Juliusz Mieroszewski

---

Życiorys

W okresie międzywojennym Juliusz Mieroszewski miał istotny wkład w działalność redakcyjną „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, który powstawał w Krakowie. Specjalizował się w analizie zagadnień związanych z polityką niemiecką.

Po wybuchu II wojny światowej, gdy III Rzesza zaatakowała Polskę, nie został zmobilizowany ze względu na swoją kategorię zdrowia, która wynosiła D. Po inwazji ZSRR, 17 września 1939 roku, wraz z żoną Ewą, z domu Morawska, oraz córką Moniką, przekroczył granicę polsko-rumuńską w Kutach. Od grudnia 1939 roku rozpoczął pracę w Referacie Kulturalno-Oświatowym Ataszatu Wojskowego, przy Ambasadzie RP w Bukareszcie. Po zamknięciu ambasady w listopadzie 1940 roku i ewakuacji załogi, udał się w 1941 roku przez Stambuł i Cypr na Bliski Wschód.

Poślubiony przez Julię, zaraz po napotkaniu okoliczności wojennych, Mieroszewski wstąpił do Wojska Polskiego, a 18 kwietnia 1941 roku w Hajfie dołączył do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Z kolei od lutego 1942 roku aktywnie uczestniczył w Sekcji Oświaty i Kultury Armii Polskiej na Wschodzie, gdzie redagował tygodnik „Ku wolnej Polsce”. To właśnie wtedy nawiązał długotrwałą znajomość z Jerzym Giedroyciem. W październiku 1942 roku został przydzielony do redakcji tygodnika „Orzeł Biały”, a od lutego 1943 roku brał udział w działaniach Wydziału Informacji i Oświaty Armii Polskiej na Wschodzie, a następnie w Oddziale Kultury i Prasy 2. Korpusu. W latach 1943–1946 sprawował funkcję redaktora dwutygodnika „Parada”.

Po zakończeniu II wojny światowej osiedlił się na stałe w Wielkiej Brytanii. Ponownie ożenił się z Jadwigą Czechowiczówną, a jego działalność publicystyczna obejmowała m.in. pracę dla „Wiadomości”. W latach 1950–1972 redagował stałą Kronikę angielską paryskiej „Kultury”. Publikacje Mieroszewskiego dotyczyły koncepcji współczesnej polityki światowej, szczególnie w kontekście zwalczania ekspansji komunizmu. Często rozważał szanse na porozumienie krajów Europy Wschodniej w obliczu radzieckiego zagrożenia oraz możliwości ewolucji ustrojowej w Polsce i odzyskania niepodległości.

Mieroszewski był zwolennikiem pojednania Polski z narodami „ULB”, czyli Ukrainą, Litwą i Białorusią, postrzegając to jako istotny fundament dla przyszłej współpracy i odzyskania niepodległości przez narody Europy Środkowo-Wschodniej, które znalazły się pod dominacją ZSRR. Jego wizje, szczególnie w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, były wynikiem wcześniejszych, prekursorskich teorii, które na początku zostały przyjęte sceptycznie przez polityczne środowiska polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych.

W początkowym etapie Mieroszewski był zwolennikiem walce z ZSRR na wymienionych wcześniej polach, jednak później dostrzegł, że metody siłowe mogą okazać się bezskuteczne i bezcelowe. Wyrażał przekonanie, że zmiany zachodzące w imperium sowieckim doprowadzą do jego rozpadu, jednocześnie podkreślając, że problem rosyjski nadal będzie aktualny i wymaga rozwiązania. Proponował „demokratyzację” ZSRR, a także pojęcie „eksportu europejskości”, które miało na celu neutralizację negatywnych skutków komunizmu.

W 1974 roku, na łamach „Kultury”, wraz z Jerzym Giedroyciem, zapoczątkował fundamentalną koncepcję, iż suwerenność Ukrainy, Litwy i Białorusi (ULB) sprzyja niepodległości Rzeczypospolitej, natomiast ich dominacja przez Rosję groziłaby zniewoleniem także Polski.

Mieroszewski pozostawił po sobie bogaty dorobek; wymienił z Giedroyciem ponad 3000 listów. Był także tłumaczem, który przekładał m.in. dzieła George’a Orwella, Bertranda Russella oraz Arnolda Toynbee’ego.

Zmarł i został pochowany na South Ealing Cemetery (pole HH).

„Kultura” jako pismo polityczne w dużej mierze istniało dzięki niemu.

Jerzy Giedroyc

Polscy politycy nie doceniają słowa jako instrumentu oddziaływania politycznego. Domorośli „realiści” pouczają nas ustawicznie, że w polityce liczą się tylko fakty. Zapominają natomiast, że w polityce początkiem, z którego kiełkuje i wyrasta fakt, jest zawsze słowo.

Juliusz Mieroszewski, „Kultura” 1968

Twórczość

Juliusz Mieroszewski był nie tylko pisarzem, ale również wymownym analitykiem współczesnych zjawisk kulturowych i politycznych. Jego dorobek obejmuje szereg niezwykle ważnych publikacji, które mają znaczenie zarówno historyczne, jak i literackie.

• Ewolucjonizm, wydany w Paryżu w 1964 roku przez Instytut Literacki, jest jednym z pierwszych dzieł, w których Mieroszewski przedstawia swoje poglądy na temat ewolucji myśli społecznej,
• Polityczne neurozy, opublikowane w 1967 roku, zgłębia psychologiczne aspekty politycznych wydarzeń i ich wpływ na jednostkę,
• Modele i praktyka, książka z 1970 roku, jest krytycznym spojrzeniem na funkcjonowanie modelów politycznych w praktyce,
• Materiały do refleksji i zadumy ukazały się w Paryżu w 1976 roku, a następnie w 1984 roku w II obiegu, wydane przez Krakowskie Towarzystwo Wydawnicze, i są zaproszeniem do głębszej refleksji nad kondycją współczesnego świata,
• Finał klasycznej Europy, w której redakcję i wstęp opracował Rafał Habielski, wydana w Warszawie w 1997 roku przez Towarzystwo Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu oraz w Lublinie przez Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, obejmuje ważne teksty dotyczące kultury europejskiej,
• Jerzy Giedroyc, Juliusz Mieroszewski: Listy 1949-1956, w opracowaniu Krzysztofa Pomiana, to zbiór listów, które analizują relacje między dwiema znaczącymi postaciami polskiego życia literackiego, a przypisami oraz indeksami zajęli się Jacek Krawczyk i Krzysztof Pomian; dodany szkic o Mieroszewskich i Mieroszewskim, opracowany przez Piotra Wandycza, dużo wnosi do zrozumienia tej epoki. Książka została wydana razem z Czytelnikiem w Warszawie w 1999 roku.

Każde z wymienionych dzieł Mieroszewskiego stanowi cenny wkład w dziedzinę literatury oraz refleksji nad zagadnieniami społecznymi i politycznymi, pokazując jednocześnie złożoność jego myśli i analizy świata.

---

Oceń: Juliusz Mieroszewski

---