Stefan Nosek

---

Życiorys

Stefan Nosek pochodził z rodziny robotniczej. W 1928 roku zakończył edukację w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego i podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego studia obejmowały historię, które prowadził prof. L. Piotrowicz, oraz prahistorię pod okiem prof. Włodzimierza Demetrykiewicza i doc. J. Żurowskiego. W trakcie nauki pracował w Bibliotece Jagiellońskiej, a następnie w Zakładzie Archeologii Prahistorycznej UJ oraz w Muzeum Archeologicznym PAU, gdzie przebywał od 1933 roku.

W 1937 roku zyskał tytuł kustosza Muzeum, a rok później obronił pracę doktorską zatytułowaną „Kultura grobów skrzynkowych i podkloszowych w Polsce południowo-wschodniej”. Podczas kampanii wrześniowej służył jako podporucznik rezerwy, a w okresie okupacji niemieckiej podjął heroiczną próbę ochrony zbiorów Muzeum Archeologicznego przed zniszczeniem oraz wywiezieniem do Niemiec.

1 października 1945 roku rozpoczął pracę na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie udało mu się zorganizować lokalny ośrodek archeologiczny. Pełnił funkcje kierownika Katedry Archeologii Polski nowo powołanego Wydziału Humanistycznego UMCS, który sam współtworzył, oraz p.o. dziekana. W 1953 roku powrócił do Krakowa, gdzie przejął kierownictwo Zakładu Archeologii Polski IHKM PAN, a następnie objął stanowisko dyrektora Muzeum Archeologicznego w Krakowie, które sprawował od 1955 do 1961 roku.

W 1947 roku uzyskał habilitację na UJ pod kierunkiem prof. Józefa Kostrzewskiego na podstawie pracy „Zagadnienie Prasłowiańszczyzny w świetle prehistorii”. Tytuł profesora nadzwyczajnego przyznano mu w 1954 roku, a zwyczajnego w 1966 roku. Uczestniczył w 1952 roku w przygotowywaniu badań Grodów Czerwieńskich. Jego wkład w naukę koncentrował się na pradziejach oraz wczesnym średniowieczu w Polsce, z szczególnym uwzględnieniem młodszej epoki kamienia.

Stefan Nosek założył i redagował „Materiały Archeologiczne” oraz „Sprawozdania Archeologiczne”. Otrzymał liczne odznaczenia, w tym Złoty i Srebrny Krzyż Zasługi oraz Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego. Z żoną Zofią Stanisławą Leśniak (zm. 31 października 1976) doczekał się dwóch córek: Anny Marii Czyż (ur. 5 listopada 1939) i Elżbiety Rozalii Kowal (ur. 11 lipca 1945, zm. 30 marca 1979), która była mgr archeologii i pracownikiem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.

Po śmierci został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Wybrana bibliografia

Stefan Nosek miał na swoim koncie ponad 140 publikacji, które znacząco przyczyniły się do rozwoju archeologii i prehistorii. Jego prace obejmowały różnorodne tematy, w tym badania nad kulturami zamieszkującymi Polskę w przeszłości.

• Kultura grobów skrzynkowych i podkloszowych w Polsce południowo-wschodniej, opublikowana w 1948 roku jako III tom „Prac Prehistorycznych PAU”,
• Zagadnienie Prasłowiańszczyzny w świetle prehistorii, opublikowane w „Światowicie” w tomie 19 z 1948 roku, obejmujące strony 1–178,
• Kultura amfor kulistych na Lubelszczyźnie, zamieszczona w „Annales UMCS”, tom F, wolumen V, strony 55–158,
• Z najnowszych badań nad neolitem Małopolski, dostępna w Studiach i materiałach do badań nad neolitem Małopolski, wydana w 1965 roku, strony 7–45,
• Materiały neolityczne z Lubelszczyzny, opublikowane w „Annales UMCS”, tom F, wolumen II z 1947 roku, strony 207–213,
• Słowianie w pradziejach ziem polskich, Kr. 1946; wydanie II poszerzone ukazało się w L. 1950,
• Zagadnienie Prasłowiańszczyzny,
• Neurowie w świetle archeologii, opublikowane w „Przeglądzie Zachodnim” w roku 1952, numer 5/6, strony 270–278,
• Perspektywy archeologiczne, w: J. Czekanowski, Wstęp do historii Słowian, wydanie II, P. 1957, strony 428–449,
• Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, zamieszczone w „Annales UMCS”, tom F, wolumen VI z 1951 roku (druk: 1957, strony 502).

---

Oceń: Stefan Nosek

---