Michał Rola-Żymierski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Michał Rola-Żymierski, syn urzędnika kolejowego, Wojciecha Łyżwińskiego oraz Marii z rodu Buczek, pochodził z krakowskiej rodziny inteligenckiej. Swoją edukację rozpoczął w 1902 roku, uczęszczając do Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie zdobył wysokie osiągnięcia, zdając swoje klasy maturalne z odznaczeniem. W 1910 roku ukończył naukę, a następnie podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, koncentrując się na prawie. Od 1909 roku był aktywnym działaczem w ruchu niepodległościowym, przynależąc m.in. do organizacji „Zarzewie”, aby z czasem wstąpić do Polskich Drużyn Strzeleckich. W 1911 roku podjął decyzję o zgłoszeniu się do Armii Austro-Węgier jako jednoroczny ochotnik, odbywając służbę w 2 Tyrolskim Pułku Strzelców Cesarskich w Bozen, gdzie również ukończył szkołę oficerów rezerwy. Wkrótce po rozpoczęciu służby awansował na chorążego i został przeniesiony do rezerwy w 1912 roku.

Rola-Żymierski po 1913 roku przyjął nazwisko Żymierski, co miało związek z tragicznymi wydarzeniami w rodzinie, kiedy to jego brat Jan zabił kierownika księgarni Gebethner i Wolff. Zmianę nazwiska przyjął również jego brat Józef, który później również służył w Wojsku Polskim. Po interwencji rodziny Żymirskich, Michał ostatecznie przyjął formę „Żymierski” i wkrótce został delegatem Komendy Okręgu I Armii Polskiej w Lwowie.

Legiony Polskie i I wojna światowa

Po wybuchu I wojny światowej, w lipcu 1914 roku, Żymierski, jako oficer rezerwy, został wezwany do wojska, po czym skierował podanie o przeniesienie do 2 kompanii kadrowej Legionów Polskich. Choć miał otrzymać transfer do Galicji w ciągu miesiąca, postanowił na własną rękę dołączyć do nowej jednostki. W trakcie wojennych zmagań w Legionach Polskich, występował najpierw jako dowódca kompanii a następnie batalionu w I Brygadzie. Uczestniczył w zaciętych walkach, m.in. pod Laskami oraz w rejonie Twierdzy Dęblin, gdzie w październiku 1914 roku został ranny. Po długiej rekonwalescencji, latem 1915 roku, w stopniu majora objął dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej, a od 1916 roku, na nowo awansował, dowodząc pułkami w I i II Brygadzie.

Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku, w stopniu podpułkownika, przewodził 2 pułkowi piechoty w Polskim Korpusie Posiłkowym. W lutym 1918 roku, po traktacie brzeskim, stał się jednym z inicjatorów buntu II Brygady Legionów, a następnie objął dowództwo II Korpusu Polskiego w Rosji. Po dramatycznym rozbrojeniu Korpusu przez Niemców, Żymierski ponownie zajął kierownicze stanowiska w POW w Rosji, będąc dowódcą 2 pułku piechoty w 4 Dywizji Strzelców Polskich.

Służba w II Rzeczypospolitej

Po wojnie, od stycznia 1919 roku, Michał Żymierski wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie uzyskał awans do pułkownika piechoty. W marcu 1919 roku objął dowodzenie Ciechanowskiego Okręgu Wojskowego, a w obliczu I powstania śląskiego mianowano go kierownikiem ekspozytury Naczelnego Dowództwa, odpowiedzialnym za kierowanie akcją na Górnym Śląsku. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, dowodzając II Brygadą oraz 2 Dywizją Piechoty Legionów, za co uzyskał odznaczenie orderem Virtuti Militari V klasy. W latach 1922–1923 był studentem w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu, co przyczyniło się do jego dalszej kariery wojskowej.

1 grudnia 1924 roku, w wieku 35 lat, został mianowany generałem brygady, a jego kariera wojskowa rozwijała się prężnie, obejmując ważne stanowiska, w tym zastępcy szefa Administracji Armii, odpowiedzialnego za zakupy sprzętu wojskowego. W czasie przewrotu majowego w 1926, stanął po stronie rządowej, jednak po porażce wojsk, został aresztowany, razem z innymi generałami i umieszczony w wojskowym więzieniu.

