Gustaw Holoubek

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Gustaw Holoubek był jedynakiem w rodzinie Czecha o tym samym imieniu, który osiedlił się w Polsce po zakończeniu I wojny światowej, zakładając rodzinę z owdowiałą Eugenią Estreicher z Krakowa. Jego ojciec był absolwentem Terezjańskiej Akademii Wojskowej, a w czasie I wojny służył w II Brygadzie Legionów Polskich.

Wychowywał się w rodzinie, gdzie miał piątkę przyrodniego rodzeństwa, co kształtowało jego charakter i zainteresowania. Jako młody chłopak pasjonował się piłką nożną, grając w juniorach Cracovii. W 1935 roku rozpoczął naukę w I Gimnazjum przy Placu na Groblach, a w 1939, na krótko przed wybuchem konfliktu, zdał egzamin dojrzałości.

Rok 1939 zapoczątkował jego wojskową służbę, z której zaciągnął się ochotniczo. Jako żołnierz 20 Pułku Piechoty w Krakowie brał udział w kampanii wrześniowej, a po wycofaniu się oddziału znalazł się w grupie przekraczającej granicę stref okupacyjnych. Aresztowany, trafił do obozu jenieckiego w Magdeburgu, a później do fortu w Toruniu, gdzie zdiagnozowano u niego gruźlicę, z którą borykał się przez wiele lat. W kwietniu 1940 roku, dzięki interwencji matki, odzyskał wolność, po czym do końca okupacji mieszkał w Krakowie, gdzie również pracował w lokalnej gazowni.

Uczęszczał do I Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. W 1945 roku rozpoczął naukę w Studiu Aktorskim przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego, biorąc udział w epizodycznych rolach oraz statystując w różnych przedstawieniach teatralnych. Ukończył studia w krakowskim Państwowym Studiu Dramatycznym w 1947 roku, które potem stało się Państwową Wyższą Szkołą Teatralną.

Działalność artystyczna

Kariera teatralna

Gustaw Holoubek zadebiutował na scenie 1 marca 1947 roku rolą Charysa w „Odysie u Feaków”, wyreżyserowanym przez Stefana Flukowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. 9 lipca 1947 roku, zdając egzamin do ZASP, zaskoczył występem obok Haliny Gryglaszewskiej, odgrywając scenę z dramatu „Sędziowie” Stanisława Wyspiańskiego, uzyskując wysoką ocenę.

W latach 1949-1956 pełnił funkcję kierownika artystycznego, reżysera i aktora w Teatrze Śląskim w Katowicach. W swoim dorobku zrealizował m.in. rolę doktora Ranka w „Domu lalki” Henrika Ibsena, gdzie jego żona Danuta Kwiatkowska zagrała główną rolę żeńską (Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, 1954). Wcielił się także w tytułową postać w „Fantazym” Juliusza Słowackiego (1955) oraz zagrał sędziego Custa w „Trądzie” Ugo Bettiego pod kierownictwem Marii Wiercińskiej (Scena Kameralna Teatru Polskiego w Warszawie, 1958).

Jego repertuar obejmował niezapomniane kreacje, m.in. w „Diable i Panu Bogu” Jean-Paula Sartre’a (1960) czy jako skrzypek w „Rzeźni” Sławomira Mrożka (1975). Dwukrotnie wcielił się w postać Króla Leara Williama Szekspira (1977) i w „Małej apokalipsie” Tadeusza Konwickiego (1989) w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego (Teatr Ateneum w Warszawie).

W 1967 roku zdobył uznanie jako Gustaw-Konrad w „Dziadach” Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym, co przyczyniło się do publicznych protestów i wybuchu wydarzeń marcowych w 1968 roku. W 1981 wystąpił w „Pieszo” Mrożka, co wywołało sprzeciw ze strony niektórych wojskowych, którzy poparli kontrowersyjne stanowisko.

Jako pedagoga, Holoubek nauczał w Akademii Teatralnej w Warszawie i przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie, aż do odwołania w 1983 roku, które związane było z jego konfliktami z władzami.

Kariera filmowa i telewizyjna

Na dużym ekranie zadebiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w filmie biograficznym „Żołnierz zwycięstwa” (1953) w reżyserii Wandy Jakubowskiej. W drugiej połowie lat 50. zagwarantował sobie sławę dzięki występom w „Pętli” (1957) oraz „Pożegnaniach” (1958) Wojciecha Hassa, a także w surrealistycznym „Jak daleko stąd, jak blisko” (1971) oraz „Lawie” (1989) Tadeusza Konwickiego.

Nie można pominąć jego wybitnych ról w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” (1965) oraz „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973) Wojciecha Hasa. Holoubek zagrał więcej niż 50 ról filmowych przez swoją długoletnią karierę. Był również reżyserem noweli filmowej „Czas przybliża, czas oddala” (1962), a także filmowego portalowego „Mazepa” (1975), opartego na dramacie Słowackiego.

Jego współpraca z Teatrem Telewizji była równie owocna; wystąpił w blisko stu przedstawieniach, współpracując z takimi reżyserami jak Adam Hanuszkiewicz, Zygmuntem Hübnerem, Andrzejem Łapickim, Olgą Lipińską, Jerzym Gruzą, Janem Englertem, Andrzejem Wajdą oraz Krzysztofem Kieślowskim. Jako reżyser przygotował takie dzieła jak „Fantazy” (1971) i „Kordian” (1980) Julisz Słowackiego, a także „Hamleta” Williama Szekspira (1974), „Na dnie” Maksima Gorkiego (1994), „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego (1999) i „Króla Edypa” Sofoklesa (2005).

