Kamienica znajdująca się pod adresem ulica św. Tomasza 15 w Krakowie to naprawdę wyjątkowy i zabytkowy obiekt, który przyciąga uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Mieści się ona na malowniczej ulicy św. Tomasza, która jest znana z bogatej historii oraz urokliwej architektury.
Kamienica ta należy do kluczowych punktów na krakowskim Starym Mieście, przyczyniając się do kulturalnego i historycznego dziedzictwa tego regionu. Obok jej fasady często można spotkać turystów podziwiających detale architektoniczne oraz lokalne życie.
Historia
Początkowo obszar, na którym obecnie stoi kamienica, stanowił tło dla Kamienicy Słowikowskiej przy ulicy św. Jana 5. Wydzielenie tej posesji miało miejsce najpóźniej na początku XVI wieku. W tym samym stuleciu powstał na tym terenie dom mansjonarzy Kościoła Mariackiego, który był związany z prebendą kościoła św. Jana. Budynek wzniesiony był na dwóch kondygnacjach i składał się z dwóch traktów.
W okresie XVII i XVIII wieku obiekt znany był jako Dom Gracyalistów. W roku 1800 został nabyty przez Józefa Wytyszkiewicza. Wkrótce potem, przed rokiem 1802, dokonano powiększenia działki o pozostałości dawnej oficyny Kamienicy Dawidowskiej, zlokalizowanej przy ulicy Floriańskiej 8, co nadało kamienicy obecny wygląd.
W 1829 roku dom przeszedł na własność Franciszka Hatzfelda, który zlecił jego remont. W pierwszej części lat 70. XIX stulecia zespolono dom mansjonarzy, oficynę oraz z przeznaczeniem na podwórze jedno ogólnej kamienicy, według projektu Jacka Matusińskiego. W ostatniej dekadzie XIX wieku budynek stał się własnością rodziny Goetzów–Okocimskich, która planowała wzniesienie nowej zabudowy. Projekt nowej kamienicy został stworzony w 1913 roku, jednak wybuch I wojny światowej znacznie opóźnił rozpoczęcie prac wykonawczych.
Obiekt, który można dziś podziwiać, powstał w latach 20. XX wieku, kiedy to dokonano wyburzenia wcześniejszych zabudowań. Piwnice oraz parter budynku przeznaczono na magazyny dla browaru okocimskiego, a wyższe kondygnacje zajęły mieszkania. Następnie, w latach 60. XX wieku, nadbudowano czwarte piętro w stylu mansardowym. Jak potwierdzają dokumenty, budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków.
Architektura
Kamienica, którą omawiamy, została zbudowana na planie przypominającym literę L. Charakteryzuje się ona nieregularną bryłą, która jest tylko w części dostrzegalna z perspektywy ulicy. Obiekt ma trzy kondygnacje, z czwartym piętrem, które jest subtelnie zlokalizowane w mansardzie. Posiada również podpiwniczenie, w którym można znaleźć jedno-, dwu- oraz trzytraktowe pomieszczenia. Na pozostałych piętrach zorganizowano przestrzeń dwu- i trzytraktową, zaś przez korytarz można przejść między traktami budynku.
Budowla została zrealizowana przy użyciu innowacyjnych materiałów budowlanych, takich jak słupy i stropy wykonane z żelbetonu oraz stali ceramicznej. Dach prezentuje się jako mansardowy, trójspadowy, w zachodniej części natomiast zrealizowano rozwiązanie dwu- spadowe.
Fasada kamienicy obejmuje trzy kondygnacje: w partii parteru występuje trójosiowa kompozycja, podczas gdy na piętrach obiekt przyjmuje dwuosiową formę. Elewacja parteru pokryta jest unikalnymi pasami pseudoboniowania, w których umieszczono trzy prostokątne otwory. Skrajny otwór od strony wschodniej mieści w sobie dwuskrzydłową, drewnianą bramę, zdobiącą elewację motywem astragalu. W jej nadświetlu umieszczono również dekoracyjną metalową kratę, charakteryzującą się promienistym układem oraz motywami ślimacznic, co nadaje całości eleganckiego wyglądu.
W partii pięter elewacja jest urozmaicona szerokimi lizenami z pseudoboniowaniem na pierwszym piętrze oraz płycinami w strefie zwieńczenia. Pomiędzy parterem a pierwszym piętrem zauważamy gzymsy kordonowe, które dodatkowo podkreślają i wzbogacają architekturę. Okna z kolei zostały ozdobione gzymsami parapetowymi oraz profilowanymi obramieniami, co sprawia, że nad drugim i trzecim piętrem ich uskokowe ułożenie zyskuje na ekspresji. Całość wieńczy wydatny i profilowany gzyms koronujący, który w dolnej partii wyłamuje się nad lizenami.
W skrajnej osi parteru, w stronę wschodnia, znajduje się sień przelotowa, która zapewnia dostęp do podwórca oraz sąsiednich przestrzeni. Od zachodu zrealizowano klatkę schodową o prostokątnym rzucie, na której umieszczono dwubiegowe, kamienne schody. Metalowa balustrada schodów jest zdobiona motywami wolut i liści, co nadaje całości niepowtarzalnego charakteru. Szczególnym detalem jest również sufit spocznika, który między trzecim a czwartym piętrem został wzbogacony o profilowaną fasetę oraz dekoracyjną płycinę.
Co ciekawe, w niektórych pomieszczeniach nadal można podziwiać oryginalną stolarkę płycinową pochodzącą z lat 20. XX wieku, która nadaje wnętrzom wyjątkowego klimatu i stanowi wartość kulturową tego miejsca.
Przypisy
- Gminna ewidencja zabytków Krakowa
- a b c d e Paweł Dettloff, Rafał Nestorow, Andrzej Włodarek: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. IV: Miasto Kraków. Cz. XII: Śródmieście: Ulica Świętego Jana. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2015 r., s. 106–107. ISBN 978-83-63877-82-8.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienica przy ulicy Berka Joselewicza 13 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Świętego Krzyża 7 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Tadeusza Pawlikowskiego 5 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Topolowej 27 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Urzędniczej 36 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Urzędniczej 45 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Urzędniczej 54 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Bolesława Limanowskiego 38 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Brackiej 15 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Brackiej 1a w Krakowie | Kamienica przy ulicy Basztowej 4 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Basztowej 3 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Basztowej 23 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Ariańskiej 17 w Krakowie | Kamienica przy ulicy św. Łazarza 11 w Krakowie | Kamienica przy ulicy św. Gertrudy 2 w Krakowie | Kamienica Gostkowskich w Krakowie | Kamienica Goryszowskich w Krakowie | Kamienica przy ulicy Szlak 4 w Krakowie | Kamienica przy ulicy Szlak 31 w KrakowieOceń: Kamienica przy ulicy św. Tomasza 15 w Krakowie