Zwrot w życiorysie – korupcja i współpraca z NKWD

W 1927 roku, Michał Żymierski, skazany na pięć lat więzienia za nadużycia finansowe przy dostawach armijnych, został pozbawiony odznaczeń i zdegradowany. Po odbyciu kary, w więzieniu na warszawskim Mokotowie oraz w Cieszynie, rozpoczął kontakty z komunistami, porzucając wcześniejsze poglądy polityczne. Karol Popiel później wskazywał, że jego oskarżenie o korupcję mogło być polityczną zemstą Piłsudskiego. Po przebywaniu we Francji aż do 1938 roku, przystąpił do Komunistycznej Partii Polski oraz nawiązał współpracę z sowieckim wywiadem, zbierając informacje na temat Polskiego Wojska.

II wojna światowa

W 1939 roku Żymierski bezskutecznie starał się o powrót do wojska. W czasie niemieckiej okupacji, podjął działalność w grupie komunistycznej „Młot i Sierp” oraz używał fałszywego nazwiska Zwoliński. W lutym 1940 roku, sąd obywatelski uznał jego wyrok z 1927 roku za polityczny i zrehabilitował go, aczkolwiek decyzja ta miała jedynie symboliczne znaczenie. Po zakończeniu II wojny światowej próbowano przedstawiać Żymierskiego jako ofiarę politycznych represji, ignorując wcześniejsze zarzuty kryminalne. Mimo że niektórzy historycy, tacy jak Andrzej Garlicki, próbowali wskazać na skomplikowaną sytuację polityczną, Żymierski uczył się kompromitacji afery korupcyjnej, której był częścią.

Polska Ludowa

Po wojnie, Michał Rola-Żymierski objął szereg istotnych funkcji w nowym reżimie. Stał się członkiem Prezydium Krajowej Rady Narodowej oraz kierował Resortem Obrony Narodowej Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. W latach 1945-1949 zajmował stanowisko ministra obrony narodowej, sprzeciwiając się w wielu sytuacjach sowietyzacji, ale pozostając jednocześnie osobą odpowiedzialną za brutalne działania przeciwko opozycji. 8 maja 1945 roku, podczas posiedzenia Rady Ministrów, postulował o ustanowienie Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności. Jego kariera wojskowa i polityczna obfitowała w kontrowersje, w tym decyzje o skazaniu byłych oficerów Wojska Polskiego na kary śmierci.

Pomimo licznych kontrowersji, Żymierski pozostawał na czołowej pozycji w nowym ustroju aż do 1949 roku, później usunięty z funkcji ministra. Po latach aresztowań, które przeżył w okresie stalinowskim, został rehabilitowany w 1955 roku, mimo że nie obciążono go winą za wcześniejsze zarzuty. Po zakończeniu więzienia, pełnił różne funkcje, w tym w Narodowym Banku Polskim oraz jako prezes Banku Handlowego w Warszawie.

Zmarł 15 października 1989 roku w wieku 99 lat. Jego pogrzeb odbył się 20 października na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, z udziałem wielu wybitnych przedstawicieli ówczesnych władz. Niestety, jego grób był dwukrotnie profanowany, co świadczyło o kontrowersyjnej naturze jego życia i kariery.