Działalność publiczna

W 1971 roku Holoubek został członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. W 1976 i 1980 roku uzyskał mandat posła na Sejm PRL z ramienia Frontu Jedności Narodu. Po wprowadzeniu stanu wojennego w 1982 roku zrezygnował z udziału w pracach parlamentu.

W latach 1989-1991 pełnił zaszczytną funkcję senatora I kadencji, wybranego z ramienia Komitetu Obywatelskiego, z którego przeszedł do Unii Demokratycznej w trakcie kadencji. Następnie, w latach 1992-1993, zasiadał w radzie ds. kultury przy prezydencie Lechu Wałęsie. Holoubek był także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności od 1994 roku, a jego artykuły ukazywały się w miesięczniku psychologicznym „Charaktery”.

W swoim dorobku literackim posiada dwie publikacje: „Teatr jest światem” (1986) napisane wspólnie z Andrzejem Hausbrandtem oraz „Wspomnienia z niepamięci” (1999).

Życie prywatne

Gustaw Holoubek był znanym artystą, który nawiązał związki małżeńskie z utalentowanymi aktorkami. Jego pierwszą żoną była Danuta Kwiatkowska, a następnie związał się z Marii Wachowiak, którą poznał na planie filmowym „Pożegnania”, gdzie zagrała postać Lidki. Ostatecznie w 1973 roku poślubił Magdalenę Zawadzką. Z trzech małżeństw Gustaw miał troje dzieci: Ewę, która jest aktorką i lalkarką związana z Teatrem Lalek Guliwer, Magdalenę, a także Jana, który pracował jako operator filmowy.

W swoim życiu Holoubek miał także pasje sportowe, a w szczególności kibicował drużynie piłkarskiej Cracovia.

Gustaw Holoubek zmarł 6 marca 2008 roku. Pośmiertnie, w uznaniu jego znacznych zasług dla polskiej kultury, prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Orderem Orła Białego. Artysta został pochowany 12 marca na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 14-1-1.

