Piotr Steinkeller

---

Życiorys

Piotr Steinkeller był osobą o interesującym i bogatym życiorysie, który wywarł znaczący wpływ na polski przemysł i gospodarkę. Urodził się w rodzinie, która miała korzenie w szlachcie pomorskiej, a jego przodkowie, będąc katolikami, osiedlili się najpierw w Tyrolu, a następnie w Wiedniu.

W połowie XVIII wieku do Krakowa przybył dziadek Piotra, zakładając hurtowy handel towarami kolonialnymi. Z czasem interes ten rozwijał ojciec Piotra, również noszący to samo imię, który zmarł w 1813 roku, pozostawiając żonę i pięcioro dzieci.

W 1818 roku Piotr Antoni po ukończeniu studiów handlowych w Wiedniu powrócił do rodzinnego miasta, aby objąć kierownictwo nad przedsiębiorstwem. Już na samym początku wykazał się dużą inicjatywą, inwestując w rozwój regionu. W 1822 roku zakupił górnicze nadania pod Jaworznem, gdzie założył kopalnię węgla kamiennego oraz cynkownię, którą nazwał na cześć matki, Józefiny.

Zapewnił sobie dostawy rud galmanowych z pobliskich lokalizacji, w tym szczególnie z Długoszyna, a także wynajmował tereny z bogatymi pokładami rud w Byczynie. Jego zakład produkcji cynku zatrudniał około 80 pracowników, a wprowadzone przez niego innowacje socjalne znacznie poprawiły warunki pracy – zawierania umowy o pracę oraz zapewnianie mieszkań dla załogi w osiedlu, które stało się początkiem Niedzielisk, obecnej dzielnicy Jaworzna.

Steinkeller był pomysłodawcą budowy szpitala górniczego oraz zaangażował się w organizację pierwszej w regionie straży pożarnej. W 1825 roku postanowił sprzedać swoje przedsiębiorstwo w Niedzieliskach i przenieść się do Warszawy, gdzie rozpoczął nowy rozdział w swoim życiu zawodowym jako przedsiębiorca.

W stolicy otworzył duży dom handlowy, importując sól z Anglii oraz inwestując w kopalnie i huty w Dąbrowie Górniczej. Jego działalność znacząco przyczyniła się do rozwoju Zagłębia Dąbrowskiego. Zbudował również cegielnię w Pomiechówku i unowocześnił młyn parowy w Warszawie.

Steinkeller rozwinął także działalność w górnictwie i hutnictwie cynku, dzierżawił rządowe kopalnie w Królestwie Kongresowym, a także zapoczątkował międzynarodowy handel tym surowcem. W 1838 roku stworzył sieć kurierską, która ułatwiła transport na ważnych trasach Kongresówki, korzystając z dyliżansów produkowanych przez niego, znanych jako „steinkellerki”.

Podczas jego starań Nowym Świecie w Warszawie zaczął się pojawiać drewniany bruk. Piotr posiadał także majątek ziemski koło Częstochowy, w tzw. dominium żareckim, gdzie wprowadzał nowoczesne metody uprawy i założył zakład produkcji maszyn rolniczych, obejmujący miejscowości takie jak Żarki, Zawadę, Leśniów i inne, w tym Cisówkę oraz Nową Wieś.

Jako aktywny członek rynku finansowego, Steinkeller także pełnił funkcje w Banku Polskim oraz warszawskiej giełdzie. Jego spółka miała swoją siedzibę w Pałacu Mniszchów, który był wyremontowany dla warszawskiej Resursy Kupieckiej.

Był zresztą jednym z pomysłodawców budowy kolei warszawsko-wiedeńskiej, jednak projekt napotkał trudności finansowe, co doprowadziło do bankructwa towarzystwa w 1842 roku, po czym kolei dokończono bez udziału Steinkellera.

Kolejne przedsięwzięcia też nie przyniosły mu sukcesów, a problemy z odwadnianiem kopalni ołowiu w Olkuszu czy produkcją maszyn rolniczych stały się dla niego wyzwaniem, które nawet sprowadzeni z zagranicy eksperci nie potrafili rozwiązać.

Jego sytuacja finansowa pogorszyła się pod koniec lat 40. XIX wieku, co w połączeniu z pożarem jego kompleksu na Solcu doprowadziło do ogłoszenia bankructwa w 1849 roku i przejęcia majątku przez Bank Polski. Po tym wydarzeniu Steinkeller powrócił do Krakowa, gdzie posiadał cegielnię i fabrykę dachówek. Wkrótce po powrocie zmarł na atak serca.

Pomimo wielu biznesowych niepowodzeń, cieszył się uznaniem i autorytetem za swoją energię oraz przedsiębiorczość. Ceniono w nim zmysł solidnego i szlachetnego traktowania przemysłu, a nie spekulacji. W 1839 roku otrzymał order św. Stanisława III klasy, a w 1842 roku order św. Anny III klasy. Pięćdziesiąt lat po jego śmierci, w warszawskim kościele św. Piotra i Pawła, odsłonięto tablicę pamiątkową z napisem „Zasłużonemu przodownikowi polskiego przemysłu, wdzięczni rodacy”.

Piotr Steinkeller był dwukrotnie żonaty – najpierw z Anielą Anthonin, a następnie z Marią Lemańską. Z pierwszego małżeństwa miał czterech synów: Józefa, Alfreda, Aleksandra i Edwarda oraz córkę Paulinę. Z drugiego związku urodził się syn Henryk Artur. Interesującym faktem jest, że siostrzeńcem Steinkellera był Józef Hauke-Bosak.

Literatura

W obrębie literatury dotyczącej Piotra Steinkellera znajduje się szereg cennych opracowań, które dokumentują jego życie oraz działalność. Oto niektóre z nich:

• Archiwum Państwowe w Krakowie, Zespół Wolnego Miasta Krakowa – Akta senatu, wydziału dochodów publicznych, akta górnicze,
• Piotr Steinkeller, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XLIII/3, s. 336-342,
• Ryszard Kołodziejczyk, Piotr Steinkeller kupiec i przemysłowiec 1799-1854, Warszawa, 1963,
• Ryszard Kołodziejczyk, Bohaterowie nieromantyczni, Warszawa, 1961,
• Maria Leś-Runicka, Piotr Steinkeller – założyciel osiedla Niedzieliska, „Zeszyty historyczne miasta Jaworzna”, grudzień 1999 nr 1/1, s. 21-23,
• Henryk Radziszewski, Jan Kindelski, Piotr Steinkeller – dwie monografie, Warszawa, 1905, wersja elektroniczna,
• Stanisław Dziewulski, P.A. Steinkeller w 50-tą rocznicę śmierci, „Ekonomista”, 1904, s. 104 i nast.,
• Andrzej Kuśnierczyk, Bankructwo Steinkellera, w: „Korzenie”, nr 53,
• L. Jenike, Piotr Steinkeller, „Tygodnik Ilustrowany”, 1859, nr 7 (wersja elektroniczna),
• Piotr Hapanowicz, Pierwszy oligarcha. Piotr Antoni Steinkeller (1799-1854), „Kraków”, 2008, nr 2-3 (wersja elektroniczna).

Te źródła stanowią kluczowe odniesienia dla każdego, kto pragnie zgłębić temat i historię związane z tą interesującą postacią.

---

Oceń: Piotr Steinkeller

---