Jerzy Hoffman

---

Życiorys

Rodzina i edukacja

Jerzy Hoffman, znany reżyser filmowy, przyszedł na świat w Krakowie. Jego rodzina była żydowska, a oboje rodziców, Zygmunt Hoffman i Maria Schmelkes, również byli lekarzami, którzy rozpoczęli swoją praktykę w 1929 roku i osiedlili się w Gorlicach. Gdy wybuchła II wojna światowa, rodzina zmuszona była uciekać na wschód Polski, osiedlając się kolejno w Tarnopolu, Stryju oraz Daszawie.

W 1940 roku, w wyniku wywózki, trafili na Syberię, gdzie, niestety, zmarli jego dziadkowie ze strony ojca. Tragiczne losy rodziny Hoffmana nasiliły się podczas Holokaustu, gdzie większość bliskich pozostających na okupowanych terenach nie uniknęła tragicznego losu. W lipcu 1941 roku, dzięki amnestii, uzyskali możliwość powrotu do Polski dzięki dokumentom dostarczonym przez ojca, który wstąpił w 1943 roku do 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

W czasie nauki w szkole, zaangażował się w komunistyczne organizacje młodzieżowe. Po zdaniu matury w Bydgoszczy w 1950 roku, Jerzy rozpoczął studia reżyserskie w Wszechrosyjskim Państwowym Instytucie Kinematografii w Moskwie, które ukończył w 1955 roku. To właśnie tam nawiązał niezwykle ważną współpracę z Edwardem Skórzewskim.

Działalność filmowa

Działalność w filmie dokumentalnym (1954–1962)

Karierę w świecie kina rozpoczął od dokumentów. Debiutował w 1954 roku razem z Edwardem Skórzewskim, tworząc film dokumentalny pt. „Czy jesteś wśród nich?!”, który skupiał się na tematyce wandalizmu. W kolejnych latach powstały dokumenty takie jak „Uwaga, chuligani!” (1955), który poprzez przedstawienie bandytyzmu w Warszawie, stanowił swego rodzaju protest przeciwko socrealistycznej propagandzie.

W 1956 roku zrealizowali dokument inscenizowany „Dzieci oskarżają” oraz film turystyczny „Jaś i Małgosia”. W następnych latach powstały również reportaże takie jak „Sopot 1957”, „Na drogach Armenii”, czy „Pamiątka z Kalwarii”. W 1961 roku Hoffman zrealizował film „Aby kwitło życie…”, który miał na celu propagowanie Wojska Polskiego, a w 1962 trzy reportaże o rewolucji kubańskiej.

Pierwsze filmy fabularne (1962–1967)

Przełomowym momentem w jego karierze był film fabularny „Gangsterzy i filantropi” z 1962 roku, będący zbiorem dwóch komediowych nowel. Jednakże, duet Hoffman-Skórzewski nie zrezygnował z działalności dokumentalnej, tworząc w 1963 kolejny dokument pod tytułem „Visitez Zakopane”. W 1964 roku ich film „Prawo i pięść”, oparte na powieści Józefa Hena, zyskał uznanie, gdyż przedstawiał postać byłego więźnia obozu koncentracyjnego, a w rolę główną wcielił się Gustaw Holoubek.

W tym właśnie czasie krytycy z entuzjazmem komentowali tę produkcję, określając ją jako polskiego westernu. W 1965 roku nakręcili film obyczajowy „Trzy kroki po ziemi”, który zdobył Srebrny Medal na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie. Był to koniec wieloletniej współpracy z Edwardem Skórzewskim, po którym Hoffman zrealizował samodzielnie reportaże i telewizyjne filmy.

Pan Wołodyjowski i Potop (1969–1974)

Jerzy Hoffman postanowił wtedy zwrócić się ku tematyce historycznej, co doprowadziło do powstania filmu „Pan Wołodyjowski”, opartego na powieści Henryka Sienkiewicza. W tytule rolę zagrał Tadeusz Łomnicki, a w pozostałych rolach pojawili się Mieczysław Pawlikowski oraz Daniel Olbrychski. Pomimo negatywnych rządowych tendencji, jego filmy cieszyły się dużą popularnością.

