Kazimierz Lepszy

---

Życiorys

Kazimierz Lepszy był osobą wywodzącą się z rodziny o artystycznych tradycjach. Jego ojcem był Leonard, znany historyk sztuki złotniczej, a matką Zofia z Muczkowskich (1867–1908). Był bratankiem Edwarda, utalentowanego malarza, który zajmował się tworzeniem witraży oraz obrazów zlokalizowanych w kościołach Krakowa i Lwowa. Kazimierz swoje wczesne kształcenie rozpoczął w IV Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie, gdzie uczył się do 1922 roku. Już od 1916 roku angażował się w działalność harcerską.

W latach 1922-1927 Lepszy podjął studia z zakresu historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego nauczycielami byli czołowi polscy uczeni, tacy jak Władysław Konopczyński, Stanisław Kot, Ludwik Piotrowicz oraz Wacław Sobieski. W tym okresie pełnił także funkcję prezesa Koła Historyków Studentów na uczelni. Kazimierz był aktywnym członkiem Korporacji Akademickiej „Lauda” w Krakowie. W 1928 roku obronił swoją pracę doktorską pt. Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, co umożliwiło mu dalszy rozwój akademicki.

W latach 1927-1930 Lepszy pracował jako asystent w Bibliotece Jagiellońskiej, a następnie objął stanowisko bibliotekarza w Bibliotece Książąt Czartoryskich. W 1939 roku uzyskał habilitację na UJ, broniąc pracy zatytułowanej Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego 1589–92, co pozwoliło mu na objęcie stanowiska docenta na Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. Niestety, został aresztowany podczas Sonderaktion Krakau i przez długi czas więziony w Krakowie, Wrocławiu oraz obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau, gdzie spędził wiele trudnych chwil, aż do zwolnienia w styczniu 1941 roku. Po wojnie kontynuował swoje zainteresowania naukowe, uczestnicząc w tajnym nauczaniu uniwersyteckim.

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1945 roku, zyskując tytuł docenta w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a pięć lat później został profesorem zwyczajnym. W swojej karierze pełnił wiele istotnych funkcji, w tym dziekana Wydziału Historycznego, a także dwukrotnie prorektora i rektora uczelni od 1962 roku. Był również kierownikiem Katedry Historii Polski XVI–XVIII wieku. Jako rektor aktywnie współpracował z zagranicznymi uczelniami, a także przyczynił się do utworzenia filii uniwersytetu w Katowicach w 1963 roku oraz był przewodniczącym Komitetu Jubileuszowego 600-lecia uczelni.

W zakresie wykładowym poruszał tematykę reformacji, kontrreformacji, historię Pomorza Zachodniego, a także dzieje Wiosny Ludów na ziemiach polskich oraz stosunki polsko-szwedzkie. Prowadził również zajęcia z historii nowożytnej Polski w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach w latach 1946-1952, gdzie kierował Katedrą Historii Polski. Poza tym, Lepszy był związkowy z Instytutem Bałtyckim w Gdańsku oraz Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk, w którym od 1953 roku pełnił rolę kierownika Zakładu Dokumentacji, a od 1962 roku Zakładu Dokumentacji i Informacji Naukowej.

W 1951 roku został powołany na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1948–1952 był sekretarzem Komisji Historycznej PAU, a od 1950 roku członkiem Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Ponadto, od 1963 roku przewodniczył Komisji Historycznej Oddziału PAN w Krakowie. Jego działalność naukowa obejmowała także Polskie Towarzystwo Historyczne, gdzie od 1947 roku był członkiem Zarządu, a od 1951 roku wiceprezesem. Należał również do Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz Komisji Historii Morskiej w Paryżu, gdzie pełnił funkcję wiceprezydenta. Współpracował z Radą Narodową Miasta Krakowa, biorąc udział w opracowywaniu nowych nazw ulic.

W 1953 roku zorganizował wystawę polskiego Odrodzenia w Muzeum Narodowym w Warszawie. W latach 1925-1927 był również członkiem Rady Naczelnej Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska, co miało kluczowy wpływ na jego działalność polityczną. W 1927 roku, jako student UJ, kandydował na delegata na V Ogólny Zjazd Polskiej Młodzieży Akademickiej w Poznaniu, będąc bezpartyjnym kandydatem. Był posłem na Sejm PRL III kadencji od 1961 roku, przyczyniając się do aktywnego uczestnictwa w pracach Komisji Oświaty i Nauki.

