Kamienica Niderlandowska w Krakowie

---

Historia

Właściwości architektoniczne oraz bogata historia kamienicy w Krakowie są niezwykle interesujące. Działka, na której wzniesiono kamienicę, została wydzielona z posesji wójtowskiej, a ta sama posesja obejmowała także teren zajmowany obecnie przez sąsiednią Kamienicę Gostkowskich (nr 3/5). To imponujące miejsce powstało w drugiej połowie XIV wieku, kiedy to budynek przybrał murowaną formę. Następnie, w wieku XV, nastąpiła przebudowa, której efektem była typowa krakowska kamienica. Wzniesiono również oficynę tylną.

Między latami 1561 a 1564 kamienicę nabył od rodziny Bonerów Daniel Chroberski, który był złotnikiem, członkiem Rady Miejskiej oraz starszym zboru kalwińskiego. W czasie, gdy tam mieszkał, w budynku rezydował również Faust Socyn. Zdarzenie, które miało miejsce 30 kwietnia 1598 roku, wstrząsnęło społecznością. Grupa krakowskich studentów, podburzona przez katolicki kler, wywlekła chorego Socyna z mieszkania i spaliła jego księgozbiór, próbując przy tym pozbawić go życia.

Na przełomie XVI i XVII wieku kamienica stała się własnością Jakuba von Endena, który zdecydował się na gruntowną przebudowę. Wówczas nadbudowano drugie piętro oraz założono nowy dach, który łączył cechy dachu pogrążonego i kalenicowego. Dodatkowo dobudowano oficynę boczną od strony ulicy Gołębiej, co stworzyło trzeci trakt budynku frontowego, łącząc go z tylną oficyną. Od drugiej ćwierci XVII wieku kamienica była w rękach rodzin szlacheckich i patrycjuszowskich.

W okresie tym przeszła przez ręce Chroberskich, a następnie wójta warszawskiego S. Baryczki oraz architekta W. Senesa. Na przełomie XVII i XVIII wieku do nowego właściciela, kasztelana oświęcimskiego M. Czernego, dołączył ród Ankwiczów. W drugiej ćwierci XIX wieku kamienica przeszła renowację. Niestety, w 1850 roku budynek całkowicie spłonął podczas wielkiego pożaru Krakowa.

Jednak już w 1856 roku odbudowano go według projektu Tomasza Majewskiego. W drugiej połowie XIX wieku kamienica została przekształcona w budynek czynszowy. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku dokonano modernizacji, dodając trzecie piętro, które zaprojektował Saul Wexner. Ostateczny wpis kamienicy do rejestru zabytków nastąpił 20 czerwca 1967 roku, a budynek figuruje również w gminnej ewidencji zabytków.

Architektura

Aktualny wygląd kamienicy jest wynikiem gruntownej odbudowy, która miała miejsce w roku 1856. Obiekt ten charakteryzuje się czterema kondygnacjami, a jego fasada, składająca się z trzech osi, jest usytuowana wzdłuż ulicy Brackiej.

Na parterze znajdują się trzy boniowane portale, które są półkoliście zwieńczone. Spośród nich, portal w trzeciej osi wyróżnia się większym rozmiarem i w przeszłości pełnił rolę głównej bramy. Nad tym portalem umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą herb Ankwicz.

Obecnie głównym wejściem do budynku jest portal umiejscowiony w środkowej osi. Ważnym elementem architektonicznym są także gzymsy, które oddzielają parter od pierwszego piętra oraz pierwsze piętro od drugiego. W środkowej osi, na pierwszym piętrze, znajduje się balkon, co dodaje elegancji całej fasadzie.

Okna na pierwszym i drugim piętrze są ozdobione gzymsami nadokiennymi, co podkreśla klasyczny styl budynku. Ulokowana od strony ulicy Gołębiej elewacja ma aż jedenaście osi. Jest ona podparta trzema szkarpami, z których jedna znajduje się w narożniku budowli.

Wnętrza kamienicy zachowały znaczny kawałek oryginalnego wyposażenia, które datuje się na połowę XIX wieku, co sprawia, że budynek jest nie tylko atrakcyjny wizualnie, ale także historycznie istotny.

---

Oceń: Kamienica Niderlandowska w Krakowie

---