Kalendarium

Życie Michała Roli-Żymierskiego można scharakteryzować poprzez szereg kluczowych wydarzeń, które miały miejsce na przestrzeni lat. Oto zarys jego działalności i ważnych momentów:

• W latach 1949–1952 pełnił funkcję członka Rady Państwa,
• W okresie 1953–1955 zostaje uwięziony z powodów politycznych,
• Po rehabilitacji, od 1956 do 1967 roku, był wiceprezesem Narodowego Banku Polskiego,
• W latach 1943–1952 zasiadał jako poseł do Krajowej Rady Narodowej oraz na Sejm Ustawodawczy,
• W 1981 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego, publicznie wyraził poparcie dla generała Wojciecha Jaruzelskiego,
• W ostatnich latach swojego życia (1981–1986) był członkiem Komitetu Centralnego PZPR oraz członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu (1981–1983),
• W roku 1983 wszedł w skład Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej,
• W 1985 roku zasiadł na stanowisku honorowego prezesa Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację,
• W 1989 roku zmarł, będąc ostatnim Polakiem, który posiadał stopień marszałka,
• W 1991 roku utracił tytuł Honorowego Obywatela Miasta Bielsko-Biała, nadany w 1948,
• Na początku lat 90. stracił również tytuł honorowego obywatela Krakowa,
• 5 czerwca 2006 roku Rada Miasta Włocławek pozbawiła Michała Roli-Żymierskiego tytułu Honorowego Obywatela Miasta. Rada stwierdziła, że dopuścił się czynów, które uczyniły go niewartym tego tytułu. W uchwale wymieniono jego odpowiedzialność za śmierć 100 żołnierzy Armii Krajowej, zdobywanie stanowisk dzięki szczególnej lojalności wobec Stalina, udział w malwersacjach finansowych oraz działalność jako agent radzieckiego wywiadu. Na dodatek, Michał Rola-Żymierski był pomysłodawcą przeniesienia aresztowanych żołnierzy niepodległościowego podziemia do utworzonych „obozów izolacyjnych”, co skutkowało utworzeniem takich obozów, m.in. w Skrobowie koło Lubartowa, w których do końca 1944 roku uwięziono ponad 500 oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego,
• 29 czerwca 2011 roku Rada Miasta Płocka również podjęła decyzję o pozbawieniu tytułu Honorowego Obywatela tego miasta,
• 22 lipca 2019 roku Rada Miasta Chełm odjęła Michałowi Roli-Żymierskiemu honorowe obywatelstwo tego miasta,
• 19 marca 2021 Rada Miasta Bydgoszczy uchwaliła pozbawienie Michała Roli-Żymierskiego tytułu Honorowego Obywatela Bydgoszczy.

Te wydarzenia obrazują skomplikowaną i kontrowersyjną historię życia Michała Roli-Żymierskiego, który pozostaje postacią wpływową i niejednoznaczną w historii Polski.

Życie prywatne

W życiu prywatnym Michała Rola-Żymierskiego można dostrzec wiele pasji oraz zawirowań, które kształtowały jego osobowość. Do jego najważniejszych hobby należy między innymi jazda konna, polowania oraz odwiedzanie muzeów i teatrów. Dodatkowo, zajmował się kolekcjonowaniem dzieł sztuki, co świadczy o jego wrażliwości estetycznej oraz zamiłowaniu do kultury.

W życiu osobistym był związany z Zofią Żymierską, z domu Cybulską (1903–1991), z którą dzielił życie małżeńskie. Zofia również doświadczyła represji, które miały miejsce w latach 1953–1955, co wskazuje na trudne czasy, w jakich przyszło im żyć.

Michał i Zofia mieli jedno dziecko, córkę Zofię (1934–2020), która wybrała się na ścieżkę kariery w medycynie jako lekarz. Taki wybór zawodu w rodzinie, która przeszła wiele trudności, był z pewnością zdobyczy ich zaradności i determinacji.

Rodzina Michała również nie uniknęła trudnych losów, gdyż trzej jego bracia: Józef (1902–1982), który był pułkownikiem Wojska Polskiego, oraz Stanisław, major Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a także Jan, również doświadczyli represji po zakończeniu drugiej wojny światowej. To pokazuje, jak wiele wyzwań i przeszkód musieli stawić czoła w swoim życiu.

Upamiętnienie

W historii Polska, postać Michała Roli-Żymierskiego jest szczególnie uwidoczniona w różnych formach sztuki oraz mediach. W telewizyjnym spektaklu zatytułowanym „Sprawa Polska 1944” z 1974 roku, rolę marszałka Michała Roli-Żymierskiego zagrał utalentowany aktor Zygmunt Kęstowicz.

