Pomnik pamięci harcerzy plutonu „Alicja” w Krakowie

Pluton „Alicja” był grupą szturmową działającą na terenie Krakowa od wiosny 1943 roku. Jego powstanie wymagało odwagi oraz determinacji, a za jego stworzenie odpowiedzialny był Franciszek Baraniuk, znany pod pseudonimem Szulce. W skład jednostki wchodzili harcerze i harcerki, w większości w wieku od 17 do 20 lat, przy czym najstarszy uczestnik miał zaledwie 15 lat. Pierwszym dowódcą plutonu był Mieczysław Barycz, pseudonim Lis.

W lipcu 1943 roku, w obliczu trudności w utrzymaniu konspiracji i dyscypliny, pluton Alicja przeszedł pod dyspozycję Kierownictwa Dywersji Krakowskiego Okręgu Armii Krajowej, na rozkaz komendanta hm. Edwarda Heila, pseudonim Jerzy. Mimo tego, dowództwo nad plutonem pozostało w rękach Szarych Szeregów, co wprowadziło podwójne kierownictwo i dodatkowe wyzwania związane z zachowaniem tajemnicy.

Członkowie plutonu podejmowali różnorodne działania sabotażowe, obierając za cel m.in. kolportaż nielegalnej prasy oraz ataki na niemieckie instytucje. Akcje te obejmowały niszczenie aparatury filmowej w kinach (Akcja „Kino”), sabotaż kolejowy oraz zdobywanie broni. Dziewczęta, pod dowództwem Anny Surowiec, pseudonim Żywia, brały udział w zapewnieniu ubezpieczenia akcji oraz działaniach wywiadowczych.

Rozpoczęcie aresztowań miało miejsce w sierpniu i wrześniu 1943 roku, a najszybsze działania Gestapo nastąpiły po 14 listopada tego samego roku, prowadząc do zatrzymania większości członków Plutonu do kwietnia 1944 roku. Na tę sytuację wpływ miała zdrada Sławomira Mądrali, pseudonim Pirat, który postanowił współpracować z władzami, ratując własne życie, co w rezultacie doprowadziło do tragicznych egzekucji.

Członkowie plutonu zostali dotknięci brutalnymi represjami – wielu z nich zostało rozstrzelanych podczas publicznych egzekucji, zamordowanych w więzieniu na ul. Montelupich lub siedzibie Gestapo na ul. Pomorskiej 2. Tylko garstka, w tym Janina Potoczek, pseudonim Telimena, oraz Stanisław Pławecki, pseudonim Sulibor, przeżyli te dramatyczne wydarzenia. Przykład zdrady skończył się dla „Pirata” fatalnie – pomimo początkowych prób ocalenia, został rozstrzelany 31 marca 1944 roku, w swoim mieszkaniu przy ul. B. Limanowskiego.

Na tablicy umieszczonej na pomniku widnieją inskrypcje, które upamiętniają bohaterstwo i poświęcenie harcerzy, którzy walczyli o wolność i sprawiedliwość w trudnych czasach. Dziś pomnik ten służy jako przypomnienie o ich niezwykłej odwadze i determinacji.