Muzeum Archeologiczne w Krakowie

---

Historia

Muzeum Archeologiczne w Krakowie, znane pierwotnie jako Muzeum Starożytności, powstało z inicjatywy, która miała na celu zbieranie i ochronę cennych znalezisk archeologicznych. Jego pierwsza siedziba mieściła się w Bibliotece Jagiellońskiej, zlokalizowanej przy ulicy św. Anny. Po 14 latach muzeum przeniosło się na ulicę Sławkowską 17, a w 1967 roku znalazło swoją aktualną lokalizację przy ulicy Senackiej 3, gdzie funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

Podczas inauguracji Muzeum zainicjowano apel do społeczeństwa, zachęcając obywateli do oddawania znalezisk oraz obiektów archeologicznych, które mogłyby wzbogacić jego zbiory. Dzięki spontanicznemu wsparciu społeczności, Muzeum zyskało wiele cennych eksponatów, w tym niezwykle ważny posąg Światowida z Zbrucza. Równocześnie Muzeum rozpoczęło przeprowadzanie własnych badań archeologicznych, co przyczyniło się do dalszego wzbogacenia kolekcji, która obecnie liczy ponad 773 000 zabytków.

Badania te były prowadzone na wielu ważnych terenach, w tym na Ukrainie, Litwie, Białorusi oraz przede wszystkim w Małopolsce, regionie, który jest kluczowym obszarem zainteresowań Muzeum. W 1949 roku, w związku z powstaniem Nowej Huty, Muzeum rozpoczęło wykopaliska na tym terenie. Obszar ten zyskał renomę jednego z najlepiej zbadanych w Polsce. Dodatkowo, Muzeum prowadziło swoje badania w Górach Świętokrzyskich, gdzie w czasach starożytnych rozwijało się hutnictwo żelaza.

Obecnie Muzeum Archeologiczne w Krakowie oferuje bogaty program wystaw zarówno stałych, jak i czasowych, co czyni je miejscem atrakcyjnym dla szerokiego grona zwiedzających. Oprócz eksponatów, Muzeum realizuje działalność wydawniczą, publikując serię „Biblioteka MAK”, z której do tej pory wydano 9 tomów, oraz czasopismo „Materiały Archeologiczne”, które doczekało się 42 tomów. Warto również wspomnieć, że do roku 2006 opublikowano 25 tomów „Materiałów Archeologicznych Nowej Huty”.

Dyrektorzy

W historii Muzeum Archeologicznego w Krakowie pełniący funkcje dyrektorskie odgrywali kluczowe role, kształtując działalność tej instytucji oraz jej rozwój.

• Gotfryd Ossowski (1850-1894),
• Włodzimierz Demetrykiewicz (1894-1937),
• Tadeusz Reyman (1937-1955),
• Stefan Nosek (1955-1961),
• Kazimierz Radwański (1961-1995),
• Jacek Rydzewski (1995-2011),
• Jacek Górski (od 2011).

Każda z tych osób miała wpływ na rozwój muzeum, przyczyniając się do jego znakomitej reputacji oraz znaczenia w dziedzinie archeologii.

Budynek

Obszar, na którym usytuowane jest muzeum, ma bogatą historię, która sięga IX-XIII wieku, kiedy to funkcjonowały tutaj drewniano-ziemne umocnienia podgrodzia Okół. Następnie, od XIV wieku, zaczęto wznosić mur obronny miasta. Fragmenty tych obronnych konstrukcji są obecnie widoczne w podziemiach muzeum oraz w północno-wschodniej części ogrodu.

W północno-zachodnim narożniku kompleksu oraz pod murem ogrodzenia od ul. Poselskiej zachowały się relikty dawnych fortyfikacji, a także baszty Murarzy, która stanowi główny punkt wejścia do budynku muzeum. Na terenie Muzeum Archeologicznego niegdyś funkcjonowały m.in.: dwór Gniewosza z Dalewic, dwór opata tynieckiego oraz łaźnia miejska. Od początku XVII do końca XVIII wieku istniał tu również kościół św. Michała i św. Józefa wraz z klasztorem karmelitów bosych.

Po III rozbiorze Polski, klasztor został zniesiony na podstawie decyzji cesarza Józefa II, a w jego miejsce władze austriackie zorganizowały sąd oraz więzienie. W 1874 roku, po wyburzeniu kościoła, rozpoczęto budowę nowej siedziby sądu, do której dobudowano kaplicę. W 1956 roku miasto przekazało budynek po byłym więzieniu na potrzeby kultury. Od 1964 roku, w miarę postępu prac remontowych, zaczęły się przenosiny różnych instytucji, w tym pracowni, biblioteki, magazynów oraz sal wystawowych.

W związku z nadchodzącą 175. rocznicą powstania muzeum, która przypadnie w 2025 roku, przewidziano szereg zmian w jego siedzibie przy ulicy Senackiej. W pierwszej fazie projektu planowane jest powiększenie przestrzeni wystawienniczej przez adaptację dotychczas nieużytkowanego poddasza. W wyniku tych działań powierzchnia użytkowa muzeum wzrośnie o 700 m², a w nowo zaadaptowanej przestrzeni powstanie zarówno nowa wystawa stała, jak i nowoczesna sala konferencyjna, która umożliwi także prowadzenie zajęć edukacyjnych.

Wystawy

W Muzeum Archeologicznym w Krakowie znajdują się różnorodne wystawy, które przybliżają historię regionu oraz jego dziedzictwo kulturowe. Wśród stałych ekspozycji w gmachu głównym, zwiedzający mają okazję odkryć fascynujące prace na kilku specjalistycznych wystawach.