Dokonania artystyczne

Teatr

• 1947: „Odys u Feaków” autorstwa Stefana Flukowskiego – rola Charysa, w reżyserii Józefa Karbowskiego, odegrane w Starym Teatrze w Krakowie, który funkcjonował w ramach Państwowych Teatrów Dramatycznych,
• 1947: „Mąż i żona” Aleksandra Fredry – reżyseria w wykonaniu Władysława Krzemińskiego, również w Starym Teatrze w Krakowie – PTD,
• 1947: „Słomkowy kapelusz” Eugène’a Labiche – rola Tardiveau, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Stary Teatr w Krakowie – PTD,
• 1948: „Owcze źródło” Lope de Vegi – Barrildo, w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – PTD,
• 1948: „Obrona Ksantypy” Ludwika Hieronima Morstina – Epistates, w reżyserii Karola Borowskiego, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – PTD,
• 1948: „Noe i jego menażeria” Tadeusza Łomnickiego – Sem, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Stary Teatr w Krakowie – PTD,
• 1948: „Amfitrion 38” Jeana Giraudoux – Trębacz, w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego, Stary Teatr w Krakowie – PTD,
• 1948: „Romans z wodewilu” Władysława Krzemińskiego – Franek, w reżyserii Władysława Krzemińskiego, Stary Teatr w Krakowie – PTD,
• 1949: „Mieszczanie” Maksima Gorkiego – Pierczychin, w reżyserii Edwarda Żyteckiego, w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach,
• 1949: „Wieczór Puszkinowski” – reżyseria Artura Kwiatkowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1950: „Balladyna” Juliusza Słowackiego – rola Filona, w reżyserii Władysława Woźnika, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1951: „Mizantrop” Moliera – rola Oronta, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1951: „Odezwa na murze” Anny Świrszczyńskiej – rola Adolfa, w reżyserii Ryszarda Wasilewskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1951: „Dożywocie” Aleksandra Fredry – rola Łatki, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1951: „Młodość ojców” Borysa Gorbatowa – Oczkar, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1952: „Trzydzieści srebrników” Howarda Fasta – reżyseria oraz rola Fullera, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1952: „Wzgórze 35” Jerzego Lutowskiego – Generał de Marinis, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1952: „Zagłada eskadry” Aleksandra Korniejczuka – Admirał, w reżyserii Romana Zawistowskiego i Edwarda Żyteckiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1952: „Starosta Jan Grudczyński” Ludwika Adama Dmuszewskiego – rola Barona Lorenz de la Croix, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1953: „Mazepa” Juliusza Słowackiego – rola Króla Jana Kazimierza, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1953: „Bancroftowie” Jerzego Broszkiewicza i Gustawa Gottesmana – rola Johna Bancrofta, w reżyserii Romana Zawistowskiego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1953: „Jak hartowała się stal” Nikołaja Ostrowskiego – reżyseria, wraz z Bolesławem Smelą, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1954: „Droga do Czarnolasu” Aleksandra Maliszewskiego – reżyseria, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1954: „Dom lalki” Henrika Ibsena – reżyseria, rola Doktora Ranka, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1955: „Cienie i ludzie” Andrzeja Wydrzyńskiego – reżyseria i inscenizacja, rola Oskara von Schwerina, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1955: „Fantazy” Juliusza Słowackiego – reżyseria oraz rola Fantazego, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1956: „Dramat księżycowy” Romana Brandstaettera – reżyseria oraz rola Antonia, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1956: „Tragedia florencka” Oscara Wilde’a – reżyseria oraz rola Szymona, Teatr Śląski w Katowicach,
• 1958: „Trąd w pałacu sprawiedliwości” Ugo Bettiego – sędzia Cust, w reżyserii Mari Wiercińskiej, w Teatrze Polskim w Warszawie,
• 1960: „Diabeł i Pan Bóg” Jean-Paula Sartre’a – Goetz, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1961: „Anioł zstąpił do Babilonu” Friedricha Dürrenmatta – Uroczysty, w reżyserii Konrada Swinarskiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1961: „Król Edyp” Sofoklesa – Edyp, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1962: „Wieczór poezji” Władysława Broniewskiego – w reżyserii Ryszarda Hanina, w Sali KongresowejPałacu Kultury i Nauki w Warszawie,
• 1962: „Płatonow” Antoniego Czechowa – Michał Płatonow, w reżyserii Adama Hanuszkiewicza, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1962: „Hamlet” Williama Szekspira – reżyseria oraz rola Hamleta, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1964: „Król Ryszard Drugi” Williama Szekspira – Ryszard II, w reżyserii Henryka Szletyńskiego, w Teatrze Narodowym w Warszawie,
• 1964: „Alleluja” Dziordzie Lebovicia – Sipka, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1964: „Uciekła mi przepióreczka” Stefana Żeromskiego – Przełęcki, w reżyserii Jerzego Golińskiego, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1965: „Kordian” Juliusza Słowackiego – Szatan, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1966: „Namiestnik” Rolfa Hochhutha – Ojciec Riccardo Fontana, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1967: „Mizantrop” Moliera – Alcest, w reżyserii Henryka Szletyńskiego, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1967: „Kordian” Juliusza Słowackiego – Szatan (druga wersja przedstawienia z 1965), w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1967: „Dziady” Adama Mickiewicza – Gustaw-Konrad, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Narodowy w Warszawie,
• 1968: „Wujaszek Wania” Antoniego Czechowa – Iwan Pietrowicz Wojnicki, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1968: „Granica” Zofii Nałkowskiej – Zenon Ziembiewicz, w reżyserii Zbigniewa Kopalko, Teatr Polskiego Radia,
• 1969: „Życie jest snem” Pedra Calderóna – Segismundo, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1969: „Hadrian VII” Petera Luke – Frederick William Rolfe, w reżyserii Jan Bratkowski, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1970: „Zemsta” Aleksandra Fredry – reżyseria, rola Rejenta Milczka, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1971: „Juliusz Cezar” Williama Szekspira – Marek Antoniusz, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1972: „Manon Lescaut”, opera Giacoma Pucciniego – reżyseria (Opera Śląska w Bytomiu),
