Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie (ul. Kopernika)

---

Historia

Historia Kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie jest ściśle związana z obecnością jezuitów, którzy zadomowili się w tym miejscu w 1868 roku. Już w dwa lata później zbudowano pierwszą kaplicę, jednak jej pojemność szybko okazała się niewystarczająca. W związku z tym, w 1903 roku podjęto decyzję o wzniesieniu nowej, znacznie większej świątyni, bazując na projekcie architekta Franciszka Mączyńskiego.

Pierwotnie na terenie, który zakupili jezuici, znajdowała się duża nieruchomość należąca do Piotra Józefa Szyryna. Ta posiadłość obejmowała ogród owocowo-jarzynowy, tzw. „pałacyk angielski” oraz szereg mniejszych, parterowych budynków. Jezuici nabyli ją za sumę 16 tys. złr. W ramach przygotowań, postanowiono w 1869 roku adaptować budynek przy dzisiejszej ul. Kopernika na prowizoryczną kaplicę, co wymagało rozbiórki istniejącej struktury, pozostawiając jedynie fundamenty oraz ściany nośne.

Rozbiórka rozpoczęła się w czerwcu 1869 roku, a wkrótce potem przystąpiono do budowy nowych elementów, takich jak zakrystia oraz górna kaplica, poświęcona św. Alojzemu. Ostatecznie na tym miejscu wzniesiono nowy dach, a w 1870 roku położono posadzkę z belgijskiego marmuru. Powstały również charakterystyczne arkady, które oddzielały boczne nawy od głównej. Wnętrze kaplicy wykonano z wysokiej jakości materiałów, co przyczyniło się do stworzenia miejsca zarówno sakralnego, jak i estetycznego. Jej wymiary wynosiły 21 m długości, 11 m szerokości oraz 9 m wysokości. W kaplicy umieszczono ołtarz główny z obrazem Serca Jezusowego, przywiezionym z Białorusi, oraz dwa boczne ołtarze dedykowane Matce Bożej i św. Józefowi, które artystycznie zaprojektował Antoni Reichenberg.

W roku 1889 zrealizowano projekt nowego, bogato rzeźbionego ołtarza głównego, a obrazy w bocznych ołtarzach zastąpiono rzeźbami autorstwa artysty Mayera z Monachium. Następnie podjęto decyzję o dobudowie przestronnej sali, która pomieściła dodatkową kaplicę oraz zakrystię dla kleryków. 28 sierpnia 1870 roku miała miejsce ceremoniał poświęcenia kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego, która, przez następne 42 lata, była ważnym miejscem dla wierzących. Ostatnie nabożeństwo odbyło się tutaj 20 maja 1912 roku, po czym Najświętszy Sakrament został przeniesiony do nowego, sąsiadującego kościoła, co spowodowało rozpoczęcie rozbiórki kaplicy 21 maja.

W dniu 1 listopada 1909 roku, biskup sufragan krakowski Anatol Nowak, dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy kościół. Budowa trwała do 1912 roku, jednak ze względu na działania wojenne, prace związane z wyposażeniem i dekorowaniem obiektu przedłużyły się znacznie. Oficjalna konsekracja kościoła miała miejsce 29 maja 1921 roku, a dokonał jej biskup Anatol Nowak w towarzystwie 24 innych biskupów przybyłych do Krakowa na Konferencję Episkopatu Polski.

W 1960 roku papież Jan XXIII nadał świątyni tytuł bazyliki mniejszej, a od 1966 roku jest ona wpisana do rejestru zabytków. W tym samym roku, 29 października, biskup Karol Wojtyła poświęcił kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu, co dodało kolejny wymiar i funkcję do istniejącej już przestrzeni kościoła.

Architektura

Twórca architektury kościoła, w swoim projekcie, z powodzeniem połączył elementy modernizmu oraz tradycji z różnych epok, takich jak styl romański, gotycki i barokowy. Wieża, sięgająca do 68 metrów, plasuje się w czołówce najwyższych budowli w Krakowie, stanowiąc niezwykły punkt orientacyjny.

Ściany kościoła zbudowane są z charakterystycznej czerwonej cegły, co nadaje budowli niepowtarzalny wygląd, a detale architektoniczne i obramienia okien wykonano z szarego kamienia. W centralnej części każdego okna umieszczono mozaiki, które przedstawiają herby miast, które odegrały kluczową rolę w procesie budowy tego wspaniałego obiektu.

Pod wieżą, nad portalem wejściowym, można podziwiać mozaikę przedstawiającą Przebicie boku Chrystusa, wykonaną na podstawie projektu Jana Bukowskiego. Jeszcze wyżej znajdują się rzeźby autorstwa Xawerego Dunikowskiego, które z pewnością przyciągają wzrok odwiedzających. Na uwagę zasługuje również postać Chrystusa, odlana w kamieniu przez Karola Hukana, a boczne postacie, odlane z ołowiu w 1913 roku, symbolizują ból i cierpienie ludzkości, która poszukuje ukojenia w Bożym Sercu.