Pradzieje i średniowiecze Małopolski to wystawa, która z niezwykłą starannością porusza liczne aspekty życia dawnych mieszkańców tego terenu. Nowoczesne wizualizacje oraz dostosowanie aranżacji do potrzeb osób z niepełnosprawnościami czynią ją bardziej dostępną i atrakcyjną dla każdego. Kluczowy jest ciągły rozwój merytoryczny, który pozwala na zaprezentowanie istotnych momentów w historii regionu, na przykład:

• 70.000 p.n.e. – człowiek neandertalski,
• 26.000 p.n.e. – Homo sapiens jako łowca mamutów,
• 5300 p.n.e. – ostatni myśliwi i pierwsi rolnicy,
• 700 p.n.e. – w czasach ciałopalenia – kultura epoki brązu,
• 250 p.n.e. – Celtowie w regionie,
• 160 n.e. – barbarzyńcy okresu wpływów rzymskich,
• 1000 n.e. – na progu chrześcijaństwa,
• 1300 n.e. – w Krakowie.

Mamy nadzieję, że nasza publiczność entuzjastycznie przyjmie nową prezentację regionu i wciąż chętnie będzie gościć na ekspozycjach.

Kolejną ważną wystawą jest Podziemia Muzeum Archeologicznego, dedykowana nie tylko historii samego miejsca, ale także ludziom, którzy byli w nim więzieni. Na ekspozycji można zobaczyć niezwykły fragment muru miejskiego z przełomu XIV i XV wieku oraz celę śmierci, stanowiącą mroczny testament czasu okupacji niemieckiej.

Sezonowe wystawy obejmują również dzieje Rynku krakowskiego oraz kościoła św. Wojciecha. Jest to wyjątkowa okazja do zwiedzania koncentrującego się na głównym rynku Krakowa, czynna od maja do października. Ponadto, Garncarstwo pradziejowe jest dostępne w Lamusie przy dworze w Branicach i opowiada historię ceramiki od VI tysiąclecia p.n.e. do XIII n.e.

Niektóre wystawy są aktualnie zamknięte z powodu prac modernizacyjnych, na przykład Bogowie starożytnego Egiptu, będąca prezentacją zabytków z trzech znaczących kolekcji, w tym sarkofagów z el-Gamhud. Warto również zwrócić uwagę na peruwiańskie zbioryWładysława Klugera, która pokazuje naczynia i tkaniny z południowoamerykańskiego wybrzeża Pacyfiku, przekazane Akademii Umiejętności w Krakowie.

Inne istotne wystawy to waza z Bronocic, będąca kopiami odkrytego naczynia z interesującym zdobieniem, oraz Światowid ze Zbrucza. Te obiekty stanowią niezwykle ważną część kolekcji muzeum i zostaną ponownie zaprezentowane po zakończeniu prac remontowych.

Oprócz wystaw stałych i sezonowych, Muzeum organizuje również czasowe. Należą do nich ekscytujące ekspozycje, jak Archeologiczna autostrada, pokazująca odkrycia krakowskich archeologów, oraz Ukraina przed wiekami, prezentująca bogate zbiory zwiazane z historią tej części Europy.

Ponadto Chrzest 966 i jego znaczenie dla chrystianizacji kraju, a także wystawa dotycząca kawy i jej roli w kulturze to przykłady znakomitych przygotowań do różnych tematów, które z pewnością zainteresują odwiedzających.

Mieszczańska kultura palenia tytoniu to kolejne zaskakujące podejście, ukazujące nowożytne zabytki w ich kontekście, co prowadzi do fascynującej podróży przez historię Krakowa. Ostatecznie Muzeum nie zapomina o Zabytku miesiąca, gdzie prezentowane są pojedyncze znaleziska o szczególnych walorach informacyjnych.

Muzeum Archeologiczne w Krakowie jest także przestrzenią dla ekspozycji z innych muzeów krajowych i zagranicznych. Ostatnio bardzo emocjonującą wystawą była Pompeje. Życie i śmierć w cieniu Wezuwiusza, która przyciągnęła wielu zainteresowanych i została uznana za „Najważniejszą Wystawę 2019” w rankingu Archeologicznych Sensacji.

Status prawny Muzeum

Muzeum Archeologiczne w Krakowie funkcjonuje zgodnie z szeroką gamą przepisów prawnych, które regulują jego działalność. Obejmuje to m.in. ustawę o muzeach, ustawę o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, ustawę o finansach publicznych oraz ustawę o ochronie zabytków. Kluczowym dokumentem jest także statut Muzeum, który został przyjęty na podstawie Uchwały nr 438/08 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 29 maja 2008 roku.

Na mocy tego statutu Muzeum jest definiowane jako samorządowa instytucja kultury, która uzyskała odrębność prawną oraz ekonomiczno-finansową, przy czym organizatorem instytucji jest Województwo Małopolskie. Taki model zapewnia odpowiednie ramy organizacyjne i finansowe dla działań Muzeum.

W kontekście nadzoru, instytucja ta podlega Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które jest odpowiedzialne za ogólny nadzór nad jej działalnością. Z kolei bezpośrednie kierowanie Muzeum powierzono Zarządowi Województwa Małopolskiego, który ma decydujący wpływ na jego funkcjonowanie.

Dodatkowo, w strukturze Muzeum funkcjonuje jedenastoosobowa Rada Muzeum, której członkowie są powoływani oraz odwoływani przez Zarząd Województwa Małopolskiego. Wewnętrzne zasady, regulujące sposób pracy Muzeum, określone są w Regulaminie Organizacyjnym, co pozwala na efektywne zarządzanie oraz organizację działalności tej instytucji.

---

Oceń: Muzeum Archeologiczne w Krakowie

---