• 1972: „Człowiek znikąd” Ignatija Dworieckiego – rola Czeszkowa, przygotowane przez dramatyczne teksty, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1973: „Żeby wszystko było jak należy” Luigiego Pirandello – Martino Lori, w reżyserii Ludwika René, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1973: „Nora” Henrika Ibsena – reżyseria, zrealizowana w warszawskiej PWST, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1973: „Elektra” Jeana Giraudoux – Żebrak, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1974: „Sułkowski” Stefana Żeromskiego – D’Antraigues, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1975: „Rzeźnia” Sławomira Mrożka – rola Skrzypka, w reżyserii Jerzego Jarockiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1975: „Zemsta” Aleksandra Fredry – reżyseria, rola Rejenta Milczka (przedstawienie impresaryjne),
• 1976: „Człowiek znikąd” Ignatija Dworieckiego – przystosowanie tekstu, w reżyserii Edwarda Lubaszenko, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie,
• 1976: „Karykatury” Jana Augusta Kisielewskiego – reżyseria, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1976: „Przyjdzie na pewno” Eugene’a O’Neilla – rola Teodora Hickmana, w reżyserii Jerzego Antczaka, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1977: „Król Lear” Williama Szekspira – Lear, w reżyserii Jerzego Jarockiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1977: „Braterskie ręce”, program złożony z różnych utworów, w reżyserii Tadeusza Aleksandrowicza, Estrada Stołeczna w Warszawie,
• 1977: „Wariacje” Jerzego Grzegorzewskiego – reżyseria, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1979: „Ćwiczenia z Romantyzmu”, program złożony z różnych utworów – wybór tekstów, reżyseria, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1979: „Hamlet” Williama Szekspira – reżyseria, rola Aktora, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1980: „Operetka” Witolda Gombrowicza – rola Mistrza Fiori, w reżyserii Macieja Prusa, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1980: „Odrodzenie”, symfonia Mieczysława Karłowicza – recytacja, w reżyserii Kazimierza Wrzoska, Teatr Wielki w Łodzi,
• 1981: „Skiz” Gabrieli Zapolskiej – rola Tolo, w reżyserii Witolda Zatorskiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1981: „Pieszo” Sławomira Mrożka – rola Superiusza, w reżyserii Jerzego Jarockiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1981: „Biedaczek vel Tartufe” Moliera – Biedaczek vel Maurice Tartufe, czyli Figura, w reżyserii Marek Walczewski, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1982: „Mord w katedrze” Thomasa Stearnsa Eliota – Tomasz Becket, w reżyserii Jerzego Jarockiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1982: „Dwie głowy ptaka” Władysława Terleckiego – pułkownik Griszyn, w reżyserii Andrzeja Łapickiego, Teatr Dramatyczny w Warszawie,
• 1983: „Zemsta” Aleksandra Fredry – reżyseria (Teatro de Carouge, Genewa, Szwajcaria),
• 1984: „Ja, Michał z Montaigne” Józefa Hena – rola Michała Montaigne, w reżyserii Jana Bratkowskiego, Teatr Polski w Warszawie,
• 1984: „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – rola Stańczyka, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Polski w Warszawie,
• 1985: „Romulus Wielki” Friedricha Dürrenmatta – Romulus Augustus, w reżyserii Kazimierza Dejmeka, Teatr Polski w Warszawie,
• 1986: „Mąż i żona” Aleksandra Fredry – reżyseria, Scena na Piętrze w Poznaniu,
• 1986: „Staś” Jerzego Jarockiego – reżyseria, rola Ojca, Teatr Polski w Warszawie,
• 1987: „Wzorzec dowodów metafizycznych” Tadeusza Bradeckiego – Gottfried Wilhelm Leibniz, Teatr Polski w Warszawie,
• 1989: „Mała apokalipsa” Tadeusza Konwickiego – w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie,
• 1990: „Zemsta” Aleksandra Fredry – reżyseria, rola Rejenta Milczka, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1991: „Burza” Williama Szekspira – Prospero, w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1992: „Mazepa” Juliusza Słowackiego – reżyseria, rola Króla Jana Kazimierza, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1993: „Tak jest, jak się państwu zdaje” Luigiego Pirandello – Lamberto Laudisi, w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1993: „Przedstawienie jubileuszowe z okazji 100-lecia Teatru im. Juliusza Słowackiego„, program złożony z różnych utworów – reżyseria i role, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie,
• 1994: „J.B.” Maksima Gorkiego – Jegor Bułyczow, w reżyserii Tadeusza Konwickiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1994: „Fantazy” Juliusza Słowackiego – reżyseria, rola hrabiego Respekta, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1995: „Za i przeciw” Ronalda Harwooda – Wilhelm Furtwängler, w reżyserii Janusza Warmińskiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1996: „Kupiec wenecki” Williama Szekspira – Żyd Shylock, w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1996: „Bal w Operze” Juliana Tuwima – Głos proroka, w reżyserii Jerzego Batyckiego, Teatr Polski w Bielsku-Białej,
• 1997: „Zmierzch długiego dnia” Eugene’a O’Neilla – James Tyrone, w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1997: „Ofiara Abrahama” Józefa Elsnera – Abraham, w reżyserii Macieja Prusa, Warszawska Opera Kameralna,
• 1997: „Garderobiany” Ronalda Harwooda – sir, w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1998: „Dom wariatów” Marka Koterskiego – rola Ojca, w reżyserii Marka Koterskiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1998: „Opowieści Lasku Wiedeńskiego” Ödöna von Horvátha – Głos Spowiednika, w reżyserii Agnieszki Glińskiej, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 1998: „Tak daleko, tak blisko” Tadeusza Konwickiego – różne role, w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 2001: „Siedem bram Jerozolimy”, wykonanie utworu muzycznego Krzysztofa Pendereckiego – narrator, w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie,
• 2003: „Hermes przyszedł czyli…” Macieja Wojtyszki – Głos Zeusa, w reżyserii Bogdana Kokotka, Scena Polska Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie,
• 2004: „Król Edyp” Sofoklesa – reżyseria, recytacje, Teatr Ateneum w Warszawie,
• 2006: „Cyrulik sewilski” Pierre’a Beaumarchais’go – reżyseria, Teatr Ateneum w Warszawie.

