Eugeniusz Kwiatkowski

---

Życiorys

Eugeniusz Kwiatkowski był kluczowym architektem polskiej infrastruktury i przemysłu w okresie międzywojennym. Pod jego przewodnictwem opracowano 4-letni plan inwestycyjny, którego celem była rozbudowa infrastruktury kraju oraz zwiększenie jego potencjału obronnego. Plan zakładał także przygotowanie fundamentów dla przyszłego rozwoju przemysłu, w tym aktywizację Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wśród jego najważniejszych osiągnięć znalazła się budowa portu i miasta w Gdyni oraz znaczący wkład w rozwój przemysłu chemicznego w miejscowościach takich jak Chorzów i Tarnów.

Jan Nowak-Jeziorański, bliski przyjaciel rodziny, zauważył:

„Przeszedł Kwiatkowski do historii jako twórca Gdyni, ale określenie to znacznie zawęża jego rolę. Polegała ona na ocaleniu i umocnieniu niezależności gospodarczej, bez której Polska nie mogła się ostać jako niepodległe Państwo.”

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w rodzinie Jana oraz Wincentyny z Maszczyńskich. Jego ojciec był prawnikiem i urzędnikiem w kolei krakowskiej. Po przeprowadzce do Czernichowców, Eugeniusz spędził dzieciństwo z rodzeństwem, a jego edukacja rozpoczęła się w Gimnazjum Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie początkowo nie szło mu zbyt dobrze. Później uczył się w Gimnazjum OO. Jezuitów w Bąkowicach, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości w 1907 roku. Następnie kontynuował studia na Politechnice Lwowskiej.

W obawie przed politycznymi aspiracjami syna, matka namówiła go do przeniesienia się na studia do Monachium, gdzie studiował do 1912 roku. Po powrocie do Lwowa odbył praktykę w Gazowni Miejskiej i związał się z młodzieżowymi organizacjami niepodległościowymi. Władzę wojskową w armii polskiej zyskał po wstąpieniu do Legionów Polskich.

Wielka Wojna

Podczas I wojny światowej walczył w Legionie Wschodnim. Po jego rozwiązaniu wrócił do Lublina, gdzie w 1916 roku został komisarzem werbunkowym w Legionach Polskich i zaangażował się w działalność konspiracyjną w Polskiej Organizacji Wojskowej. W odrodzonej Polsce wstąpił do Wojska Polskiego i pełnił funkcję zastępcy dyrektora Gazowni Lubelskiej.

II Rzeczpospolita

Po zakończeniu wojny rozpoczął karierę w Ministerstwie Robót Publicznych. Jako członek Komisji Propagandowej na Śląsku angażował się w działalność społeczną. W 1921 roku, po rezygnacji z wojska, poświęcił się nauce i publicystyce, m.in. publikując w „Robotach Publicznych” oraz wykładając chemię na Politechnice Warszawskiej.

W latach 1926-1930 jako minister przemysłu i handlu zreformował gospodarkę. Kwiatkowski był odpowiedzialny za przyspieszenie budowy portu w Gdyni, co miało na celu ożywienie ekonomiczne regionu. Ponadto, przyczynił się do powstania Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach.

Jako wicepremier oraz minister skarbu w latach 1935-1939, Kwiatkowski aktywnie doradzał reformy gospodarcze i zwiększenie wpływów budżetowych, jaśniej przedstawiając problemy gospodarcze Polski. Pracował nad czteroletnim planem inwestycyjnym oraz koncepcją Centralnego Okręgu Przemysłowego, której autorami byli Władysław Kosieradzki i Paweł Kosieradzki.

II wojna światowa i Polska Rzeczpospolita Ludowa

W wyniku klęski wrześniowej uciekł z rządem z Polski w 1939 roku. Po wojnie wrócił do kraju w 1945 roku, gdzie stał się Delegatem Rządu dla Spraw Wybrzeża, a jego działania były w dużej mierze krytykowane. W okresie powojennym Kwiatkowski wdrażał reformy dotyczące odbudowy gospodarki morskiej. W swoim przemówieniu z 1945 roku podkreślił szanse, jakie stwarza historia dla Polski, mówiąc: „Tu nad bałtyckim wybrzeżem ofiarowuje nam historia szanse, jakich nie mieliśmy od prawie pięciu wieków.”

W latach 1947-1952 był posłem na Sejm Ustawodawczy. Jednak jego kariera polityczna zaczęła wygasać, kiedy w 1948 roku został odsunięty od działalności publicznej i przeniesiony na przymusową emeryturę. Po 1956 roku wrócił do aktywności naukowej, aż do swojej śmierci 22 sierpnia 1974 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, obok swojego syna, a pożegnali go najwyżsi przedstawiciele Kościoła, w tym Karol Wojtyła.

