Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krakowie (ul. Zamoyskiego)

---

Architektura

Świątynia, znana jako Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, wzniesiona została z cegły, z charakterystycznymi kamiennymi detalami. Projekt architektoniczny oparto na tradycyjnym planie krzyża łacińskiego, co nadaje jej wyjątkowego charakteru.

Budowla ma formę trójnawowej bazyliki, w której wyróżnia się transept oraz pięciobocznie zamknięte, jednoprzęsłowe prezbiterium. Wokół prezbiterium rozmieszczono kaplice boczne, które są integralną częścią tego architektonicznego założenia. Fasada kościoła jest usytuowana bokiem do ulicy Zamojskiego, co nadaje całej konstrukcji specyficznego układu przestrzennego.

Główne wejście do świątyni to kamienny, półkolisty portyk arkadowy, wsparte na kolumnach z stylizowanymi kapitelami. Po jego bokach znajdują się dwie niskie, czworoboczne wieżyczki, które są pokryte osobnymi dachami. Całość dopełnia trójkątny szczyt fasady, zdobiony sterczynami, na których umieszczono eleganckie, żeliwne krzyże.

Od strony ulicy Zamojskiego, elewacje boczne zostały oszkarpowane, co nadaje im dodatkowej dynamiki. Całość obiega arkadkowy fryz, co stwarza iluzję lekkości. Ściana transeptu ozdobiona jest trójkątnym szczytem, a na sterczynach znajdują się kamienne posągi przedstawiające Chrystusa oraz Matkę Bożą Bolesną. Ponadto, przy prezbiterium zbudowano czworoboczną wieżę zegarową, która jest nakryta namiotowym hełmem.

Lico wieży prezentuje się efektownie dzięki pasowemu układowi cegieł, wykonanemu z zendrówki oraz tzw. spieków. W pozostałych częściach świątyni zastosowano różowo-ugrową fugę, a obramienia okien ozdobiono kształtkami w kolorze złotym, co przyczynia się do estetycznego wyrazu budowli. Na początku dach pokryty był ceramiczną, drobną karpiówką, która w latach 70. została zastąpiona blachą, co z jednej strony poprawiło jego funkcjonalność, z drugiej – wpłynęło na jego estetykę.

Wnętrze kościoła

Wnętrze tego świątyni zachwyca swoją unikalną architekturą. Nawa główna wyróżnia się wysokością w porównaniu do naw bocznych, co nadaje całości monumentalny charakter. Nawy oddzielone są zasadniczo niskimi kolumnami, na których spoczywają półkoliste arkady. Przestrzeń, która tworzy skrzyżowanie nawy głównej z transeptem, wieńczy kopulaste sklepienie.

Na początku, wnętrze pozbawione było dekoracji malarskiej, a ściany, filary oraz sklepienia pokrywała jedynie pobiałą. Niektóre elementy, w tym łuki arkadowe, pozostawiono w surowym stanie, odsłaniając cegłę. W latach 1922-1923 dokonano jednak znaczącej przemiany, kiedy to ściany i sklepienia zyskały ornamentalne malowidła, które nawiązywały do Litanii Loretańskiej oraz ukazywały sceny z życia Maryi. Autorstwo tych dzieł przypadło prof. Julianowi Krupskiemu z Lwowa. W tym samym czasie zrealizowano także pseudomarmoryzację trzonów kolumn.

Ten malowniczy wystrój przetrwał do lat 70. XX wieku, kiedy w latach 1970-1973 zdecydowano się na nowe malowidła ścienne. Zastąpiły one wcześniejsze kompozycje, udekorowane mozaikami, które stworzył Stanisław Jakubczyk.

Właśnie w prezbiterium, w roku 1908, wzniesiono ołtarz główny. Autorzy projektu, Jan Sas-Zubrzycki oraz wykonawca, profesor o rzeźbiarskim fachu, Stanisław Wójcik, przyczynili się do powstania drewna ołtarza, który składa się z mensy otoczonej kolumnami oraz architektonicznej nastawy zwieńczonej trójkątnym szczytem. Centralną część ołtarza zajmuje nisza zamknięta trójlistnym łukiem, w której umieszczono obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, ozdobiony rzeźbioną, złoconą ramą przedstawiającą kwiaty oraz liście passiflory.