Film „Pan Wołodyjowski” odniósł sukces komercyjny, zdobywając Złotą Kaczkę jako najlepszy polski film oraz przyciągając rekordową liczbę widzów. Kolejnym monumentalnym dziełem Hoffmana był „Potop”, który skupiał się na czasach wojny polsko-szwedzkiej. Realizacja filmu trwała długo, a jego sukcesom towarzyszyły kontrowersje dotyczące obsady oraz ogromne nakłady finansowe.

Kolejne filmy sprzed epoki transformacji (1976–1984)

W 1976 roku reżyser podjął się ekranizacji powieści „Trędowata” autorstwa Heleny Mniszkówny. W wyniku głębokich ingerencji w scenariusz, pierwotny autor, Stanisław Dygat, wycofał swoje nazwisko. Z kolei film wojenny „Do krwi ostatniej…” ukazał się w 1978 roku i przedstawiał historię 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty.

W tym czasie Hoffman pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego „Zodiak”. Jego projekt „Znachor” z 1981 roku zdobył dużą popularność wśród widzów, jednak krytycy byli bardziej wstrzemięźliwi. Ostatnim filmem przed transformacją ustrojową był „Wedle wyroków twoich…”, otrzymujący mieszane recenzje ze względu na wizję zagłady Żydów.

Filmy realizowane w epoce III Rzeczypospolitej (od 1992)

Po 1992 roku Hoffman zrealizował melodramat „Piękna nieznajoma”. Przygotowywał się do ekranizacji „Ogniem i mieczem”, dużej produkcji, która mimo trudności z finansowaniem, zostałą ukończona i przyjęta pozytywnie przez publiczność. W 1999 roku, padł ofiarą zwalczania konkurencji, co skutkowało reprezentacją innego filmu „Pan Tadeusz” w rywalizacji o Oscara, reżyserowanego przez Andrzeja Wajdę.

Kolejnym dziełem Hoffmana był film „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem”, który spotkał się z pozytywnymi reakcjami krytyków. Po nim w 2007 roku powstał film dokumentalny „Ukraina. Narodziny narodu” oraz ambitny projekt „1920 Bitwa Warszawska” z 2011 roku, który był pierwszą polską superprodukcją 3D, lecz otrzymał mieszane recenzje, krytycy wskazywali na nadmiar patosu i nieudany scenariusz.

Styl filmowy

Jerzy Hoffman, jako dokumentalista, w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju „szkoły polskiej” w filmie dokumentalnym. Wspólnie z Edwardem Skórzewskim przeszedł na nowe tory, które przełamywały ograniczenia związane z socrealistycznymi standardami produkcji filmowej. Jego celem było ukazanie prawdziwego obrazu rzeczywistości poprzez sztukę filmową.

W bogatej, różnorodnej twórczości fabularnej Jerzego Hoffmana można dostrzec jego fascynację tematyką historyczną. Reżyser, znany ze spektakularnych widowisk, doskonale odnajdywał się także w konwencji tzw. kina popularnego, które miało na celu przyciągnięcie jak największej liczby widzów. Jego prace przyciągały uwagę nie tylko w Polsce, ale także poza jej granicami, tworząc trwały ślad w polskiej kinematografii.

Życie osobiste

W okresie studiów Jerzy Hoffman zawarł związek małżeński z Marleną Nazarian, z którą doczekał się córki Joanny. Jego drugą żoną była Walentyna Trachtenberg, która niestety zmarła w 1998 roku. Po dużej stracie, Jerzy ponownie ożenił się z Jagodą Prądzyńską.

W 2015 roku aktywnie wsparł kandydaturę Bronisława Komorowskiego, stając się członkiem honorowego komitetu poparcia w trakcie wyborów prezydenckich w Polsce.

Obecnie mieszka zarówno w Warszawie, jak i w urokliwej miejscowości Sikory Juskie, która znajduje się w malowniczym regionie Mazur.

