Jerzy Marcin Lubomirski

---

Życie

Jerzy Marcin Lubomirski był synem Antoniego Benedykta, miecznika koronnego, oraz Anny Zofii z Ożarowskich. Młody książę odebrał staranne wykształcenie – uczęszczał do Collegium Nobilium w Warszawie oraz Akademii Leszczyńskiego w Lunéville. Po zakończeniu nauki wyruszył w podróż po Europie, a na dłużej zatrzymał się w Paryżu. Tam, mając zaledwie szesnaście lat, roztrwonił znaczny majątek, który powierzył mu ojciec. Na wieść o jego hulaszczym stylu życia, ojciec przywołał go do Polski i postanowił skierować go na ścieżkę kariery wojskowej. Dzięki różnym powiązaniom udało się mu uzyskać awans na generała-majora.

Jednak w odpowiedzi na te plany, Jerzy Marcin zebrał grupę dwustu rozbójników, z którą złupił majątek ojca, Połonne. W trakcie tych wydarzeń porwał siedemnastoletnią Annę Weleżyńską, dwórkę swojej matki, i z nią uciekł do majątku swojego stryja, Franciszka Lubomirskiego, gdzie szybko okradł i spalił jego dobra.

Podczas wojny siedmioletniej książę walczył po stronie Prus na terenie Czech i Śląska, przeciwko wojskom Andrzeja Hadika. Po dezercji zmienił front i w Kamieniu pod Częstochową założył oboz dla swojej bandy, oferując swoje usługi Rosjanom. Grupa napadała głównie na pruskie transporty żywności, część z tych dóbr oddawana była rosyjskim wojskom, ale organizowano także najazdy na wsie i mniejsze miasteczka Wielkopolski oraz Śląska.

Antoni Benedykt postanowił ukrócić występki swojego syna. Wszedł w porozumienie z Janem Klemensem Branickim i uzyskał zgodę od króla na użycie wojsk koronnych przeciwko rozbójnikowi. Banda została rozbita 29 czerwca 1759 roku przez trzy regimenty koronnych po zdobyciu obozu Jerzego Marcina. Aresztowani rozbójnicy trafili na szybki proces, a ci, którzy zostali schwytani, zostali powieszeni w Krakowie. Jerzy Marcin został wydalony z wojska, stracił stopień wojskowy i otrzymał wyrok dożywotniego więzienia, zmienionego na 15 lat po interwencji ojca. Początkowo osadzono go w Białymstoku, w 1760 roku przeniesiono go do twierdzy Munkacz, a trzy lata później do więzienia w Budzie, gdzie poznał Marię Annę Hadik von Futak, córkę marszałka polnego.

Po zwolnieniu w maju 1765 roku, Jerzy Marcin ożenił się z Marią Anną 5 czerwca 1765 roku w Hermannstadt. Na świat w 1770 roku przyszła ich córka, Łucja Franciszka. Po powrocie do Polski odziedziczył po swoim zmarłym w 1761 roku ojcu majątek. Mimo objęcia infamią, nie uczestniczył w życiu publicznym aż do wybuchu konfederacji barskiej.

Gdy wybuchła konfederacja barska, stanął po stronie konfederatów, przekazując na ich rzecz znaczną pomoc finansową. Pomógł zorganizować oddziały w województwie sandomierskim i na ziemi sanockiej, skąd ruszył z pomocą do Krakowa razem z Piotrem Potockim i Ignacym Jakubem Branickim. Po porażce w bitwie pod Makowem schronił się na Węgrzech, co przyniosło mu oskarżenia o zdradę i tchórzostwo. Wiosną 1769 roku wrócił do walk, współpracując m.in. z Kazimierzem Pułaskim.

W latach 1773-1775 był posłem na Sejm Rozbiorowy z województwa sandomierskiego, a jego działalność parlamentarzysty wspierała delegacja Sejmu. W legendzie mówi się, że to on usunął z progu Tadeusza Reytana. Jako sługa ambasadora rosyjskiego, Stackelberga, dostał się do Rady Nieustającej oraz był posłem na Sejm w 1776 roku z województwa kijowskiego.

Po wielu przygodach osiadł w Warszawie, gdzie stał się mecenasem sztuki, a od około 1775 roku związał się z warszawskim teatrem, w którym wydał m.in. balet „Sąd Parysa” (1775) z własnych funduszy. Po rozwodzie z Anną Marią, w 1777 roku poślubił Honoratę ze Stępkowskich, lecz ich małżeństwo było krótkie. Jerzy Marcin ostatecznie zezwolił na rozwód w 1782 roku, co towarzyszyło skandalowi, gdyż na balu maskowym w tym samym roku pokazał się w stroju kobiecym. Nie był to jedyny skandal w jego życiu, gdyż Michał Modzelewski twierdził, że książę miał „paskudne wschodnie narowy” i otwarcie utrzymywał młodego Kozaka jako swojego faworyta, któremu nawet kupił tytuł szlachecki od króla. Współczesne interpretacje wskazują, iż liczne związki z kobietami i mężczyznami, jak np. z sekretarzem Janusza Sanguszki oraz z Karolem Szydłoskim, mogą być rozpatrywane w kontekście biseksualności.

Po 1783 roku Jerzy Marcin ożenił się z Wilhelminą Albertyną, córką barona Fryderyka Wilhelma von Seydlitz, generała pruskiego. Ich związek zakończył się przed czerwcem 1785 roku, zanim Wilhelmina wyszła za Wojciecha Mączyńskiego. Jerzy Marcin w 1785 roku przez pewien czas kierował teatrem dworskim Stanisława Augusta, jednak szybko ograniczył swoją działalność teatralną, koncentrując się jedynie na organizacji koncertów i zabaw. W końcu sprzedał część swoich dóbr i w 1789 roku wyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie zbliżył się do sekty Jakuba Franka, w której pogrzebie w 1791 roku wziął udział.

Ostatnie lata życia spędził w osamotnieniu i nędzy w Trzęsówce, gdzie zmarł, a następnie został pochowany w Cmolasie. Wielu lat uważano, że zmarł w Przecławiu w 1811 roku. Historycy bylią w błędzie przypisując datę śmierci jego córki, Franciszki Łucji Tyszkiewiczowej, księciu. Po stryju odziedziczył m.in. Dobra Mniszewskie, a po ojcu ogromną fortunę, obejmującą Dobra Połonne, Międzyrzec, Lubar, Zamek w Janowcu. W końcu roztrwonił swoje bogactwo, jednak jako jeszcze niebankrutujący sprzedawał Dobra Mniszewskie siostrze Magdalenie Agnieszce Lubomirskiej, która zapisała mu dożywocie. Mówi się, że Zamek w Janowcu, będący jego własnością, przegrał w karty na rzecz Mikołaja Piaskowskiego, podkomorzego krzemienieckiego.

---

Oceń: Jerzy Marcin Lubomirski

---