Pracownia Bibliografii Bieżącej IH PAN

---

Historia

W 1953 roku w Krakowie został utworzony Zakład Dokumentacji, który działał jako część zorganizowanego w tym samym roku Instytutu Historii PAN w Warszawie. Na czoło Zakładu stanął Kazimierz Lepszy. W wyniku reorganizacji Instytutu Historii PAN, która miała miejsce w 1968 roku, na kierowniczym stanowisku Zakładu Dokumentacji zasiadł Wiesław Bieńkowski.

Pracownia przechodziła różnorodne zmiany w zakresie swojej nazwy. W 1962 roku zmieniła nazwę na Zakład Dokumentacji i Informacji Naukowej, a następnie w 1976 roku na Pracownię Informacji Naukowej IH PAN. W 1989 roku pracownia zyskała nowoczesne narzędzie w postaci komputera, co znacząco przyspieszyło proces wydawania Bibliografii. To tutaj po raz pierwszy w programie MICRO-ISIS opracowano indeks do tomu za rok 1987.

W latach 1953–1974 Zakład był zaangażowany w opracowanie trzytomowej, selektywnej Bibliografii historii polskiej, której pomysłodawcą był Gerard Labuda. W okresie od 1953 do 1962 roku zespół odpowiedzialny za opracowywanie tych publikacji prowadziła Helena Madurowicz-Urbańska, a w jego skład wchodzili: Wiesław Bieńkowski, Adam Przyboś, Alina Szklawska-Lohmanowa oraz Roman Żelewski. Celem bibliografii było uwzględnienie najważniejszych publikacji dotyczących poszczególnych epok historycznych.

W związku z tym, specjalistów zajmujących się określoną rzeczywistością historyczną poproszono o przygotowanie oraz przesłanie do krakowskiego Zakładu niezbędnych pozycji. Pracownicy Zakładu następnie weryfikowali, opracowywali i porządkowali przesłane opisy zgodnie z wytyczonymi kryteriami. Ostatecznie wydano 3 tomy prac w 7 woluminach, a pudła z kartami, które były podstawą do publikacji Bibliografii, przetrwały w Pracowni Bibliografii Bieżącej PAN.

Między 2003 a 2014 rokiem Pracownia miała przyjemność współpracować z Instytutem Herdera w Marburgu w projekcie tworzenia bibliograficznej bazy danych „Literaturdokumentation für Geschichte Osteuropas”. Był to międzynarodowy projekt, do którego przyłączyli się także bibliografowie z Litwy i Czech. Obecnie Pracownia nawiązała współpracę z Biblioteką Wróblewskich w Wilnie oraz z redakcją Bibliografii Historii Śląska, regularnie wymieniając się opisami bibliograficznymi.

Bibliografia historii polskiej

Zakład miał na celu stworzenie bieżącej Bibliografii historii polskiej, co realizowali z powodzeniem kolejnymi redaktorami, w tym Janem Baumgarciem, Wiesławem Bieńkowskim oraz Anną Grucą.

Począwszy od wydania za rok 1973, do bibliografii dołączono dział poświęcony Historii Polonii Zagranicznej. W 1998 roku, a formalnie potwierdzono to w 2003 roku, nawiązano współpracę z Instytutem Herdera w Marburgu, który dostarczał opisy materiałów publikowanych nie tylko w Niemczech, ale również w innych krajach zachodnioeuropejskich.

W latach 2012–2016 publikacja „Bibliografia historii polskiej” powstawała w ramach grantu NPRH. Obecnie Pracownia realizuje nowy projekt pod tym samym akronimem, oznaczony numerem 11H18037386, który dotyczy dokumentacji dorobku historiograficznego w zakresie historii Polski. Grant ten jest afiliowany przy IH PAN i zrealizowany w latach 2019–2023.

W związku z zakończeniem publikacji wersji papierowej, postanowiono przygotować bibliografię również w formacie PDF. Tom za rok 2015 był nowatorski, zastępując dotychczasowy papierowy format. Od tego czasu, kolejne tomy są publikowane w Repozytorium Cyfrowym Instytutów Naukowych obejmujące lata 2015-2019.

Bibliografia jest również dostępna w formie bazy danych, tworzonej w kooperacji z Instytutem Pamięci Narodowej, która obejmuje informacje od roku 1980. Uaktualnianie danych odbywa się na bieżąco i możliwość dostępu to https://bibliografia.ipn.gov.pl/. Treści te są zbieżne z rocznikami ukazującymi się w formie drukowanej przez Instytut Historii PAN.

W roku 2021 uruchomiono internetową bazę „Bibliografii historii polskiej”, opracowywaną przez Instytut Historii PAN. Baza ta obejmuje okres lat 2016–2018 i obecnie jest systematycznie powiększana poprzez dodawanie nowych informacji (więcej na temat dostępności: https://ihpan.expertus.com.pl/bibliografia/).