Teatr Telewizji

• 1958: „Słowo Norwidowe” na podstawie twórczości Cypriana Kamila Norwida – reżyseria Adam Hanuszkiewicz,
• 1959: „Jesienny wieczór” Friedricha Dürrenmatta – reżyseria Ludwika René,
• 1959: „Podróż” Stanisława Dygata – w reżyserii Stanisława Wohla,
• 1960: „Warszawa wyzwolona”, widowisko poetyckie, w reżyserii Olgi Lipińskiej,
• 1960: „Zemsta” Aleksandra Fredry – Rejent Milczek, w reżyserii Jerzego Kreczmara,
• 1960: „Mario i czarodziej” Thomasa Manna – w reżyserii Stanisława Wohla,
• 1960: „Pola Elizejskie”, na podstawie prozy Stanisława Dygata – w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1961: „Niemcy” Leona Kruczkowskiego – w reżyserii Adama Hanuszkiewicza,
• 1961: „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza – w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1961: „Lata nauki Wilhelma Meistra” Johanna Wolfganga Goethego – w reżyserii Stanisława Wohla,
• 1961: „Trio”, według „Wygnańców” Jamesa Joyce’a – w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1962: „Szkoła żon” Moliera – rola Arnolfa, w reżyserii Bogdana Trukana,
• 1962: „Sześć postaci w poszukiwaniu autora” Luigiego Pirandello – reżyseria Bogdana Trukana,
• 1962: „Idy marcowe” Thorntona Wildera – rola Cezara, w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1962: „Wywiad z Ballmeyerem”, według opowiadania Kazimierza Brandysa – Daves, w reżyserii Andrzeja Wajdy,
• 1962: „Polały się łzy” – spektakl na podstawie poezji Adama Mickiewicza, w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1963: „Tragedia florencka” Oscara Wilde’a – reżyseria oraz rola,
• 1963: „Kubuś Fatalista i jego pan” Denisa Diderota – w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1963: „Lato w Nohant” Jarosława Iwaszkiewicza – w reżyserii Józefa Słotwińskiego,
• 1963: „Prometeusz w okowach” Ajschylosa – w reżyserii Barbary Bormann,
• 1964: „Tonio Kröger” Thomasa Manna – w reżyserii Ludwika René,
• 1964: „Czerwiec 1964”, program złożony z różnych utworów, w reżyserii Adama Hanuszkiewicza,
• 1964: „Don Juan, czyli Kamienny Gość” Moliera – rola Don Juana, w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego,
• 1965: „Skąpiec” Moliera – w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1965: „Fantazy” Juliusza Słowackiego – w reżyserii Jerzego Antczaka,
• 1966: „Powrót do Lizbony” Güntera Eicha – recytacja spoza kadru, w reżyserii Bogdana Trukana,
• 1966: „Jesienny wieczór” Friedricha Dürrenmatta – w reżyserii Ludwika René,
• 1966: „Listy do Delfiny” – spektakl na podstawie listów Zygmunta Krasińskiego – Zygmunt Krasiński, w reżyserii Adama Hanuszkiewicza,
• 1966: „Antygona” Sofoklesa – w reżyserii Olgi Lipińskiej,
• 1967: „Krzyk w próżni świata” Jerzego Zawieyskiego – major Hugo von Schwengruben, w reżyserii Tadeusza Jaworskiego,
• 1967: „Wdowa po pułkowniku” Juhana Smuula – w reżyserii Stanisława Wohla,
• 1967: „Tajemnicze zniknięcie aktora” Karela Čapka – Korbel, w reżyserii Józefa Słotwińskiego,
• 1967: „Ostatnia stacja” Ericha Marii Remarque’a – Ross, w reżyserii Zygmunta Hübnera,
• 1967: „Król Edyp” Sofoklesa – Edyp, w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1968: „Brat marnotrawny” Oscara Wilde’a – Jack Worthing, w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1968: „Asmodeusz” François Mauriaca – Błażej Contuere, w reżyserii Jana Bratkowskiego,
• 1969: „O Wyspiańskim”, spektakl na podstawie scenariusza Adama Hanuszkiewicza – w reżyserii Adama Hanuszkiewicza,
• 1969: „Mazepa” Juliusza Słowackiego – reżyseria oraz rola Króla Jana Kazimierza,
• 1969: „Boy’a igraszki kabaretowe”, na podstawie tekstów Tadeusza Boya-Żeleńskiego – w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1969: „Niewidzialna kochanka” Pedra Calderóna – reżyseria,
• 1969: „Konsul Bernick” Henrika Ibsena – rola konsula Bernick, w reżyserii Jana Bratkowskiego,
• 1969: „Pan inspektor przyszedł” Johna Boyntona Priestleya – Inspektor, w reżyserii Andrzeja Konica,
• 1969: „Niemcy” Leona Kruczkowskiego – Joachim Peters, w reżyserii Kazimierza Dejmeka,
• 1969: „Całe życie Sabiny” Heleny Boguszewskiej – narrator, w reżyserii Jerzego Antczaka,
• 1970: „Trąd w pałacu sprawiedliwości” Ugo Bettiego – reżyseria oraz rola Sędziego Custa,
• 1971: „Tristan 1946”, według powieści Marii Kuncewiczowej – Profesor Bradley, w reżyserii Janusza Majewskiego,
• 1971: „Przyjdzie taki pod sam dom…” Erskine’a Caldwella – reżyseria, postać Deya,
• 1971: „Fantazy” Juliusza Słowackiego – reżyseria oraz rola Fantazego,
• 1972: „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego – Dyrektor I i II, w reżyserii Kazimierza Brauna,
• 1972: „Cezar i Kleopatra” George’a Bernarda Shawa – rola Cezara, w reżyserii Jerzego Gruzy,
• 1972: „Wróg ludu” Henrika Ibsena – Tomasz Stockman, w reżyserii Jana Świderskiego,
• 1972: „Poezja” Antoniego Słonimskiego, widowisko na podstawie twórczości Antoniego Słonimskiego – reżyseria,
• 1973: „Beatrix Cenci” Juliusza Słowackiego – reżyseria,
• 1974: „Hamlet” Williama Szekspira – reżyseria,
• 1974: „Niemcy” Leona Kruczkowskiego – Profesor Sonnenbruch, w reżyserii Jana Świderskiego,
• 1974: „Młyn nad Lutynią” Jarosława Iwaszkiewicza – narrator, w reżyserii Andrzeja Zakrzewskiego,
• 1976: „Żeby wszystko było jak należy” Luigiego Pirandello – Martino Lori, w reżyserii Ludwika René,
• 1976: „Mieszczanie” Maksima Gorkiego – reżyseria,
• 1977: „Wdowa po pułkowniku” Juhana Smuula – Autor, w reżyserii Stanisława Wohla,
• 1977: „Powrót posła” Juliana Ursyna Niemcewicza – Komentator, w reżyserii Jerzego Rakowieckiego,