Warto również podkreślić, że Polska Kronika Filmowa w 1947 roku przygotowała reportaż poświęcony marszałkowi Żymierskiemu, noszący tytuł „Nasz marszałek”.

Dodatkowo, Michał Rola-Żymierski został uhonorowany tytułem honorowego obywatela w kilku miastach, w tym Toruniu (1945), Kłodzku (1945), Łęczycy (30 marca 1947) oraz Sosnowcu (w latach 1985-2008).

Awanse

Oto historia awansów Michała Roli-Żymierskiego, jednego z wybitnych dowódców wojskowych w Polsce:

• chorąży (niem. Fähnrich) – 30 września 1912,
• podporucznik rezerwy (niem. Leutnant) – lipiec 1914,
• porucznik (niem. Oberleutnant) – 29 września 1914,
• kapitan (niem. Hauptmann) – 9 października 1914,
• major – 6 listopada 1914,
• podpułkownik (niem. Oberstleutnant) – 1 listopada 1916,
• pułkownik – 22 maja 1920, zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Legionów Polskich”, 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919,
• generał brygady – 1 grudnia 1924, ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 2. lokatą w korpusie generałów,
• generał broni – 22 lipca 1944,
• marszałek Polski – 3 maja 1945.

Odznaczenia i wyróżnienia (lista niepełna)

Michał Rola-Żymierski był wyjątkową postacią w historii Polski, ponieważ jako jedyny rodak uzyskał najwyższe odznaczenia ze wszystkich kultowych orderów, które były przyznawane w czasie PRL. Otrzymał także radziecki Order „Zwycięstwo” oraz I klasę amerykańskiej Legii Zasługi. W sumie na jego koncie znajduje się aż 23 zagraniczne wojskowe odznaczenia.

Do wyróżnień krajowych należy zaliczyć:

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1970),
• Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari (11 maja 1945),
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921),
• Order Krzyża Grunwaldu I klasy (1945),
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1964),
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1946),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925),
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (1921, po raz 1 i 2 w 1922),
• Krzyż Partyzancki (12 czerwca 1946),
• Śląski Krzyż Powstańczy (1947),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej,
• Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946),
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”,
• Medal „Za udział w walkach o Berlin” (1966),
• Medal Rodła (1987),
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
• Medal im. Ludwika Waryńskiego,
• Pamiątkowy Medal z okazji 40 rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983),
• Odznaka za Rany i Kontuzje (trzykrotnie),
• Odznaka harcerska „Za Zasługę” (1946),
• Złoty Medal „Za Zasługi dla LOK” (1979),
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1967),
• Odznaka „Za Zasługi dla ZBoWiD” (1982).

Natomiast do odznaczeń zagranicznych przyznano mu:

• Order Żelaznej Korony (Austro-Węgry, 1914),
• Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, 1967),
• Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja),
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922),
• Medal Zwycięstwa (międzysojuszniczy, 1921),
• Komandor Orderu Korony (Belgia, przed 1924),
• Wielki Oficer Orderu Korony (Włochy, 1926),
• Wielki Komandor Legii Zasługi (Stany Zjednoczone, 1945),
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja),
• Czechosłowacki Wojskowy Order Lwa Białego „Za zwycięstwo” (1947),
• Order 9 września 1944 I stopnia z mieczami (Bułgaria, 1948),
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (1948),
• Order „Zwycięstwo” (Związek Radziecki, 1945),
• Order Lenina (Związek Radziecki),
• Order Przyjaźni Narodów (Związek Radziecki, 1973),
• Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki),
• Odznaka „25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki),
• Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki),
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki),
• Order Bohatera Narodowego Jugosławii,
• Order Partyzanckiej Gwiazdy I stopnia (Jugosławia, 1946),
• Medal i dyplom honorowy Międzynarodowej Federacji Bojowników Ruchu Oporu (FIR),
• Honorowy Obywatel Lublina, Chełmna i 17 innych miast,
• i inne.

---

Oceń: Michał Rola-Żymierski

---