Interesowania Kazimierza Lepszego obejmowały wiele obszarów, w tym historię Polski XVI wieku, marynistyki, kultury renesansowej oraz dzieje Krakowa i polskiego mieszczaństwa. Jego prace doktorskie oraz habilitacyjne skupiały się na analizach elekcji Zygmunta III Wazy w 1587 roku i relacjach monarchii z Habsburgami w kontekście uzyskania korony polskiej. Dodatkowo, zapoczątkował obszerne badania dotyczące polskiej polityki na Bałtyku i zajął się dziejami poczty polskiej oraz myślą społeczną Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Lepszy był także związany z czasopismami naukowymi jako redaktor i współpracownik. Przez wiele lat publikował artykuły, a także nadzorował wydania „Kwartalnika Historycznego” (1939–1946) oraz „Odrodzenia i Reformacji w Polsce” od 1957 roku. Jego osiągnięcia obejmowały także wydanie IV tomu Archiwum Jana Zamoyskiego, dotyczącego lat 1585-1588, które miało miejsce w 1948 roku.

Kazimierz Lepszy był również zaangażowany w Polskim Słowniku Biograficznym. Od 1935 roku pełnił funkcję sekretarza redakcji, a po śmierci Władysława Konopczyńskiego stał się jego drugim redaktorem naczelnym, który przewodził wydawaniu Słownika aż do końca swego życia. Pod jego nadzorem ukazały się cztery tomy publikacji, a temat biogramów stał się znacznie szerszy, obejmując także działaczy ruchu robotniczego i ludowego oraz przedstawicieli radykalnej inteligencji technicznej.

Opublikował ponad 180 prac naukowych i przyczynił się do znacznego postępu w dziedzinie polskiej historiografii. W 1930 roku poślubił Annę z Wnorowskich (1908–1973), z którą doczekał się córki Barbary (ur. 1934). Kazimierz Lepszy zmarł 30 maja 1964 roku z powodu zawału serca, jego pogrzeb odbył się 2 czerwca 1964 roku na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera AC-wsch-3).

Publikacje

Kazimierz Lepszy, znany z licznych publikacji, wniósł znaczący wkład w historiografię polską. Poniżej znajduje się jego lista prac:

• – Oblężenie Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana (1929),
• – Prusy Książęce a Polska w latach 1576–1578 (1932),
• – Kraków i ziemia krakowska (1934, z Józefem Feldmanem i Romanem Grodeckim),
• – Strażnicy morza Stefana Batorego (1934),
• – „Dominium maris Baltici” Zygmunta Augusta (1946),
• – Dzieje floty polskiej (1947),
• – Zarys dziejów marynarki polskiej (1947),
• – Jan Zamoyski – wróg Habsburgów (z problematyki monografii o kanclerzu) (1949),
• – Organizacja sił zbrojnych na morzu za Zygmunta III (1952),
• – Andrzej Frycz-Modrzewski (1953),
• – Podłoże społeczno-gospodarcze Odrodzenia w Krakowie (1954),
• – Geneza i program społeczny radykalnego nurtu Braci Polskich (1956, z Anną Kamińską),
• – Polska w okresie drugiej wojny północnej, 1655–1660 (1957, redaktor),
• – Walka sejmowa o konfederację warszawską w roku 1587 (1959),
• – Dzieje UJ w latach 1364–1764 / L’Université Jagellonne d’hier, d’aujourd’hui et de demain / Jagiellonian University of Cracow: Past, Present and Future (1964, redaktor),
• – Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu (1964, redaktor).

Ordery i odznaczenia

Jako wyraz uznania dla zasług Kazimierza Lepszego, wiele instytucji uhonorowało go różnorodnymi odznaczeniami. Jego wkład w życie społeczne i zawodowe znalazł odbicie w przyznanych mu nagrodach.

• Order Sztandaru Pracy I klasy, który został mu nadany w 1964 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w dniu 28 września 1954 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 15 stycznia 1955 roku.

---

Oceń: Kazimierz Lepszy

---