, który odznacza się elegancją i prostotą. Budynek składa się z dwóch kondygnacji, co podkreśla jego harmonijną strukturę.

Fasada kamienicy ma dziewięć osi, a jej wygląd cechuje prosty, ale efektowny wystrój. Szczególną uwagę zwraca czwarta oś parteru, w której umiejscowiony jest kamienny portal. Portal ten, o półkoliście zwieńczonym kształcie, dodaje budynkowi klasy oraz wyjątkowego charakteru.

Ponadto, parter oraz pierwsze piętro kamienicy są oddzielone od siebie gzymsem, co podkreśla ich odrębność i jednocześnie spójność architektoniczną. Okna na piętrze wzbogacone są gzymsami nadokiennymi, które dopełniają całości i wpływają na estetykę obiektu.

---

Oceń: Kamienica Gostkowskich w Krakowie

---