Na zewnątrz zakrystii, na tle wschodniej ściany kościoła, odnajdziemy pomnik Franciszka Mączyńskiego, twórcy tej świątyni. Został on stworzony w 1912 roku przez Xawerego Dunikowskiego, a jego brązowy posąg był darem wdowy po architekcie, przekazanym jezuitom w 1953 roku.

Wnętrze i wyposażenie

Bazylika jest podzielona na trzy nawy, co nadaje jej wyjątkowy charakter. Dla tego budynku zastosowano jako pierwsze w Krakowie sklepienia żelbetowe. Ponadto, posadzka bazyliki przywołuje wzory charakterystyczne dla kościołów starochrześcijańskich.

W latach 1914-1918 realizowano w tej świątyni polichromię sklepienia, według projektu Jana Bukowskiego. Natomiast w nawie głównej, mozaiki zaprojektowane przez Leonarda Strojnowskiego zostały wprowadzone w 1922 roku, a ławki zaprojektowane przez Franciszka Mączyńskiego wzbogaciły wnętrze.

Jednym z elementów wyposażenia są konfesjonały, których dekoracje również zaplanował Jan Bukowski. Stacje drogi krzyżowej, zakupione przez zakon jezuitów we Francji w 1937 roku, były przeznaczone do kościołów w Kołomyi. Jednak ostatecznie przywieziono je do Krakowa w 1946 roku i zamontowano na stałe w 1959 roku.

Ołtarz główny, dzieło Franciszka Mączyńskiego, zbudowano w latach 1915-1920. Natomiast fryz mozaikowy w prezbiterium zaprojektował Piotr Stachiewicz w 1913 roku, a jego wykonaniem zajęła się wenecka firma Angelo Gianese. Mozaika, o długości 30 metrów, została wprowadzona do kościoła w 1921 roku. Przedstawia ona hołd złożony Chrystusowi przez polskich świętych oraz błogosławionych, prowadzonych przez św. Stanisława, a także naród polski, który jest prowadzenie do Jezusa przez królową Jadwigę Andegawenkę oraz króla Władysława Jagiełłę.

W kościele znajduje się sześć bocznych ołtarzy, w których umieszczono rzeźby wykonane w stiuku przez Karola Hukana w latach 1920-1930. Szczególnie wyróżnia się Ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, który uznawany jest przez historyków sztuki za jedno z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Polsce, pochodzące z okresu międzywojennego. Matka Boska przedstawiona jest w koronie, adorowana przez grupę ośmiu aniołów.

Organy

Organy w Kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie, zainstalowane w 1928 roku, pochodzą z renomowanej firmy braci Riegerów z Karniowa, nosząc numer opus 2317. Instrument ten przeszedł kilka remontów, z ostatnim w 2007 roku, i obecnie dysponuje 47 głosami oraz elektryczną trakturą. Utrzymane w stylu romantycznym, organowe brzmienia odzwierciedlają charakterystyczne cechy budownictwa organowego z przełomu XIX i XX wieku.

Dyspozycja instrumentu, która stanowi o jego niezwykłości, przedstawia się następująco:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
1. Bourdon 16′	1. Flauto Principale 8′	1. Geigen-principal 8′	1. Kontrabass 16′
2. Principal 8′	2. Gedeckt 8′	2. Flûte harmonique 8′	2. Subbass 16′
3. Doppel-gedeckt 8′	3. Portunal-flöte 8′	3. Aeoline 8′	3. Violonbass 16′
4. Concert-flöte 8′	4. Salicional 8′	4. Vox coelestis 8′	4. Quintbas 10 2/3′
5. Fugara 8′	5. Principal 4′	5. Gemshorn 4′	5. Octavbass 8′
6. Quintaton 8′	6. Rohrflöte 4′	6. Travers-flöte 4′	6. Bassflöte 8′
7. Octave 4′	7. Flageolett 2′	7. Quintflöte 2 2/3′	7. Cello 8′
8. Gedeckt-flöte 4′	8. Flautino 1′	8. Piccolo 2′	8. Octave 4′
9. Quinte 2 2/3′	9. Cornett 3-4 fach	9. Terzflöte 1 3/5′	9. Posaune 16′
10. Super-octave 2′	10. Mixtur 3 fach	10. Mixtur 3 fach	10. Trompete 8′
11. Mixtur 4 fach	11. Clarinette 8′	11. Oboe 8′	Glocken*
12. Fagott 16′	Glocken*	12. Vox humana 8′	_
13. Trompete 8′	_	13. Clairon 4′

---

Oceń: Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie (ul. Kopernika)

---