• 1978: „Warszawianka” Stanisława Wyspiańskiego – rola Chłopickiego, w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1979: „Separacja” Toma Stopparda – rola Browna, w reżyserii Bogdana Augustyniaka,
• 1979: „Tajemnicze zniknięcie aktora”, według utworu Karela Čapka, scenariusz Zdzisława Skowrońskiego – Korbel, w reżyserii Józefa Słotwińskiego,
• 1979: „Kartoteka” Tadeusza Różewicza – bohater, w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego,
• 1980: „Poezje” Antoniego Słonimskiego – reżyseria, role,
• 1980: „Kordian” Juliusza Słowackiego – opracowanie tekstu, reżyseria, rola Doktora,
• 1981: „Spotkanie wśród gwiazd” Jana Parandowskiego – Cicero, w reżyserii Stanislawa Różewicza,
• 1981: „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – rola Stańczyka, w reżyserii Jana Kulczyńskiego,
• 1981: „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall – Dziennikarz, w reżyserii Andrzeja Brzozowskiego,
• 1981: „Burza” Augusta Strindberga – Pan, w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1981: „Szalona Greta” Stanisława Grochowiaka – Prokurator, w reżyserii Ryszarda Bera,
• 1984: „Otello” Williama Szekspira – Doża, w reżyserii Andrzeja Chrzanowskiego,
• 1987: „Wieczór Schillerowski” – w reżyserii Kazimierza Dejmeka,
• 1988: „To, co najpiękniejsze” Mariana Hemara – rola Jana, w reżyserii Andrzeja Łapickiego,
• 1988: „Teatr czasów Nerona i Seneki” Edwarda Radzinskiego – Seneka, w reżyserii Konstantyna Ciciszwili,
• 1990: „Chłodna jesień” Eustachego Rylskiego – rola Aleks, w reżyserii Janusza Zaorskiego,
• 1991: „Pani King”, według prozy Kazimierza Brandysa – w reżyserii Jerzego Markuszewskiego,
• 1992: „Upadek”, na podstawie powieści Alberta Camusa – Jean-Baptist Clemence, w reżyserii Jerzego Markuszewskiego,
• 1993: „Staś” Jerzego Jarockiego – reżyseria, rola Ojca,
• 1993: „Mazepa” Juliusza Słowackiego – reżyseria, rola Króla Jana Kazimierza,
• 1993: „Przedstawienie jubileuszowe z okazji 100-lecia Teatru im. Juliusza Słowackiego”, program złożony z różnych utworów – reżyseria i role,
• 1993: „Książę Homburg” Heinricha von Kleista – Elektor, w reżyserii Krzysztofa Langa,
• 1994: „Ja, Michał z Montaigne” Józefa Hena – rola Michała Montaigne, w reżyserii Grzegorza Warchoła,
• 1994: „Siedem pięter” Dina Buzzatiego – rola Lekarza, w reżyserii Andrzeja Barańskiego,
• 1994: „Rosmersholm” Henrika Ibsena – Ulrych Brendel, w reżyserii Jana Maciejowskiego,
• 1994: „Na dnie” Maksima Gorkiego – reżyseria, rola Łuki,
• 1994: „Jesiennym wieczorem” Gabrieli Zapolskiej – rola Nowowiejskiego, w reżyserii Marcina Jarnuszkiewicza,
• 1994: „Kordian” Juliusza Słowackiego – Grzegorz, w reżyserii Jan Englert,
• 1995: „Trio o zmierzchu” Noëla Cowarda – Hugo Latymer, w reżyserii Janusza Majewskiego,
• 1995: „Kompleks polski” Tadeusza Konwickiego – K., w reżyserii Jerzego Markuszewskiego,
• 1995: „Czwarty poziom” Waldemara Łysiaka – rola Rubio, w reżyserii Tadeusza Kijańskiego,
• 1995: „Trucizna teatru” Rodolfa Sirery – reżyseria,
• 1996: „Jaskinia filozofów” Zbigniewa Herberta – Sokrates, w reżyserii Stefana Chazbijewicza,
• 1996: „Improwizacja paryska” Jeana Giradoux – Jouvet, w reżyserii Macieja Englerta,
• 1996: „Czytadło” Tadeusza Konwickiego – rola Mickiewicza, w reżyserii Jerzego Markuszewskiego,
• 1997: „Panna Maliczewska” Gabrieli Zapolskiej – reżyseria,
• 1997: „Ciotka Karola” Brandona Thomasa – reżyseria, rola Brasseta,
• 1997: „Przybysz z Narbony”, według powieści Juliana Stryjkowskiego – Inkwizytor, w reżyserii Laco Adamika,
• 1997: „Odpowiem na wszystkie pytania”, trzecia jednoaktówka z 3-częściowego spektaklu „Tryptyk” Kazimierza Orłosia – rola Ojca, w reżyserii Urszuli Urbaniak,
• 1997: „Tajemnice przeszłości” Jacka Butrymowicza – Bóg Łado, w reżyserii Jacka Butrymowicza,
• 1997: „Dziady” Adama Mickiewicza – Głos na koniec, w reżyserii Jana Englerta,
• 1998: „Wilki w nocy” Tadeusza Rittnera – reżyseria,
• 1998: „Cztery pory roku” Israela Horovitza – Brackish, w reżyserii Janusza Morgensterna,
• 1998: „Portret wenecki”, według opowiadania Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – rola Gustawa starego, w reżyserii Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej,
• 1999: „Rozmowy przy wycinaniu lasu” Stanisława Tyma – rola Eksperta, w reżyserii Stanisława Tyma,
• 1999: „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego – reżyseria, rola Dyrektora teatru,
• 2000: „Historie zakulisowe”, na podstawie dziesięciu opowiadań Antoniego Czechowa – rola Tigrowa, w reżyserii Zbigniewa Zapasiewicza,
• 2000: „Grzechy starości” Macieja Wojtyszki – rola Gioacchino Rossini, w reżyserii Macieja Wojtyszko,
• 2000: „Podróż Geralda Auberta” – rola Ojca, w reżyserii Piotra Mikuckiego,
• 2001: „Herbatka u Stalina” Ronalda Harwooda – rola Shaw, w reżyserii Janusza Morgensterna,
• 2001: „Skiz” Gabrieli Zapolskiej – reżyseria,
• 2001: „Trąd w pałacu sprawiedliwości” Ugo Bettiego – rola Vanana, w reżyserii Janusza Morgensterna,
• 2002: „Gra miłości i przypadku” Pierre’a de Marivaux – reżyseria,
• 2002: „Dożywocie” Aleksandra Fredry – urok Twardosza, w reżyserii Wojciecha Pszoniaka,
• 2002: „Lord Jim”, według powieści Josepha Conrada – rola Steina, w reżyserii Laco Adamika,
• 2003: „Wesołych świąt” Alana Ayckbourna – reżyseria,
• 2003: „Smutne miasteczko”, na podstawie tekstów Wojciecha Młynarskiego – w reżyserii Andrzeja Strzeleckiego,
• 2004: „Sala 108” Geralda Auberta – reżyseria oraz rola Rene Bertillona,
• 2005: „Król Edyp” Sofoklesa – reżyseria oraz recytacje,
• 2007: „Wyzwolenie” Stanisława Wyspiańskiego – rola Starego Aktora, w reżyserii Macieja Prusa.