Obraz, będący kopią wizerunku z rzymskiego kościoła OO. Redemptorystów pw. św. Alfonsa z 1866 roku, został przywieziony z Rzymu przez Bernarda Łubieńskiego. Warto zauważyć, że podgórski obraz wykonano na desce mahoniowej i ma wymiary 53 x 41 cm.

Nad niszą obrazu umiejscowione są płyciny. Dwie boczne płyciny zawierają polichromowane płaskorzeźby, które przedstawiają po lewej stronie scenę Zwiastowania, a po prawej Nawiedzenie św. Elżbiety. Natomiast płycina znajdująca się nad obrazem składa się z trzech kwater, które pokazują Boże Narodzenie w centralnej części oraz pokłon trzech króli i pokłon pasterzy po bokach.

Integralną częścią ołtarza jest także tabernakulum, które umiejscowiono pod małym baldachimem z czterema potrójnymi wiązkowymi kolumnami oraz ażurową czaszą kopuły. Tło tego tabernakulum zdobi złocona ściana, uwieczniająca płaskorzeźby z motywami eucharystycznymi, między innymi baranka i wici roślinne.

Ołtarz umieszczony został pod imponującym baldachimem, zbudowanym z czterech par wiązkowych kolumn, dźwigających arkady oraz kopułę o ostrołukowych wykrojach. Płaskorzeźba na arkadzie frontowej przedstawia scenę ukrzyżowania Chrystusa, a w zwieńczeniu arkady adorują krzyż dwa anioły. Nad przednimi kolumnami, po bokach kopuły, znajdują się baldachimowe altany z figurami świętych: Stanisława oraz Wojciecha. Wykończenie kopuły stanowi baldachim, pod którym znajduje się figura Chrystusa ukazana w pozycji stojącej z ramionami na boku.

W 1908 roku osadzono także ołtarz św. Józefa w kaplicy przy północnym ramieniu transeptu, ten także został zaprojektowany przez Jana Sas-Zubrzyckiego, a wykonany przez snycerza Andrzeja Lenika. Natomiast w 1913 roku dokonano wymiany obrazu św. Józefa w tej kaplicy, na dzieło autorstwa Józefa Kestnera z Wiednia.

W 1909 roku przy filarze w narożniku prezbiterium i transeptu umieszczono ambonę, wykonana przez Stanisława Wójcika na podstawie projektu Sas-Zubrzyckiego. Ta ambona, posiadająca wieloboczny kształt oparty na filarze, zdobiona była symbolami ewangelistów, a wszystko to zwieńczono kopułowym baldachimem z figurą Chrystusa. Po II wojnie światowej ambona została rozebrana, a tylko fragmenty przetrwały, tworząc nową, mniejszą konstrukcję.

Rok 1909 to także czas, gdy założono instalację elektryczną, co pozwoliło na zamontowanie żyrandoli oraz kinkietów, które zamówiono w krakowskiej firmie Stanisława Sulikowskiego. W tym samym roku umieszczono na chórze muzycznym organy, które były dziełem firmy Rudolfa Haasego z Lwowa.

Wyposażenie kościoła trwało przez wiele lat od chwili jego wzniesienia, a część prac kontynuowano nawet przed wybuchem II wojny światowej. Jednakże nie były to dzieła autorstwa Sas-Zubrzyckiego, gdyż ołtarze w transepcie są przykładem produkcji masowej, realizowanej w warsztatach bawarskich i austriackich.

W latach 1971-1972 kościół przeszedł metamorfozę, wprowadzając wiele znaczących zmian swojej świątyni.

Seminarium

W roku 2023 w ramach znaczącej reorganizacji, z Tuchowa do domu zakonnego przetransportowano Wyższe Seminarium Duchowne Redemptorystów, które znajduje się przy kościele Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krakowie. Decyzja ta ma na celu wzmocnienie lokalnej wspólnoty duchowej oraz ułatwienie dostępu do edukacji duchowej w regionie.

---

Oceń: Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krakowie (ul. Zamoyskiego)

---