Twórca gospodarki morskiej

Eugeniusz Kwiatkowski jest jedną z kluczowych postaci w historii Gdyni, uznawaną za osobę niezwykle zasłużoną dla rozwoju tego nadmorskiego miasta. Jego działania miały fundamentalne znaczenie dla realizacji projektów o dużej randze gospodarczej i społecznej.

Dzięki zaangażowaniu Kwiatkowskiego, budowa gdyńskiego portu, która na początku przebiegała z opóźnieniami, nabrała tempa w 1926 roku. To właśnie wówczas Gdynia zyskała miano „okna na świat” dla Polski w okresie międzywojennym. To wydarzenie przyczyniło się do wzrostu znaczenia Gdyni na mapie gospodarczej kraju.

Poza inicjatywami związanymi z portem, Kwiatkowski odegrał kluczową rolę w stworzeniu polskiej floty handlowej, co miało na celu zwiększenie niezależności Polski i zminimalizowanie konieczności korzystania z usług zagranicznych armatorów.

Dodatkowo, z jego inicjatywy powstała Dalekomorska Flota Rybacka, co pokazało jego wizjonerskie podejście do rozwoju sektora rybołówstwa. W ten sposób Kwiatkowski nie tylko przyczynił się do rozwoju infrastruktury morskiej, ale także stwarzał nowe możliwości dla polskiej gospodarki.

Życie prywatne

W 1913 roku Eugeniusz Kwiatkowski zawarł związek małżeński z Leokadią Glazer, która żyła w latach 1890–1977. Była ona bratanicą biskupa Jakuba Glazera. Para ta doczekała się czwórki dzieci, w tym syna, który niestety zmarł w wieku niemowlęcym, oraz dwóch córek: Anny (1918–2007) i Ewy (1925–2018).

Okresy sprawowania urzędów

Wicepremier

Eugeniusz Kwiatkowski sprawował urząd wicepremiera od 16 maja 1936 roku do 30 września 1939 roku. W tym okresie był zaangażowany w kluczowe decyzje, które miały wpływ na sytuację polityczną i gospodarczą kraju.

Minister Przemysłu i Handlu

Funkcję ministra przemysłu i handlu pełnił w szeregu kadencji:

• od 8 czerwca do 24 września 1926 roku,
• pełniący obowiązki w dniach od 24 do 27 września 1926 roku,
• od 27 do 30 września 1926 roku,
• pełniący obowiązki od 30 września do 2 października 1926 roku,
• od 2 października 1926 do 27 czerwca 1928 roku,
• od 27 czerwca 1928 do 13 kwietnia 1929 roku,
• pełniący obowiązki w dniach od 13 do 14 kwietnia 1929 roku,
• od 14 kwietnia do 7 grudnia 1929 roku,
• pełniący obowiązki od 7 do 29 grudnia 1929 roku,
• od 29 grudnia 1929 do 17 marca 1930 roku,
• od 17 do 29 marca 1930 roku,
• od 29 marca do 23 sierpnia 1930 roku,
• pełniący obowiązki w dniach od 23 do 25 sierpnia 1930 roku,
• od 25 sierpnia do 4 grudnia 1930 roku.

Minister Skarbu

Kwiatkowski pełnił również funkcję ministra skarbu:

• od 13 października 1935 do 15 maja 1936 roku,
• pełniący obowiązki w dniach od 15 do 16 maja 1936 roku,
• od 16 maja 1936 do 30 września 1939 roku.

Wybrane prace naukowe

Eugeniusz Kwiatkowski był autorem licznych prac związanych z ekonomią, które znacząco wpłynęły na rozwój tej dziedziny w Polsce. Poniżej przedstawiamy kilka jego kluczowych publikacji:

• „Zagadnienie przemysłu chemicznego na tle wielkiej wojny” (1923),
• „Postęp gospodarczy Polski” (1928),
• „Polska gospodarcza w roku 1928” (1928),
• „Powrót Polski nad Bałtyk” (1930),
• „Dysproporcje. Rzecz o Polsce przeszłej i obecnej” (1932).

W 2009 roku opublikowano również „Archiwum Morskie Eugeniusza Kwiatkowskiego”, które powstało we współpracy z Wyższą Szkołą Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni, pod kierownictwem prof. Mariana Marka Drozdowskiego.

Ordery i odznaczenia

Eugeniusz Kwiatkowski był osobą, która została uhonorowana wieloma prestiżowymi odznaczeniami, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jego wkład w życie publiczne oraz osiągnięcia zasługują na szczególne wyróżnienia.

