Szara Kamienica w Krakowie

---

Historia

Historia Szarej Kamienicy w Krakowie sięga XIII wieku, kiedy to zaczęła się formować ta imponująca budowla. Z rozległą sienią, której piętnastowieczny strop przetrwał do dzisiaj, i wieloma pomieszczeniami ozdobionymi żebrowymi sklepieniami, stanowiła niezwykły kompleks architektoniczny. Na przełomie XIV i XV wieku, po połączeniu z sąsiednim obiektem, kamienica znacznie się rozrosła. Drugie piętro zostało zbudowane w XV wieku.

W końcu XV wieku i na początku XVI wieku, kamienica stała się własnością wpływowej rodziny kupieckiej Krupków. Zachowały się jedynie fragmenty polichromii w górnej części ścian przed ostatnim parterowym pomieszczeniem od ulicy Siennej, co wiąże się z ostatnią fazą średniowiecza.

W połowie XVI wieku na fasadzie od strony rynku pojawiła się attyka. Do 1592 roku obiekt pozostawał w rękach kupców, aby w 1598 roku przejść w posiadanie rodziny Zebrzydowskich. W początkach XVII wieku, budowla przechodziła przebudowę w stylu barokowym. W 1673 roku kamienica przeszła na własność rodziny Czartoryskich, a Anna Zebrzydowska, córka wojewody krakowskiego Michała, wyszła za mąż za Jana Karola Czartoryskiego. Po tym małżeństwie, Czartoryski przeniósł się do województwa krakowskiego, gdzie pełnił lokalne urzędy ziemskie.

Sin z drugiego małżeństwa Józefa Czartoryskiego, a po zgonie Anastazego w 1750 roku, zarządzał majątkiem jego syn. Ostatnią osobą z rodziny Czartoryskich, powiązaną z kamienicą, był Stanisław Kostka, łowczy wielki koronny, który zmarł w 1766 roku. Modernizacja przeprowadzona w latach pięćdziesiątych XVIII wieku przywróciła budowli jej pałacowy charakter. Prace budowlane według „wcześniej wygotowanego abrysu” prowadził magister Józef Chrzanowski (alias Krzanowski). Po zakończeniu tych prac w początkach lat sześćdziesiątych XVIII wieku nie odnotowano znaczących zmian w budynku, nawet po przebudowie w latach 1909-1912 dla rodziny Feintuchów.

W XVIII wieku kamienica była w rękach rodziny Żeleńskich. W latach 1747–1772 mieszkał w niej Marcin Oracewicz, a w 1787 roku Żeleńscy wydali obiad na cześć króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na fasadzie kamienicy znajdują się dwie tablice pamiątkowe: jedna upamiętnia sztab Tadeusza Kościuszki z czasów powstania w 1794 roku, a druga odnosi się do kwatery Rządu Narodowego podczas powstania krakowskiego w 1846 roku.

W 1853 właścicielem kamienicy został Stanisław Feintuch, który po zmianie nazwiska na Szarski (od nazwy kamienicy) otworzył sklep oraz hurtownię w gotyckiej sali na parterze, od strony Rynku Głównego. Na początku oferta jego przedsiębiorstwa była bardzo szeroka, obejmowała m.in. kawę, cegły i lakiery, a z czasem przekształciła się w znany sklep kolonialny „Szarski i Syn”. Po rozpoczęciu II wojny światowej, firma została usunięta z frontowych pomieszczeń kamienicy. W 1950 roku, na trzy lata przed setną rocznicą jego istnienia, po wojnie właściciele Jan i Stanisław Szarscy podjęli decyzję o zamknięciu działalności z powodu nieuzasadnionych obciążeń podatkowych, tzw. „domiarów”. Zanim podupadł, w przedwojennej kamienicy mieścił się lokal Stronnictwa Narodowego i Młodzieży Wszechpolskiej.

W 1888 roku usunięto dach, który był w złym stanie. Na zlecenie Henryka Szarskiego, kamienicę odnowiono i przebudowano w latach 1907-1913, zachowując jednak jej charakterystyczny wygląd zewnętrzny. Wnętrze sklepu i polichromowane sklepienie zaprojektował Józef Mehoffer. W 2009 roku polichromia poddana została zabiegom konserwatorskim.

Obecnie Szara Kamienica jest dostępna dla odwiedzających jako zabytek, a Fundacja „Grey House Szara Kamienica”, powołana na początku lat 90. XX wieku, zadbała o jej restaurację. Po generalnym remoncie budynki oferują biura (m.in. British Council) oraz mieszkania, a na parterze, od strony Rynku, działa restauracja „Szara”, podczas gdy ul. Sienna z kolei wypełniła się butikami.

Nazwa „Szara Kamienica” zaczęła być używana w latach 30. XVII wieku. 23 listopada 1936 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków i dostępna jest w gminnej ewidencji zabytków.

---

Oceń: Szara Kamienica w Krakowie

---