Od tomów za rok 2020 z nowego zespołu autorskiego, w skład którego wchodzą: Stefan Gąsiorowski, Paweł Gołdyn, Anna Gruca oraz Stanisław Jędryka. W tworzeniu Bibliografii bierze również udział Anna Cholewa-Adamczyk, Paulina Kus oraz Katarzyna Mazur.

Kierownicy

Pracownia Bibliografii Bieżącej IH PAN miała w swojej historii wielu znaczących kierowników, którzy przyczynili się do rozwoju tej placówki. Poniżej przedstawiamy wykaz osób pełniących to ważne stanowisko:

• Kazimierz Lepszy, lata 1953–1968,
• Wiesław Bieńkowski, lata 1968–1997,
• Anna Gruca, od roku 1997.

Publikacje Pracowni w ramach prac statutowych IH PAN (wybór)

Publikacje przygotowane w ramach działalności Pracowni Bibliografii Bieżącej stanowią cenny zbiór materiałów dotyczących szerokiego zakresu tematów, w szczególności relacji polsko-niemieckich oraz historii wychowania w Polsce.

• Z. Solak, „Bibliografia selektywna stosunków polsko-niemieckich. Piśmiennictwo polskie za rok 1993”, prezentująca kluczowe pozycje dotyczące relacji polsko-niemieckich, opublikowana w „Inter Finitimos” 6 w 1994 roku, str. 33–52.
• S. Gąsiorowski, „Bibliographie sélective des travaux des historiens polonais, parus en langues étrang, res dans les années 1988–1993”, zamieszczona w „Acta Poloniae Historica” 71 w 1995 roku, str. 233–486.
• Z. Solak, następna publikacja z 1994 roku, „Bibliografia selektywna stosunków polsko-niemieckich. Piśmiennictwo polskie za 1994”, w „Inter Finitimos” 8 w 1995 roku, str. 32–56.
• Ponadto, zestawienie z 1995 roku, „Bibliografia selektywna stosunków polsko-niemieckich. Piśmiennictwo polskie za 1995” również opublikowane w „Inter Finitimos” 10 w 1996 roku, str. 41–63.
• Rok 1996 również doczekał się publikacji w formie „Bibliografii selektywnej stosunków polsko-niemieckich. Piśmiennictwo w Polsce za rok 1996”, co można odnaleźć w „Inter Finitimos” 12 z 1997 roku, str. 50–72.
• „Bibliographie zu den deutsch-polnischen Beziehungen. Ausgewählte Publikationen. Bibliografia stosunków polsko-niemieckich” zestawiona przez Z. Solaka oraz Jarosława Szymczyka, wydało Centrum Polsko-Niemieckie w Osnabrücku–Krakowie w 1998 roku, str. 55.
• Kolejne wydanie z 1998 roku, które zredagował Christoph Schröder i Z. Solak, także zawiera ważne publikacje związane z tematyką polsko-niemiecką, wydane w 2000 roku, str. 62.
• Z kolei „Bibliographie zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen” z 1999 roku, zredagowana przez Stanisława Jędrykę i Christoph Schrödera, ukazała się w Marburgu w 2003 roku, obejmując 177 stron.
• Kolejne publikacje dotyczące historii wychowania w Polsce są również istotnym elementem badań, w tym zestawienia z lat 2000-2014, autorstwa A. Gruca, które były publikowane w „Biuletynie Historii Wychowania”, w tym zestawienia z 2000 roku (nr 1/2, 2002, str. 107–148), z 2001 roku (nr 1/2, 2003, str. 100–145) oraz kolejne wydania z lat 2002 do 2014, dokumentujące rozwój oraz myśli pedagogiczne w Polsce w tym okresie.

Wszystkie te publikacje odzwierciedlają znaczący wkład Pracowni w rozwój badań dotyczących historii, edukacji oraz relacji międzynarodowych.

Publikacje dotyczące Pracowni Bibliografii Bieżącej i jej pracowników (wybór)

W niniejszym opracowaniu prezentujemy wybór publikacji, które dotyczą Pracowni Bibliografii Bieżącej oraz jej pracowników. Każda z wymienionych pozycji ma szczególne znaczenie w kontekście rozwoju bibliografii i badań historycznych w Polsce.