• Order Orła Białego (pośmiertnie, 11 listopada 1996),
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1972),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946),
• Medal Niepodległości (20 grudnia 1932),
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego” (pośmiertnie),
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja),
• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia),
• Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (Rumunia),
• Krzyż Wielki Orderu św. Sawy (Jugosławia),
• Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa),
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja),
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia),
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja),
• Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania),
• Krzyż Wielki Orderu Feniksa (Grecja),
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia),
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Węgry).

Wszystkie te medale i odznaczenia świadczą o jego niezrównanej determinacji oraz znaczących osiągnięciach, które wniosły ogromny wkład w rozwój społeczny i polityczny.

Wyróżnienia

W ciągu swojego życia Eugeniusz Kwiatkowski zdobył wiele tytułów honorowych, które podkreślają jego znaczenie dla polskiego społeczeństwa oraz jego wkład w rozwój lokalnych społeczności. Wśród najważniejszych wyróżnień znalazły się: honorowe obywatelstwo Gdyni, które przyznano mu w 1928 roku, a także tytuł z Łukowa, przyznany 23 czerwca 1938 roku. Dwa dni później, 21 grudnia 1938 roku, otrzymał honorowe obywatelstwo Przeworska.

Jego osiągnięcia obejmowały także honorowe obywatelstwa innych miejscowości, takich jak Lubaczów w 1939 roku, Jarosław, Gmina Frysztak, Gmina Szczawne oraz Rymanów, gdzie uzyskał ten tytuł 14 stycznia 1939 roku. W styczniu 1939 roku tytuł honorowego obywatela nadano mu również w Sanoku, Jasle (31 stycznia 1939), a także w gminie Bircza oraz w gminach powiatu brzozowskiego na początku 1939 roku. Po II wojnie światowej, w 1946 roku, Kwiatkowski otrzymał honorowe obywatelstwo Szczecina – jest to jedyne takie wyróżnienie, jakie to miasto przyznało w okresie PRL, które do dzisiaj pozostaje w mocy.

Oprócz powyższych zaszczytów, w lipcu 1939 roku zgłosił swoją chęć dołączenia do Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych, co zakończyło się przyjęciem go jako członka dożywotniego tej organizacji. Warto również zauważyć, że 19 sierpnia 1974 rokuUniwersytet Gdański uhonorował Eugeniusza Kwiatkowskiego tytułem doktora honoris causa, doceniając jego wyjątkowy wkład w rozwój polskiej gospodarki morskiej oraz ogólną teorię ekonomii.

Upamiętnienie

Wśród różnych form upamiętnienia Eugeniusza Kwiatkowskiego, film biograficzny odgrywa znaczącą rolę. Warto zauważyć kilka ważnych produkcji związanych z jego osobą:

• Film Eugeniusz Kwiatkowski. Mąż stanu, którego reżyserem jest Mirosław Bork (2018),
• U narodzin nowoczesności, w reżyserii Sergiusza Sprudina (1984),
• Kolejną istotną produkcją jest Kalendarium Historyczne. Wielcy, znani i nieznani – Eugeniusz Kwiatkowski, w reżyserii Lucyny Smolińskiej oraz Mieczysława Sroka (1978).

Nie tylko filmy stanowią formę upamiętnienia Kwiatkowskiego. Jego imię nadano także wielu instytucjom i miejscom, które kształtują lokalną tożsamość:

• Trasa im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni,
• Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni im. Eugeniusza Kwiatkowskiego,
• Technikum nr 2 im. E. Kwiatkowskiego w Zespole Szkół Zawodowych nr 2 w Starachowicach,
• Zespół Szkół nr 2 im. E. Kwiatkowskiego w Dębicy,
• Szkoła Podstawowa nr 17 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Tarnowie,
• Zespół Szkół Morskich im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Świnoujściu,
• Zespół Szkół nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Nowej Dębie,
• Wielu polskich ulic i organizacji oraz różne nagrody i odznaczenia.

W czasach Polski Ludowej jego imieniem nazwano statek handlowy. Równocześnie w różnych miejscach w kraju można znaleźć pomniki i tablice pamiątkowe poświęcone jego pamięci. Sejm RP, uchwałą z 24 stycznia 2002 roku, ogłosił rok 2002 Rokiem Eugeniusza Kwiatkowskiego.

Co więcej, jego wizerunek został umieszczony na 38. stronie polskich paszportów, które zaczęto wydawać od 5 listopada 2018 roku.

---

Oceń: Eugeniusz Kwiatkowski

---