Filmografia

• 1953: „Żołnierz zwycięstwa” – Feliks Dzierżyński,
• 1955: „Błękitny krzyż” – lektor,
• 1956: „Tajemnica dzikiego szybu” – nauczyciel Sądej,
• 1957: „Pętla” – Kuba Kowalski,
• 1958: „Pożegnania” – Mirek,
• 1959: „Biały niedźwiedź” – Henryk Fogiel,
• 1959: „Wspólny pokój” – „Dziadzia”,
• 1960: „Kolorowe pończochy” – wychowawca,
• 1960: „Rozstanie” – mecenas Oskar Rennert,
• 1961: „Czas przeszły” – major Kurt von Steinhagen,
• 1961: „Historia żółtej ciżemki” – Wit Stwosz,
• 1962: „Gangsterzy i filantropi” – „Profesor”,
• 1962: „Jutro premiera” – Zenon Wiewiórski,
• 1962: „Słońce i cień” – znany aktor,
• 1962: „Spotkanie w Bajce” – doktor Paweł,
• 1962: „Spóźnieni przechodnie” – Edward (cz. 1); w roli samego siebie (cz. 5),
• 1963: „Naprawdę wczoraj” – kapitan portu Stołyp,
• 1964: „Prawo i pięść” – Andrzej Koenig,
• 1964: „Rękopis znaleziony w Saragossie” – matematyk Don Pedro Velasquez,
• 1964: „Awatar”, czyli zamiana dusz – doktor Baltazar Charbonneau,
• 1965: „Matura” – inżynier, profesor matematyki,
• 1965: „Człowiek z kwiatem w ustach” – rozmówca letnika,
• 1965: „Perły i dukaty” – dyrygent Franciszek X,
• 1965: „Salto” – gospodarz,
• 1966: „Klub profesora Tutki” – profesor Tutka,
• 1966: „Marysia i Napoleon” – Napoleon Bonaparte,
• 1966: „Odwiedziny o zmierzchu” – sąsiad damy,
• 1967: „Fatalista” – porucznik Wulicz,
• 1968: „Gra” – mąż Małgorzaty,
• 1969: „Pan Wołodyjowski” – ksiądz Kamiński (głos),
• 1969: „Sól ziemi czarnej” – lektor,
• 1969: „Urząd” – ksiądz Miron,
• 1970: „Pejzaż z bohaterem” – nauczyciel Rafał Wilczewski,
• 1971: „Goya” – Miguel Bermúdez,
• 1971: „Jak daleko stąd, jak blisko” – Maks,
• 1972: „Wyspy szczęśliwe” – doktor,
• 1973: „Poprzez piąty wymiar” – doktor Kopot,
• 1973: „Sanatorium pod Klepsydrą” – doktor Gotard,
• 1977: „Pokój z widokiem na morze” – profesor Jan Leszczyński,
• 1978: „Szpital Przemienienia” – pisarz Zygmunt Sekułowski,
• 1979: „Blaszany bębenek” – ksiądz,
• 1980: „W biały dzień” – sędzia śledczy,
• 1981: „Cień” – lekarz,
• 1981: „Dziecinne pytania” – profesor,
• 1981: „Limuzyna Daimler-Benz” – Maks Feliński,
• 1982: „Nieciekawa historia” – profesor,
• 1984: „Pismak” – sędzia śledczy,
• 1984: „W starym dworku, czyli niepodległość trójkątów” – Dyapanazy Nibek,
• 1984: „Zabicie ciotki” – mistyk,
• 1985: „Jezioro Bodeńskie” – Roullot,
• 1986: „Weryfikacja” – redaktor Gucio Nawrot,
• 1986: „Zygfryd” – Stefan Drawicz,
• 1988: „Królewskie sny” – Władysław II Jagiełło,
• 1988: „Mistrz i Małgorzata” – Woland,
• 1989: „Lawa” – Gustaw–Konrad, duch, poeta,
• 1994: „Oczy niebieskie” – profesor,
• 1995: „Awantura o Basię” – profesor Somer,
• 1996: „Awantura o Basię” – profesor Somer,
• 1997: „Księga wielkich życzeń” – Adam Ostrowski,
• 1999: „Ogniem i mieczem” – senator Kisiel,
• 1999: „Operacja Samum” – szef Szin Betu Szopsowitz,
• 2000: „Ogniem i mieczem” – senator Kisiel,
• 2001: „Listy miłosne” – ojciec Teresy.

