Bronisława Skrzeszewska

---

Życiorys

Pochodzenie Bronisławy Skrzeszewskiej wiązało się z mieszczańskim środowiskiem żydowskim. Była córką Karola (Kalmana) Mandelbauma, który pracował jako agent handlowy, oraz Leonory (Lei) z Schenizerów. Po ukończeniu powszechnej szkoły w Krakowie, kontynuowała naukę w I Gimnazjum Żeńskim, gdzie uzyskała maturę w 1919 roku.

Studia zaczęła na Uniwersytecie Jagiellońskim, początkowo na Wydziale Prawa, lecz po roku zadecydowała o zmianie kierunku na historię na Wydziale Filozoficznym, a prawnicze studia kontynuowała w Szkole Nauk Politycznych w Krakowie. W 1923 roku uzyskała absolutorium na obu kierunkach. Od samego początku swojego życia akademickiego angażowała się w młodzieżowy ruch komunistyczny, a jej przynależność do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski oraz Komunistycznej Partii Polski stanowiła fundament jej działalności politycznej. Współuczestniczyła również w tworzeniu Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” i aktywnie działała w polskiej sekcji Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (Czerwonej Pomocy). Przez swoją lewicową działalność była regularnie aresztowana i pozostawała pod policyjnym nadzorem.

Od 1923 roku Bronisława pracowała jako nauczycielka. Uczyła historii w Kutnie w gimnazjum Towarzystwa Żydowskiego Szkoły Średniej (1923–1924), a po kilku latach wznowiła nauczanie w Gimnazjum Koedukacyjnym Filipa Axera w Częstochowie (1929–1934). W 1930 roku z powodzeniem przeszła egzamin na nauczyciela szkół średnich przed Państwową Komisją Egzaminacyjną przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako nauczycielka była aktywna w Związku Nauczycieli Żydowskich Szkół Średnich. W 1934 roku wyszła za mąż za Stanisława Skrzeszewskiego, również zaangażowanego w komunistyczny ruch, a do wybuchu II wojny światowej nie pracowała zawodowo.

W 1939 roku Bronisława znalazła się we Lwowie, gdzie objęła stanowiska nauczycielki, wicedyrektora i dyrektora XI Gimnazjum. W 1941 roku została ewakuowana do Uzbekistanu, gdzie w mieście Margilan nauczała niemieckiego i francuskiego. W czerwcu 1943 roku wstąpiła do Związku Patriotów Polskich w Moskwie, gdzie aktywnie działała w związkowych wydziałach: wydawniczym i wojskowym, prowadząc archiwum wydziału wojskowego. W sierpniu 1944 roku objęła kierownictwo archiwum Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, które wkrótce przekształciło się w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W tym okresie przystąpiła do Polskiej Partii Robotniczej, a od 1948 roku była członkinią Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Po wojnie, w wrześniu 1945 roku, Bronisława wyjechała do Paryża, gdzie jej mąż pełnił funkcję ambasadora. Pracowała przez dwa lata jako nauczycielka w polskiej szkole w Paryżu. Po powrocie do Polski wiosną 1947 roku podjęła pracę w Wydziale Zagranicznym Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża, jednak w 1948 roku straciła tę posadę. Według męża jej zwolnienie było spowodowane osobą Mariana Spychalskiego. Od 1948 roku była przewodniczącą Towarzystwa Przyjaciół Kursów Uniwersyteckich, a w maju 1951 roku objęła stanowisko dyrektora Departamentu Studiów Przygotowawczych Ministerstwa Szkół Wyższych i Nauki, otrzymując ważne zadanie w zakresie edukacji.

Od 1 października 1955 roku sprawowała funkcję dyrektora Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Jej obowiązki obejmowały organizację nadzoru nad archiwami zakładowymi oraz urzędami centralnymi. Na jej menu się znajdowało współorganizowanie zebrań metodycznych dotyczących zabezpieczenia dokumentacji technicznej biur projektowych oraz prowadzenie porządkowania zasobów archiwalnych, jak na przykład archiwów Centralnego Urzędu Planowania i rządu londyńskiego czy archiwum Ignacego Jana Paderewskiego. W wyniku jej działalności opublikowano kilka artykułów z zakresu archiwistyki, między innymi „Zasoby archiwalne AAN (Archiwum Akt Nowych) dotyczące położenia ekonomicznego i struktury klasy robotniczej w Polsce” (Najnowsze Dzieje Polski, tom 7, 1964) oraz „Wystawa „Początki Polski Ludowej w dokumencie archiwalnym” (Archeion, tom 33, 1966, współautorstwo z J. Kazimierskim). Przygotowała również edycje dokumentów dotyczących najnowszej historii Polski, w szczególności Polski międzywojennej, takie jak „Sprawa Gabriela Czechowicza przed Trybunałem Stanu” (1961, z Zbigniewem Landauem) oraz „Wojciech Korfanty przed Sądem Marszałkowskim” (1964, wspólnie ze Zbigniewem Landauem). Na emeryturę przeszła na początku października 1968 roku.

Po II wojnie światowej, poza przynależnością do partii, była również członkinią Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki, Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie. Bronisława i Stanisław Skrzeszewski nie mieli dzieci.

Zmarła 28 lipca 1973 w Warszawie, a jej miejsce spoczynku to cmentarz Wojskowy na Powązkach (kwatera B 4-Tuje-2).

Ordery i odznaczenia

Bronisława Skrzeszewska była osobą zasłużoną, która otrzymała wiele odznaczeń i wyróżnień w uznaniu jej osiągnięć. Poniżej przedstawiono prestiżowe nagrody, które jej przyznano:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 13 lipca 1954,
• Srebrny Krzyż Zasługi, nadany 10 października 1945,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 15 stycznia 1955.

---

Oceń: Bronisława Skrzeszewska

---