Filmografia

Filmy dokumentalne

• 1954 – Czy jesteś wśród nich?,
• 1955 – Uwaga, chuligani!,
• 1956 – Dzieci oskarżają,
• 1956 – Jaś i Małgosia,
• 1957 – Sopot 1957,
• 1957 – Na drogach Armenii,
• 1958 – Tor,
• 1958 – Karuzela Łowicka,
• 1958 – Pamiątka z Kalwarii,
• 1959 – Zielona bariera,
• 1959 – Gaudeamus,
• 1959 – Typy na dziś,
• 1960 – Dwa preludia,
• 1960 – Dwa oblicza Boga,
• 1960 – Reportaż prosto z patelni,
• 1960 – Pocztówki z Zakopanego,
• 1961 – Aby kwitło życie…,
• 1961 – Hawana ’61,
• 1962 – Spotkali się w Hawanie,
• 1962 – Patria o Muerte,
• 1963 – Visitez Zakopane,
• 1964 – Chwila wspomnień,
• 1966 – Jarmark cudów,
• 1970 – A najmilsze jest Mazowsze,
• 2008 – Ukraina. Narodziny narodu.

Filmy fabularne

• 1962 – Gangsterzy i filantropi,
• 1964 – Prawo i pięść,
• 1965 – Trzy kroki po ziemi,
• 1967 – Ojciec,
• 1969 – Pan Wołodyjowski,
• 1974 – Potop,
• 1976 – Trędowata,
• 1978 – Do krwi ostatniej… (film),
• 1979 – Do krwi ostatniej (serial telewizyjny),
• 1981 – Znachor,
• 1983 – Wedle wyroków twoich…,
• 1992 – Piękna nieznajoma,
• 1999 – Ogniem i mieczem,
• 2003 – Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem,
• 2011 – 1920 Bitwa Warszawska.

Nagrody i odznaczenia

W trakcie swojej bogatej kariery artystycznej Jerzy Hoffman zdobył wielu prestiżowych nagród i wyróżnień, które potwierdzają jego znaczącą rolę w polskiej kinematografii. Wśród najważniejszych osiągnięć można wymienić Złote Lwy, które zdobył w 1974 roku za film „Potop”. Wielokrotnie był także nagradzany przez Ministra Kultury i Sztuki, co podkreśla jego wpływ na rozwój kultury w Polsce.

W 1988 roku Jerzy Hoffman otrzymał honorowy tytuł „Zasłużony dla kultury polskiej”, co było ważnym uznaniem dla jego dokonania artystycznego. W 2000 roku został uhonorowany Superwiktorem za całokształt twórczości, a także Polską Nagrodą Filmową „Orzeł” w latach 2000 i 2006, co dodatkowo podkreśla jego wkład w rozwój polskiego filmu.

W 2009 roku Hoffman został odznaczony Platynowymi Lwami na festiwalu filmowym w Gdyni, co było kolejnym dowodem docenienia jego pracy. Wielką nobilitacją było również nadanie mu honorowego obywatelstwa Gorlic w 1999 roku oraz Bydgoszczy w 2003 roku. 18 sierpnia 2017 roku, podczas 44. Ińskiego Lata Filmowego, miał zaszczyt odsłonić tablicę poświęconą sobie, a także odebrał Złotą Rybkę Ińskiego Lata Filmowego za całokształt twórczości.

Oprócz nagród filmowych, Jerzy Hoffman otrzymał również liczne odznaczenia, które ukazują jego znaczenie w życiu kulturalnym Polski:

• 1959 – Złoty Krzyż Zasługi,
• 1974 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1983 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1984 – Medal 40-lecia Polski Ludowej,
• 1999 – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (na podstawie postanowienia prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 5 listopada „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej i artystycznej”),
• 2000 – Order „Za zasługi” III klasy (Ukraina),
• 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2011 – Medal Pamiątkowy „Pro Masovia”,
• 2016 – wyróżnienie „Narodowi i Ojczyźnie” przyznawane przez Zespół Szkół SIGiE im. K. Adamieckiego w Ostrołęce za wybitne zasługi w służbie Polsce.

---

Oceń: Jerzy Hoffman

---