Dom Śląski w Krakowie

---

Historia

Budowa Domu Śląskiego w Krakowie była wynikiem działań Związku Obrony Kresów Zachodnich. Miasto Kraków nieodpłatnie przekazało parcelę pod tę inwestycję, a fundusze na realizację pochodziły z oszczędności związanych z akcją plebiscytową na Górnym Śląsku. Projekt gmachu został wykonany w 1931 roku przez architekta Józefa Rybickiego. Realizacja budynku trwała od 1932 do 1937 roku. Nadzór nad budową sprawował Ludwik Wojtyczko, który często mylnie jest przedstawiany jako główny projektant tego obiektu.

Dom Śląski charakteryzował się wielofunkcyjnym przeznaczeniem. W obiekcie znajdowały się mieszkania, do których dostęp prowadził od ulicy Królewskiej, a także część usługowa obejmująca bursę dla studentów, dom turystyczny, stołówkę, biura, bibliotekę, sale wykładowe oraz salę kinową, z wejściem od ulicy Pomorskiej.

Po wybuchu II wojny światowej, 13 września 1939 roku, budynek został zajęty przez niemieckie władze okupacyjne. Przekazano go na siedzibę komendy Sicherheitspolizei (Policji Bezpieczeństwa) oraz Sicherheitsdienst (SD). W jego piwnicach urządzono areszt tymczasowy Gestapo, a na wyższych piętrach zlokalizowano sale przesłuchań.

Po zakończeniu wojny, gmach stał się siedzibą Ligi Obrony Kraju. W budynku funkcjonowało kino – od 1937 roku „LOPP”, a następnie, aż do 1994 roku, „Wolność”. Ponadto, mieścił się tu dom studencki dla uczelni artystycznych oraz kasyno milicyjne. Naprzeciwko, przy ulicy Królewskiej, swoje siedziby miały milicja oraz Służba Bezpieczeństwa. Od 1981 roku, w obiekcie znajduje się oddział „Ulica Pomorska”Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

W 1975 roku, na fasadzie budynku od strony ulicy Pomorskiej, odsłonięto tablicę pamiątkową, mającą na celu upamiętnienie ofiar Gestapo. 9 grudnia 1997 roku budynek zyskał status zabytku po jego wpisaniu do rejestru zabytków. Dodatkowo wciąż figuruje w gminnej ewidencji zabytków.

Architektura

Budynek wyróżnia się czterema skrzydłami, które tworzą wewnętrzny dziedziniec, z czego dwa z nich posiadają elewacje frontowe. Obiekt ma pięć kondygnacji, co sprawia, że jego architektura jest przestrzenna i funkcjonalna.

Gmach stanowi przykład wczesnej formy stylu funkcjonalistycznego. Jego bryła prezentuje się jako dynamiczna i zróżnicowana. Szczególnym elementem jest narożnik, który został zaokrąglony i podkreślony uskokami, co dodaje całości lekkości i nowoczesności.

Parter budynku został wykończony w sposób cokołowy, obłożony ciemnym klinkierem, co nadaje mu solidny wygląd. W tej części, od strony ulicy Królewskiej, zaprojektowano filarowe podcienia, które prowadzą do części mieszkalnej, co stanowi praktyczną i estetyczną kompozycję architektoniczną.

W wyższych kondygnacjach, elewacja jest podzielona horyzontalnie dzięki umieszczeniu okien w klinkierowych pasach. Na pierwszym piętrze narożnika znajdowała się pierwotnie loggia, która została zabudowana po II wojnie światowej, zmieniając tym samym pierwotny charakter tej przestrzeni.

Klatka schodowa, znajdująca się w części mieszkalnej, zachwyca eleganckimi detalami, w tym opartowską posadzką oraz stylizowanymi skrzynkami pocztowymi, co dopełnia całości wrażenia estetycznego i funkcjonalnego.

---

Oceń: Dom Śląski w Krakowie

---