Dubbing

• 1960: „Marysia i krasnoludki” – lis Sadełko,
• 1970: „Dzięcioł” – złodziej w supersamie, a także na prywatce,
• 2002: „Tytus, Romek i A’Tomek wśród złodziei marzeń” – pomnik Mikołaja Kopernika.

Książki

• „Teatr jest światem” (z Andrzejem Hausbrandtem), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986, ISBN 83-08-01204-3,
• „Wspomnienia z niepamięci” (ilustr. Kazimierz Wiśniak), Muza, Warszawa 1999, ISBN 83-7200-527-3.

CD

• „Dla towarzyszów drogi. Poezję Karola Wojtyły recytuje Gustaw Holoubek”, BMG Poland, Warszawa 1998.

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

W ciągu swojej długiej kariery Gustaw Holoubek wielokrotnie był doceniany za swoje osiągnięcia na polu kultury i sztuki. Pośmiertnie, w 2008 roku, został uhonorowany Orderem Orła Białego, najwyższym polskim odznaczeniem. Wcześniej, w 2003 roku, otrzymał Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, potwierdzając swoją wybitną rolę w promocji polskiej kultury. Już w latach 70. przyznano mu Order Sztandaru Pracy I klasy, a w 1998 roku odznaczono Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Jego wkład w kulturę zaczął być dostrzegany już w latach 50., kiedy to w 1954 roku otrzymał Order Sztandaru Pracy II klasy oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski w 1953 roku.

Dodatkowo, Holoubek był wielokrotnie nagradzany różnymi medalami, jak Medal 30-lecia Polski Ludowej w 1974 roku oraz Medal 10-lecia Polski Ludowej w 1955 roku. W 2005 przyznano mu Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Wyróżnił się również na polu edukacji, zdobywając Medal Komisji Edukacji Narodowej w 1973 roku, a jego wyjątkowe osiągnięcia pamiętane są także dzięki Medalowi „Pro Memoria” oraz Medalowi Pamiątkowemu „Pro Masovia”, oba z 2007 roku.

Dla uczczenia jego zasług dla Warszawy, Holoubka uhonorowano Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego i Odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy” w 1977 roku, a także Medalem 400-lecia stołeczności Warszawy w 1997 roku.

Nagrody i wyróżnienia

Twórczość aktorska Holoubka była niezmiennie nagradzana od 1949 roku, kiedy zdobył nagrodę na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich. Kolejne lata przynosiły mu liczne wyróżnienia, m.in. Państwową Nagrodę III stopnia w 1952 roku za role w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. W 1961 roku przyznano Holoubkowi Nagrodę im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, a rok później zdobył Złotą Maskę podczas plebiscytu „Expressu Wieczornego”.

Lata 60. były dla rodzimego aktora okresem bogatym w srebrne i złote maski, co potwierdzało jego ogromną popularność wśród widzów. Na przykład, w 1965 roku nagrodzono jego role tytułowe w spektaklach jak „Don Juan”, „Fantazy” czy „Skąpiec”. Wielokrotnie nagradzano go także podczas różnych festiwali, jak np. XVI Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu w 1975 roku za rolę w sztuce Sławomira Mrożka.

Reżyserskie osiągnięcia Holoubka zostały docenione Złotym Ekranem w 1970 roku. Jego znaczące kreacje aktorskie w filmie i teatrze przyniosły mu wiele nagród, m.in. na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu w 1980 roku. Warto wspomnieć o jego występach w spektaklach jak „Kartoteka” Tadeusza Różewicza oraz „Wesele”.

W późniejszych latach życia, Gustaw Holoubek kontynuował swoją wybitną pracę, zbierając kolejne laury. W 1994 roku przyznano mu Super Wiktora za całokształt twórczości, a rok później Prix Italia za rolę w „Księciu Homburgu”. Zasługa ta wpisuje się w długą listę jego osiągnięć, które nieustannie wpływały na rozwój polskiego teatru i filmu.

Podsumowując, dorobek Gustawa Holoubka składa się z imponującej ilości nagród i odznaczeń, które potwierdzają jego wyjątkowy wkład w polską kulturę. Jako Piotr Fronczewski współpracował z najlepszymi, co zaowocowało wieloma niezapomnianymi kreacjami i spektaklami, w tym w szczególnie pamiętnym Teatrze Ateneum w Warszawie.

---

Oceń: Gustaw Holoubek

---