Kościół św. Józefa w Krakowie (Podgórze)

---

Historia

W 1832 roku, inżynier Franciszek Brotschneider zrealizował projekt budowy kościoła na Rynku Podgórskim. Z biegiem lat, pod koniec XIX wieku, obiekt okazał się niewystarczający dla rosnącej parafii, która liczyła ponad 17 tysięcy wiernych. W 1905 roku, zdecydowano o jego wyburzeniu.

Nowa świątynia, zaprojektowana przez Jana Sas-Zubrzyckiego, została wzniesiona w latach 1905–1909. Budowa odbyła się na miejscu dawnej klasycystycznej świątyni, stosując wzorce architektury neogotyckiej. Kamień węgielny poświęcił proboszcz Antoni Gruszecki 13 maja 1905 roku, a ceremonia konsekracji miała miejsce 24 października 1909 roku.

W 1999 roku, proboszcz ks. Franciszek Kołacz zlecił przeprowadzenie renowacji świątyni. Modernizacji poddano ołtarz główny, ołtarze boczne, ambonę oraz organy. W trakcie prac, przywrócono również pierwotną kolorystykę, która została zmieniona na czerwono-niebieską w czasach ks. proboszcza Franciszka Mirka. Obecnie, kościół prezentuje się w biało-szarych odcieniach, co pozwoliło na odtworzenie jego historycznego charakteru.

Architektura

Budowla, która przyciąga uwagę, to neogotycki kościół z trzema nawami, posiadający transept oraz ambonę otaczającą prezbiterium. Dodatkowo, na szczególną uwagę zasługują kaplice, które zdobią boki naw oraz ambonę. Jest to obiekt, który harmonijnie wpisuje się w otaczającą przestrzeń, z charakterystyczną wieżą inspirowaną Kościołem Mariackim w Krakowie.

Nie można pominąć faktu, że sylwetka kościoła została w sposób przemyślany i świadomy wyeksponowana nad architekturą Rynku, co czyni go dominantą w tym malowniczym otoczeniu. Z pewnością jest to przykład mistrzowskiego połączenia formy i funkcji, który zachwyca zarówno mieszkańców, jak i turystów odwiedzających Kraków.

Wnętrze i wyposażenie

Wnętrze kościoła św. Józefa w Krakowie, wykreowane w stylu tzw. gotyku nadwiślańskiego, przypomina majestatyczną katedrę. Zachwyca ono różnorodnością elementów, w tym byłymi ołtarzami oraz ławkami, które w dużej mierze zostały stworzone z drewna.

W okresie powojennym doszło do zmiany lokalizacji niektórych ołtarzy i ambony. Arkady między ambitem prezbiterialnym a dawną kaplicą Serca Jezusowego zostały zamurowane, a kaplica przekształciła się na obecną: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i Wiecznej Adoracji. Prace nad pierwszymi ołtarzami: głównym i Zwiastowania miały miejsce w latach 1908–1909. Ołtarz główny, umiejscowiony w prezbiterium, był pierwotnie zaprojektowany bez nastawy, stanowiąc jedynie zestawienie mensy z tabernakulum oraz figurą św. Józefa.

Both mensa ołtarza głównego oraz tabernakulum, wykonane przez znanego artystę Zygmunta Langmana, stanowią jedne z niewielu źródłowo potwierdzonych dzieł Sas-Zubrzyckiego, wkomponowanych w to wnętrze. Mensa została wykuta przez lokalnego kamieniarza Bodnickiego, a tabernakulum, jak głosi umieszczony na nim napis, stworzył Piotr Seip w 1909 roku. Wnętrze dopełnia figura św. Józefa, dłuta krakowskiego rzeźbiarza.

Obok ołtarza głównego, w zachodnim transepcie, wzniosły się ołtarze Zwiastowania NMP, które, w przeciwieństwie do swojego głównego odpowiednika, posiadały rozbudowaną nastawę. Prace nad ich stworzeniem wykonali krakowscy rzeźbiarze: Wit Wisz, Maksymilian Krzyk oraz Jan Józef Górecki. Wspomniane postacie przyczyniły się także do powstania innych elementów wyposażenia kościoła, takich jak nekropolia z 1910 roku, boczne ołtarze Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Antoniego oraz ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej. W 1917 roku stworzono ołtarz św. Wincentego Ferreriusza, a w kaplicy Adoracji znalazł się neogotycki ołtarz Najświętszego Serca Jezusowego, zakupiony od oo. Franciszkanów z Krakowa.

Organy

Początkowo kościół nie posiadał organów. Na początku posługiwano się fisharmonią, która została ufundowana przez przeszłego proboszcza Szczepana Kaczmarskiego. W 1920 roku, pod przewodnictwem Józefa Niemczyńskiego, utworzono Komitet Obywatelski mający na celu zbiórkę funduszy na nowe organy. Zebrano wówczas 70 000 koron, lecz trwająca wojna polsko-bolszewicka przerwała ten proces. W 1921 roku zreorganizowano Komitet, co pozwoliło na zebranie reszty potrzebnych pieniędzy. Warszawska firma A. Homann zaproponowała organy w stylu gotyckim, które miał zarezerwowane do kościoła w Baku na Kaukazie, lecz wojna uniemożliwiła ich odbiór. Całkowity koszt wyniósł 7 500 000 Mkp.

W dniu 16 kwietnia 1922 roku dokonano poświęcenia organów oraz wmurowania specjalnej tablicy upamiętniającej, że parafianie zgromadzili fundusze na ich zakup „na chwałę Boga i na pamiątkę zmartwychwstania Polski”.

Ambona

Na styku transeptu i prezbiterium, znajduje się neogotycka ambona z drewna dębowego. Ta elegancka konstrukcja została stworzona przez Wita Wisza, Maksymiliana Krzyka oraz Jana Józefa Gureckiego w 1910 roku. Jest ona repliką kazalnicy, która znajduje się w Kościele Mariackim w Krakowie, zaprojektowanej przez Wisza. Ośmiobok ambony zdobią figury ewangelistów oraz doktorów Kościoła, usytuowane pod małymi baldachimami.

Pod korpusem możemy dostrzec, wśród akantowych liści, atrybuty ewangelistów oraz personifikacje Wiary, Nadziei i Miłości. Zapleczem ambony jest polichromowana płaskorzeźba przedstawiająca Jezusa jako Dobrego Pasterza, otoczona ornamentem nawiązującym do delfinów. Baldachim ambony wzbogacono o bogate motywy rzeźbiarskie, a nad całością unosi się rzeźba Ducha Świętego w formie gołębicy. Do mównicy prowadzą kręcone schodki, na których płaskorzeźbione są wyobrażenia siedmiu grzechów głównych, przedstawionych w formie zwierząt:

• żółw – lenistwo,
• pies i kot – gniew,
• ryba pożerająca mniejszą – łakomstwo,
• smok – chciwość,
• dwie małpy – nieczystość,
• wąż trzymający w paszczy jabłko – zazdrość,
• paw – pycha.

W trakcie budowy kościoła odkryto jaskinię, w której znajdowały się ślady prac alchemicznych, które według badaczy mogą pochodzić od mistrza Twardowskiego, czyli historycznego alchemika króla Zygmunta Augusta – Niemca Laurentiusa Dhura.

---

Oceń: Kościół św. Józefa w Krakowie (Podgórze)

---