• J. Baumgart, Polska bibliografia historyczna, „Przegląd Historyczny” 38, 1948, s. 237–254,
• J. Baumgart, Bibliografia polskiego piśmiennictwa historycznego w latach 1945–1965. Przegląd najważniejszych osiągnięć i postulaty na przyszłość, w: Druga ogólnokrajowa narada bibliografów, do druku przygot. Janina Pelcowa, Warszawa 1967, s. 89–106,
• W. Frazik, S. Gąsiorowski, A. Gruca, Z. Solak, Problemy warsztatu bieżącej „Bibliografii Historii Polskiej”, w: Czwarta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów. Warszawa 7–9 czerwca 1995. Referaty i dyskusja, Warszawa 1996, s. 235–242,
• W. Bieńkowski, Erfahrungrn bei der Bearbeitung der Bibliografia historii polskiej (Bibliographie der polnischen Geschichte), w: Bibliographien zur Geschichte Ostmitteleuropas, red. Norbert Kersken, Marburg 1997, s. 21–26,
• Z. Solak, Wiesław Bieńkowski (1926–1999), „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, R. 45, 2000, s. 9–15,
• W. Bieńkowski, Bieżąca bibliografia historyczna w Polsce (przeszłość, dzień dzisiejszy, perspektywy), w: Książka i prasa w systemie komunikacji społecznej. Przeszłość, dzień dzisiejszy, perspektywy, pod red. Marii Judy, Lublin 2002, s. 27–34,
• A. Gruca, Bibliograficzna baza danych do historii Europy Środkowo-Wschodniej, w: Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej, pod red. Marii Kocójowej, Kraków 2004, s. 207–209,
• R. Miknys, Zbigniew Solak (1953.01.28 – 2004.11.13), „Lietuvos Istorijos Metraštis” 2, 2004 [druk.: 2005], s. 242–247,
• E. Ostrowska, Z żałobnej karty – Zbigniew Solak (1953–2004), „Krakowski Rocznik Archiwalny”, t. 11, 2005, s. 253–255,
• K. Szymurowa, Zbigniew Solak (28 stycznia 1953 – 13 listopada 2004), „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, R. 50, 2005, s. 595–598,
• R. Miknys, Zbigniew Solak (28 I 1953 – 13 XI 2004), „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, R. 52, 2007, s. 579–586,
• J. Polonus, Trzy lata za piosenkę, „Źródło”, nr 48, 2007, s. 18,
• J. Pilikowski, Z żałobnej karty, „Dziennik Polski” z 27 X 2008 r.,
• J. Pilikowski, Zbigniew Solak. Pożegnanie. 28 I 1953 – 13 XI 2004, „Gazeta Wyborcza”. Dodatek Gazeta w Krakowie z 27 X 2008 r., s. 8,
• A. Gruca, Bibliografia historii polskiej – problemy warsztatu bieżącej bibliografii specjalnej, w: Bibliografia: Teoria – Praktyka – Dydaktyka, praca zbiorowa pod red. Jadwigi Woźniak-Kasperek i Mikołaja Ochmańskiego, Warszawa 2009, s. 167–173,
• A. Gruca, Bibliografie historyczne w ocenie recenzentów, w: Bibliografia. Źródła – standardy – zasoby, praca zbior. pod red. Jerzego Franke, Warszawa 2013, s. 161–175,
• S. Gąsiorowski, Wiesław Bieńkowski – bibliograf, w: Wiesław Bieńkowski 1926–1999. Materiały z posiedzenia naukowego w dniu 18 października 2010 r., red. tomu Rita Majkowska, Elżbieta Fiałek, Kraków 2014, s. 33–39, sum. s. 126,
• Doktor Zbigniew Solak (1953–2004) a wzajemne poznanie Polski i Litwy. Życie i problematyka badawcza krakowskiego uczonego, pod red. S. Gąsiorowskiego, IH PAN, IPN KŚZpNP Warszawa–Kraków 2014, s. 214, tabl. 21, santr,
• Zbigniew Solak (1953–2004). Życie zawodowe i naukowe, w: Doktor Zbigniew Solak (1953–2004) a wzajemne poznanie Polski i Litwy. Życie i problematyka badawcza krakowskiego uczonego, pod red. S. Gąsiorowskiego, IH PAN, IPN KŚZpNP Warszawa–Kraków 2014, s. 37–44, santr,
• Bibliografia prac doktora Zbigniewa Solaka za lata 1980–2009. Zbigniew Solak. Bibliografia podmiotowa, oprac. S. Gąsiorowski, w: Doktor Zbigniew Solak (1953–2004) a wzajemne poznanie Polski i Litwy. Życie i problematyka badawcza krakowskiego uczonego, pod red. S. Gąsiorowskiego, IH PAN, IPN KŚZpNP Warszawa–Kraków 2014, s. 45–58,
• Doktor Zbigniew Solak – bibliograf, w: Doktor Zbigniew Solak (1953–2004) a wzajemne poznanie Polski i Litwy. Życie i problematyka badawcza krakowskiego uczonego, pod red. S. Gąsiorowskiego, IH PAN, IPN KŚZpNP Warszawa–Kraków 2014, s. 77–85, santr,
• A. Gruca, Bibliografia historii polskiej. Bilans siedemdziesięciolecia, w: Bibliografia. Historia, teoria, praktyka, red. Jadwiga Woźniak-Kasperek, Jerzy Franke, Warszawa 2016, s. 35–47.

---

Oceń: Pracownia Bibliografii Bieżącej IH PAN

---