Piotr Wandycz

---

Życiorys

Piotr Wandycz był synem Damiana Stanisława Wandycza oraz Stefanii z Dunikowskich. W jego rodzinie znajdowała się również przyrodnia siostra, Anna Maria Mars, która była bizantynologiem oraz historykiem sztuki, a także brat Witold Mars, uznany malarz, rysownik oraz ilustrator. Do momentu agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku mieszkał we Lwowie, gdzie zdał egzamin dojrzałości. Po inwazji ZSRR jego rodzina przekroczyła granicę polsko-rumuńską, kierując się do Francji. W 1941 roku uzyskał maturę w Polskim Liceum im. Cypriana Norwida w Villard de Lans, znajdującym się w nieokupowanej strefie Francji.

W latach 1941-1942 stawiał kroki na Uniwersytecie w Grenoble, gdzie rozpoczął studia. W 1942 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie dołączył do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego służba wojskowa zakończyła się awansowaniem na stopień podporucznika. Następnie ukończył edukację na Uniwersytecie w Cambridge, zdobywając licencjat (BA) oraz magisterium (MA), a potem kontynuował studia na London School of Economics and Political Science, gdzie w 1951 roku otrzymał doktorat (Ph.D.).

Po ukończeniu studiów wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie aktywnie uczestniczył w ruchu NiD. W USA prowadził wykłady z zakresu historii Europy Środkowo-Wschodniej oraz historii dyplomacji. Najpierw nauczał na Uniwersytecie Indiany w Bloomington w latach 1954-1966, a następnie na Uniwersytecie Yale od 1966 do 1997 roku. W latach 1999-2008 pełnił funkcję prezesa Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce i był członkiem Rady Instytutu Józefa Piłsudskiego. Jego działalność badawcza obejmowała współpracę z paryską „Kulturą” oraz „Zeszytami Historycznymi”. W gronie jego uczniów znajdowały się takie osobistości jak Jerzy Borzęcki oraz Anna Cienciała.

Wandycz był również mężem Marii Teresy z Chrząszczów, a ich rodzinę tworzyli również dzieci: Anna Katarzyna, Joanna oraz Antoni. Po swojej śmierci, został pochowany na cmentarzu w New Haven.

Członkostwo w towarzystwach naukowych

Piotr Wandycz to wybitna postać w obszarze naukowym, będący członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiej Akademii Nauk. Jego zaangażowanie w działalność naukową obejmuje członkostwo w komitetach wydawniczych renomowanych periodyków takich jak Kosmas, Polin. Studies in Polish Jewry, The Polish Review, Niepodległość, Przegląd Wschodni oraz serii Annales of Communism związanej z Uniwersytetem Yale.

Wandycz bierze udział w pracach komisji doradczej Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Fundacji Artes Liberales oraz Czechosłowackiego Stowarzyszenia Nauk (SVU). Jego wkład w naukę nie ogranicza się jedynie do kraju; jest również aktywnym członkiem licznych stowarzyszeń zagranicznych, emigracyjnych oraz krajowych.

Oprócz tego, Wandycz pełni zaszczytną rolę członka zagranicznego Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiej Akademii Nauk, a także honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Jego działalność potwierdza również członkostwo w Polskim Towarzystwie Naukowym na Obczyźnie.

Nagrody i odznaczenia

Piotr Wandycz jest wybitnym laureatem wielu prestiżowych nagród oraz odznaczeń, które dokumentują jego znakomity wkład w naukę i kulturę. Jego osiągnięcia obejmują m.in. nagrody przyznawane przez Fundację Jurzykowskiego oraz Fundację Guggenheima, a także nagrody im. Lenkszewicza, Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz O. Haleckiego, wydawane przez Polski Instytut Naukowy w Ameryce. Dodatkowo, został wyróżniony nagrodą Instytutu Piłsudskiego.

Wandycz otrzymał również tytuł doktoratu honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego w 1993 roku, a także odznaczenia honorowe z innych renomowanych uczelni. W tym kontekście warto wspomnieć o Université Paris I – Sorbonne, która przyznała mu ten tytuł w 1997 roku, Uniwersytet Jagielloński w 2000 roku oraz KUL w 2004 roku.

