Nagrobek Filipa Padniewskiego

---

Kaplica i nagrobek Padniewskiego

Przebudowa Michałowicza

Kaplica, która niegdyś była gotycką budowlą pod wezwaniem Różyców, przeszła istotną transformację przeprowadzoną przez Michałowicza. W ramach tej przebudowy zlikwidowano oryginalne gotyckie sklepienie, a w jego miejscu wprowadzono żagielki oraz nowoczesne murowe tarcze. Na tych strukturach osadzono stylową kopułę, z charakterystycznym bębnem i latarnią, a następnie pokryto zewnętrzne mury tynkiem.

Wnętrze kaplicy dziś ma wygląd, który jest efektem późnoklasycznej adaptacji, zrealizowanej na zlecenie Zofii Arturowej Potockiej. Projekt wykonał znany architekt z Wiednia, Piotr Nobile, w latach 1832-1840. Warto zaznaczyć, że jedynym pozostałym oryginalnym elementem z czasów, gdy kaplica była dostosowywana do roli mauzoleum dla rodziny Potockich, jest nagrobek biskupa Padniewskiego.

Nagrobek Padniewskiego

Stworzony nagrobek odznacza się wyraźnymi różnicami w porównaniu do poprzednich dzieł Michałowicza, co dowodzi zastosowania padovanowskiej figury oraz specyficznego stylu kartuszów. Zamiast tradycyjnej, niemal półokrągłej niszy środkowej, która była znakiem rozpoznawczym wcześniejszych projektów, tym razem zastosowano niszę dwułuczną. Co więcej, cokół, po raz pierwszy w twórczości Michałowicza, wspierają trzy męskie hermy, które pełnią rolę zarówno dekoracyjną, jak i konstrukcyjną. Ich surowe wykończenie sugeruje, że mogły być wykonane przez pomocników artysty.

W porównaniu do wcześniejszych realizacji architektura nagrobka jest zauważalnie bardziej przemyślana; ograniczenie ornamentyki umożliwiło wyraźniejsze zarysowanie form. Dodatkowo, na nagrobku występuje zaskakująco mało motywów zdobniczych. Przykładowo, główki puttów umieszczono w żagielkach arkad oraz na sarkofagu, a ich rozmieszczenie podzielono elegancko girlandami. Poniżej zaś widnieją orły oraz kwadratowe, szlifowane kamienie na fryzie zwieńczenia.

Na kartuszach herbowych umieszczono wstęgi, które przedstawiają herby: po prawej stronie herb Nowina Padniewskich, a po lewej stronie herb Dryja, który przynależał do matki biskupa Małgorzaty z Zernickich, zwanej kasztelanką kaliską. Całość kompozycji nagrobka prezentuje się lekko, swobodnie wznosząc się ku górze, doskonale wypełniając smukłą niszę kaplicy. Po raz pierwszy pojawia się tu właściwa koordynacja plastyki, co jest charakterystyczne dla rozwiniętego renesansu.

Michałowicz, zachowując rygorystyczność, wykazuje również swobodę w używaniu elementów architektonicznych oraz dekoracyjnych. Zastosowanie dwułuczy nie jest jedynie funkcjonalnością, lecz również intencjonalnym zabiegiem estetycznym. Zamiast pilastrów, artysta wprowadza herma, które łączą się klamrami przerzuconymi przez sarkofag.

W istocie, światłocień – jeden z atrybutów malowniczego baroku – nie został tutaj zamierzony. Pierwotne światło naturalnie rozkłada się na nagrobku, co wpisuje się w renesansową koncepcję oświetlenia. Światło wnika do kaplicy poprzez okna latarni i bębna kopuły, a także przez duże okno, które wcześniej mieściło się w murze południowym.

Warto podkreślić, iż chrześcijański charakter nagrobka został niezwykle wyraźnie zaznaczony. Artysta w dość przemyślany sposób umieścił scenę pasyjną w żagielku u zbiegu łuków, w sposób, który uwydatnia Mękę Pańską. Zazwyczaj w tym miejscu umieszczano krzyż czy Zbawiciela Tryumfującego, co jeszcze bardziej podkreśla indywidualny charakter dzieła.

---

Oceń: Nagrobek Filipa Padniewskiego

---