W swoim dorobku ma również liczne odznaczenia, w tym Krzyż Komandorski oraz Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Ponadto, został uhonorowany Medalem im. Hlavki, przyznanym przez Czechosłowacką Akademię Nauk, co potwierdza jego znaczenie w międzynarodowym środowisku akademickim.

Wybrane publikacje

Bibliografie prac

Piotr Wandycz to autor, który zyskał uznanie dzięki swojej niezwykle bogatej twórczości. Opublikował on przez swoją karierę przeszło 400 różnych artykułów, recenzji oraz prac o charakterze popularnonaukowym. W jego dorobku znajdują się również książki, które zostały szeroko docenione zarówno w kraju, jak i za granicą. Można wyróżnić dwie ważne bibliografie dotyczące jego twórczości:

• Barbara Rynkiewicz, Bibliografia prac Piotra Stefana Wandycza [w:] Studia z dziejów Polski i Europy w XIX i XX wieku. Księga dedykowana Profesorowi Piotrowi Stefanowi Wandyczowi, Gorzów Wielkopolski 2004, s. 13-30,
• Bibliografia prac Piotra Wandycza [lata 1944-2013] [w:] Piotr Wandycz. Historyk, emigrant, intelektualista. Zbiór rozpraw, red. Marek Kornat, Sławomir M. Nowinowski, Rafał Stobiecki, Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram 2014, s. 217-241.

Książki

Wandycz jest także autorem wielu książek, z których każda wyróżnia się wyjątkowym wkładem w historiografię. Oto niektóre z nich:

• Czechoslovak-Polish Confederation and the Great Powers 1940-43, Bloomington: Indiana University Publications 1956,
• France and her Eastern Allies 1919-1925. French-Czechoslovak-Polish Relations from the Paris Peace Conference to Locarno, Minneapolis: The University of Minnesota Press 1962,
• Zjednoczona Europa. Teoria i praktyka, (wraz z L. Frendlem), Londyn: Polonia Book Fund 1965,
• Soviet-Polish Relations 1917-21, Cambridge, Mass.: Harvard University Press 1969,
• The United States and Poland, Cambridge, Mass.: Harvard University Press 1980,
• August Zaleski, minister spraw zagranicznych RP 1926-32 w świetle wspomnień i dokumentów, Paryż: Instytut Literacki 1980,
• The Landsof Partitioned Poland 1795-1918, Seattle: University of Washington Press 1984, polski przekład: Pod zaborami. Ziemie Rzeczypospolitej w latach 1795-1918, przeł. Wojciech Zajączkowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1994,
• Polska a zagranica, Paryż: Instytut Literacki 1986,
• Stracone szanse. Stosunki polsko-amerykańskie 1939-1987, Warszawa: „Głos” 1987,
• Polish diplomacy 1914-1945: aims and achievements: a lecture in English and Polish: together with a bibliographical essay on works dealing with recent Polish diplomatic history, London: Orbis Books 1988,
• The Twilight of French Eastern Alliances 1926-1936: French-Czechoslovak-Polish Relations from Locarno to the Remilitarization of the Rhineland, Princeton, N. J.: Princeton University Press 1988,
• Z dziejów dyplomacji: eseje, autoryz. przekł. T. S., London: Polonia 1988,
• Z dziejów dyplomacji, autoryz. przekł. z ang. T. S., esej: Polska wobec polityki locarneńskiej Brianda przeł. z fr. Krzysztof Rutkowski, Wrocław: „Universitas” 1989,
• The price of freedom: a history of East Central Europe from the middle ages to the present, London – New York: Routledge 1992, polski przekład: Cena wolności. Historia Europy Środkowo-Wschodniej od średniowiecza do współczesności, przeł. Tadeusz Wyrozumski, Kraków: Znak 1995 (wyd. 2 uzup. Kraków: „Znak” 2003),
• Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926-1932 i 1939-1941, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe – Kancelaria Sejmu 1999,
• O federalizmie i emigracji: reminiscencje o rzeczach istotnych i błahych, rozmowy przeprowadził Sławomir Łukasiewicz, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 2003,
• Pax Europea. Dzieje systemów międzynarodowych w Europie 1815-1914, Kraków: Wydawnictwo Arcana 2003,
• Aleksander Skrzyński, minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2006,
• O czasach dawniejszych i bliższych. Studia z dziejów Polski i Europy Środkowo-Wschodniej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2009.

---

Oceń: Piotr Wandycz

---